رویکرد سیاست خارجه رئیسی؛ تغییر دیپلماسی مذاکره به دیپلماسی هوشمند

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم، سید مهدی جوادی کارشناس حقوق بین الملل درباره  رویکرد سیاست خارجه آیت‌الله رئیسی نوشت: یکی از مهمترین مسائلی که در مورد دولت‌ها مورد توجه است رویکرد آنها در حوزه سیاست خارجی است؛ نگاه رئیس دولت و پارادایم حاکم بر  تصمیمات دولت در حوزه سیاست خارجی علی رغم اینکه کلیات این سیاست ها در کشور با خط و مشی گذاری فرا دستگاهی و خارج از قوه مجریه صورت بپذیرد بازهم می‌تواند تاثیرات زیادی در مواجه با مسائل بین المللی داشته باشد.

بی شک تفاوت مشهود آنچه در دوران دولت آقای روحانی اتفاق افتاد با دولت قبلی یا آنچه در دولت آینده شاهد آن خواهیم بود ناشی از همین پارادایم شیفت در حوزه سیاست خارجی است؛ تغییر پارادایم زمانی اتفاق می افتد که مفروضات پایه‌ای تغییر کند و با الگو واره‌های جدید ماحصل رویکردها، چهارچوب فکری جدیدی حاکم شود. در این صورت ما با روش ها و سبک های جدید و متفاوتی نسبت به قبل مواجه خواهیم بود.

حال سوال اینجاست با تغییر دولت و استقرار دولت جدید چه پارادایم شیفتی در سیاست خارجه ایران اتفاق خواهد افتاد؟ نگاه رئیس دولت جدید و ارکان آن به موضوعات بین المللی چگونه است و چه روش هایی را در پیش خواهند گرفت؟ برای این موضوع باید به مهمترین نطق بین المللی رئیس جمهوری مراجعه کرد. متن سخنان آیت الله رئیسی در روز مراسم تحلیف ریاست جمهوری در حالی برگزار شد که این مراسم به عنوان یکی از تشریفات الزام آور قانون اساسی در اصل 121 می‌باشد. این مراسم که همواره با حضور سران کشوری و لشگری، روسای جمهور و نمایندگان ویژه و سفرای کشورهای خارجی و مقامات ذی ربط برگزار می‌شود، علاوه بر اهمیت از حیث ادای سوگند و طی تشریفات قانونی برای استقرار دولت جدید دارای جنبه‌های بین المللی مهمی است.

 در اغلب کشورها مراسم سوگند یا همان تحلیف رئیس جمهور با حضور نمایندگان کشورهای خارجی همراه است و تقریبا مهم­ترین مراسم سیاسی - بین المللی همه کشورها محسوب می‌شود؛ ترکیب هیئت های خارجی در این مراسمات و سطوح نمایندگان خارجی حاضر در مراسم و از همه مهمتر نطق رئیس جمهور جدید از مولفه‌های مورد توجه در مراسمات سوگند روسای جمهور کشورهاست.

مراسم تحلیف آیت الله ابراهیم رئیسی در حالی برگزار شد که با استقبال خوب کشورها و هیئت‌های نمایندگی خارجی مواجه شد. حضور 115 مقام رسمی از 73 کشور جهان، حضور نمایندگان مذهبی از جمله فرستاده ویژه پاپ نشان دهنده این بود که مراسم سوگند ریاست جمهوری در ایران نیز مورد توجه جهانیان است، اما در کنار حضور هئیت های خارجی یکی از مهمترین بخش های این مراسم نطق رئیس جمهور منتخب است. نطقی که در واقع می‌توان آن را رویکردها، نگاه‌ها و در نهایت مانیفست دولت جدید در ابعاد مختلف دانست.

 در نطق آقای رئیسی به خوبی این موضوع مورد توجه قرار گرفته بود و ایشان با دقت نظر به جنبه­‌های بین المللی مراسم تحلیف از رویکرد و مانیفست سیاست خارجی دولت خود رونمایی کرد. آقای رئیسی با برشمردن سابقه تاریخی انقلاب اسلامی ایران و ریشه های هویتی آن به مولفه های قدرت ایران اسلامی اشاره کرد و به ترسیم جایگاه ایران در نظم کنونی جهان پرداخت. آقای رئیسی با تاکید بر اینکه «ملتِ بزرگ ِایران، اکنون بر فراز این قلّه بلند ایستاده و خشنود از انتخاب‌های تاریخی خود، به چشم اندازِ امیدبخشِ پیش رویِ کشورش، می نگرد» نوید از ایرانِ جدید و ایرانِ قرن پانزدهم داد.

آنچه در این سخنرانی مهم بود، ارائه مانیفست دولت آینده ایران در حوزه سیاست خارجی بود؛ مانیفستی که آقای رئیسی از آن با عنوان « دیپلماسی و تعامل هوشمند با جهان» یاد کرد. دیپلماسی هوشمند کلید واژه نوظهوری در ادبیات بین‌الملل است، در دنیای امروز بعد از گذشت چند نسل دیپلماسی از دیپلماسی وستفالیایی تا دیپلماسی عمومی و جهان شمول، امروزه از لزوم دیپلماسی هوشمند در مواجه با نظم بین الملل صحبت می‌شود.

دیپلماسی هوشمند به عبارتی هم افزایی قدرت سخت و نرم و بهره گیری از تمام ابزارهای داخلی و خارجی برای مواجه و تعامل با جهان است. رویکردی که فقدان آن در دولت گذشته و نگاه تک ساحتی به عرصه دیپلماسی موجب گردید تا رهبر معظم انقلاب از این تجربه به عنوان عبرتی برای آیندگان یاد کنند.

در دیپلماسی هوشمند از اقتصاد تا قدرت نظامی، از همبستگی اجتماعی تا رسانه های عمومی، از دستگاه سیاست خارجی تا شبکه های اجتماعی همه درصدد ارتقای توان تعاملی و تقابلی کشور در عرصه­‌‌های بین‌­المللی هستند. در این مانیفست کارکرد تانک و موشک‌های بالستیک، کارکرد قدرت نرم فرهنگی، کارکرد قدرت اقتصادی و توان تولید داخلی، کارکرد ارزش پول ملی، کارکرد نشاط و وفاق اجتماعی و کارکرد رسانه‌­ها و شبکه های اجتماعی در کنار قدرت مذاکرات دیپلماتیک در یک بسته و پازل دیده می‌شود و درخور شرایط و موضوع از آن ابزار برای پیشبرد منافع ملی در عرصه بین المللی بهره گرفته می شود.

آنچه  رئیس جمهوری ایران در روز تحلیف به عنوان رویکرد و مانیفست سیاست خارجی  بیان داشت، همان است که سال‌ها مطالبه رهبری انقلاب  و مردم از دولت قبلی بود. عدم اتکای صرف به مذاکرات و تقویت سایر مولفه‌های قدرت، باید گفت دیپلماسی هوشمند که ریشه در قدرت هوشمند دارد تنها پارادایم درست و قابل اتکا برای ایران است چرا که از آن سو جمهوری اسلامی ایران با «تهدید هوشمند» مواجه است؛ تهدیدی که در یک نظام موزاییکی از حوزه نظامی و امنیتی تا حوزه رسانه‌ای و اجتماعی و از همه مهمتر حوزه های اقتصادی را مورد هدف قرار داده است.

 یکی دیگر از نکات مهم سخنرانی آیت الله رئیسی در مراسم تحلیف تاکید بر توسعه روابط منطقه‌ای بود، امری که غفلت از آن در سال‌های گذشته موجب گردید تا هم ایران خود را از بازار کشورهای همسایه محروم کند و هم در خلأ وجود روابط حسنه با این کشورها، فضا را برای ورود و جانمایی اسرائیل در کشورهای همسایه مساعدتر کند. توسعه روابط منطقه‌ای که خود یکی از دستاوردهای دیپلماسی هوشمند است می‌تواند ثمرات بسزایی را در استقرار امنیت منطقه­‌ای و افزایش تبادلات تجاری داشته باشد، امری که تحقق آن گرچه با موانعی روبروست اما دور از دسترس نیست و نیاز به اهتمام جدی دستگاه سیاست خارجی دارد.

 مانیفست سیاسیت خارجی ارائه شده توسط آیت الله ابراهیم رئیسی در مراسم سوگند ریاست جمهوری این نوید را می‌داد که دستگاه دیپلماسی ما بعد از سال ها به عرصه کنشگری فعال در حوزه بین الملل بازخواهدگشت و با به کارگیری دیپلماسی هوشمند به ارتقا جایگاه ایران در عرصه بین المللی کمک خواهد کرد. این همان نکته مهمی است که وزیر پیشنهادی امور خارجه آقای امیرعبداللهیان هم در دفاع از برنامه‌های خود به آن اشاره داشتند.

 بحث ارتقای سطح وزارت خارجه از یک سازمان مدیریت پروژه  که صرفا پروژه برجام را مدیریت می‌کرد، به یک نهاد فعال و همه جانبه در سیاست خارجه، در واقع باید پارادایم شیفت دولت در حوزه سیاست خارجه از پارادایم دیپلماسی مذاکره به دیپلماسی چند جانبه هوشمند دانست. در این پارادایم نقش سایر دستگاه‌ها در پیشبرد اهداف سیاست خارجه اهمیت دوچندانی پیدا می کند. دستگاه‌های اقتصادی، توان امنیتی و دفاعی، دستگاه‌های رسانه ای و فرهنگی در کنار دستگاه سیاست خارجی یک هدف را در سیاست خارجی دنبال خواهند کرد و با همکاری حول موضوعات استراتژیک یک راهبرد را پیش خواهند برد.

 این تغییر پارادایم نیاز به همکاری همه قوا و دستگاه های کشور دارد. اتفاق نظر موجود در مورد وزیر پیشنهادی امور خارجه و نگاه همسویی که امیر عبدالهیان در برنامه های ارائه شده خود به مجلس با این پارادایم داشته است بستر مناسبی برای تغییر رویکرد دولت و ارتقا دستگاه دیپلماسی به یک دستگاه دیپلماسی هوشمند خواهد بود.

انتهای پیام/