نگاهی به کتاب "کربلا در وجدان جهان معاصر" اثر نویسنده مسیحی راجی انور هیفا

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کتاب "فاجعة کربلا فی الضمیر العالمی الحدیث" توسط اندیشمند مسیحی معاصر، استاد "راجی انور هیفا" در دو جلد و بیش از هزار صفحه نگارش یافته‌­ است. استاد انور هیفا در این نوشتار سعی کرده با نگاهی برون مذهبی و در سطحی کلان­‌تر برون دینی به ارزیابی و تحلیل قیام سرور شهیدان (علیه‌السلام) بپردازد. وی در فصل­‌های گوناگون کتاب، نظرات اندیشمندان، ادیبان و شاعران مسیحی و اهل سنت را درباره شخصیت و سیره امام حسین (علیه‌السلام) آورده و به تحلیل قیام امام (علیه‌السلام)، علل، نتایج و ثمرات آن پرداخته است و البته در کنار استفاده از منابع معاصر، به منابع متقدم و اصیل اسلامی هم نظر داشته است.

وی در جلد اول کتاب، سخنان خود را چنین آغاز می‌­کند:

بدون تردید سخن گفتن از واقعه‌­ی کربلا و قهرمان شهید آن، امام حسین (علیه‌السلام) و مصیبت‌­هایی که بر او و خاندان پاکش وارد شد، سخنی طولانی و دردناک خواهد بود؛ سخنی سرشار از اندوه، غربت، اشک‌­ها، عبرت­‌ها و درس‌­هایی که جوامع بشری معاصر همچنان از سرچشمه­‌ی حکمت، پند و ارزش‌های والای اخلاقی آن می‌نوشند؛ ارزش‌هایی که بنیانی استوار هستند برای انقلاب‌های این جوامع علیه تمامی مظاهر ظلم، ستم و همه­‌ی اشکال استبداد، فساد و انحراف از ارزش‌های مثبت و والایی که ریشه در روح انسانیت پاک و سالم دارد.¹

او در ادامه درباره حرکت امام حسین (ع) می­‌گوید:

"ما معتقدیم خروج امام حسین (علیه‌السلام) همراه با خانواده‌­ی پاک و مطهرش برای اصلاح امّت جدش، نه به این معناست که فساد در درون و جوهر رسالت اسلام نفوذ کرده بود بلکه آن چیزی که فاسد شده و از همه‌­ی اصول و ارزش‌های آن رسالت آسمانی رها شده بود، قلب آن فرد ستمگر و ظالمی بود که می‌خواست همه‌­ی اطرافیان خود را به همان میزانی که خود فاسد شده بود، چه آن‌هایی که در دستگاه حکومتی و چه کسانی که در خارج از آن دستگاه بودند، همه را به یک اندازه به فساد بکشاند."

این نویسنده مسیحی نهضت امام حسین(ع) را فراتر از انقلاب­‌های رایج بشری می‌­داند و با الهام از سخن سیدالشهدا (ع) که فرمود "هیهات منا الذلة" قیام امام حسین را حرکتی جهان­‌شمول و انسان‌مدار می‌­داند که از همه نهضت‌­ها و جنبش‌­ها متمایز است:

"تصویری که کتاب‌های تاریخی و سیره از قیام امام حسین (علیه‌السلام) برای ما نقل کرده‌اند، تصویر پویایی است که ابعاد روحی و فکری آن فراتر از مرزهای یک صحنه و یک تراژدی تصویری است و می‌خواهد ما را به ژرفای عبرتی ببرد که اندیشه و هدف این حادثه را نشان می‌دهد؛ و این بدان معناست که حرکت امام حسین (علیه‌السلام) صرفاً یک انقلاب به معنای رایج کلمه نیست بلکه نهضت ایشان، یک حرکت عقیدتی تکامل‌یافته‌ای است که هدف آن تحوّلات زیربنایی و گسترده است. اولین پیام این انقلاب دعوت صریح به قیام علیه ذلّت و خواری درونی و نفسانی است تا در مراحل بعد گستره‌­ی آن، همه‌­ی ابعاد جامعه را فرابگیرد و این مهم از طریق تحوّل افراد و شخصیت‌هایی میسّر است که مدعی رهبری و قیمومیت جامعه‌اند.

بر این اساس، نهضت حسینی دارای ابعاد عمیقی است که در سایر جنبش‌ها و نهضت‌ها نمونه‌­ی آن را نمی‌بینیم؛ چون منشأ انقلاب امام حسین (علیه‌السلام) منافع شخصی نبود و به منظور محقق نمودن منافع شخصی و فردی به وجود نیامد. قیام امام حسین (علیه‌السلام) قیامی نیست که در خط سیر و در سبک و سیاق خود فارغ از ابعاد معنوی و اخروی باشد، بلکه برعکس حرکتی جهادی دارای اهداف جهان‌شمول و انسان‌مدار است و مبنای آن ایجاد توازن میان نیازهای معنوی و مادی انسان است.

حرکت امام، حرکتی است که زمین را میدان مبارزه‌ی ارزش‌های حقیقی با قدرت‌های باطل می‌کند تا فضایی روحانی در عالم آسمانی ایجاد کند. پس بهشتی که به مؤمنان وعده شده و گستره­‌ی آن به گستردگی آسمان‌ها و زمین است و خداوند سبحان هیچ فردی را از پهنای آن آگاه نساخته است، همان هدف و غایتی است که انقلاب آسمانی محمدی، علوی و حسینی به منظور تحقّق آن شکل‌گرفته و تا زمانی که ارزش‌های والا و قدرت‌های فاسد در صحنه‌ی زندگی هستند، شعله­‌ی این انقلاب انسانی هرگز خاموش نخواهد شد".²

انور هیفا در تعبیری زیبا و ادبی از خون مطهر امام حسین (ع) و زخم­‌های ایشان چنین یاد می­‌کند:

"بُعد دیگری که این نهضت را از سایر نهضت‌ها متمایز می‌کند، این است که این نهضت فراتر از مرزهای یک حماسه ملی است که ‌تنها به یک ملت یا یک کشور اختصاص دارد زیرا خون‌های پاکی که امام حسین (علیه‌السلام) بر خاک گرم کربلا نثار کرد امام را تبدیل به سرودی روحانی کرد که همیشه بر زبان‌ انسان‌های رنج‌کشیده جاری می‌شود و زخم‌های فراوانی که بر پیکر شریف ایشان وارد شد، تبدیل به زخمه‌ای شد که برای تمام انقلابیون پس از او آهنگ والایی، ایمان و جاودانگی را می‌نوازد.³

همان‌طور که گفتیم کتاب حاضر در دو جلد و بیش از هزار صفحه به نگارش آمده است. کثرت منابع و استفاده از منابع قدیم و جدید اسلامی و نیز آثار اندیشمندان معاصر اهل سنت و نیز مسیحی و غیر مسلمان از ویژگی‌­های منحصر به فرد کتاب است که تتبع بسیار عمیق و دقیق نویسنده را نشان می­‌دهد. جلد اول کتاب شامل عناوین ذیل  است: پرتوی از حقیقت و تاریخ، اهل بیت ستون‌های هستی و رحمتی برای وجود، با تو از حسین (ع) می‌گویند، فاجعه کربلا و تراژدی سقیفه، عصر امام حسین (ع)، ریشه‌های قیام امام و انگیزه‌­های نهضت آن حضرت، پیشگویی اهل بیت درباره حادثه کربلا، تصاویری از آن فاجعه دهشتناک، شهادت امام حسین و استمرار فاجعه، سفر دردها از کربلا به شام. در این جلد نویسنده از بیش از 300 منبع استفاده کرده است که شامل منابع فارسی، عربی و لاتین می­‌شود.

جلد دوم کتاب نیز شامل مباحث زیر است: حسین(ع) وارث پیامبران، فلسفه ایمان و شهادت در مکتب حسین (ع)، کربلا در اندیشه انسانی و ادبیات داستانی؛ حماسه کربلا در شعر جهان، حماسه کربلا در نمایشنامه‌های جهان؛ درس‌­ها و پیامدهای حادثه کربلا، مناجات روح با نور.

این نویسنده مسیحی کتاب را با مناجات با سیدالشهداء (ع) به پایان می‌­برد و در نخستین سطر از مناجات خود از حضرت با عنوان سرور خویش یاد می‌­کند:

سرورم ای ابا عبدالله الحسین!...

سرورم ای حسین!

ای وارث رسولان و انبیاء!

گواهی می‌دهم که تو ، جد، پدر، مادر و برادرت راز وجود هستید...

و شما چشمه­‌های فیض و بخشش هستید

البته این مناجات بیش از سه صفحه است و این دلدادۀ مسیحی در آن به ذکر مصائبی که بر حضرت و ذریه‌­اش رفته هم می‌­پردازد و بیان می­‌دارد گرچه برای نگارش کتاب رنج و زحمت فراوان کشیده اما تمام رنج‌های او با یک قطره خون پاک و مقدس امام برابر نیست و یا تمام سالیانی را که برای نوشتن کتاب صرف کرده با یک لحظه تشنگی طفل شیرخوار امام قابل مقایسه نیست.

علاقه‌­مندان می‌­توانند این مناجات زیبا را در پایان جلد دوم کتاب مذکور مطالعه کنند.

 بخشی از جلد اول کتاب مذکور از سوی انتشارات ضریح آفتاب در سال 1399  با ترجمه سیدمهدی نوری کیذقانی و عباس گنجعلی منتشر و راهی بازار کتاب شده است.

1. فاجعه کربلا در وجدان جهان معاصر، ج1 ص:10