روایت خیالی نویسنده روس از زندگی پدر شعر فارسی

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، «بازگشت به پنج رود»، عنوان داستان خیال‌انگیزی است از زندگی رودکی، شپدر شعر فارسی و شاعر پرآوازده قرن چهارم هجری. این اثر که به قلم آندری ولوس، نویسنده روسی نوشته شده و آبتین گلکار نیز ترجمه آن را برعهده داشته است. 

کتاب که اخیراً توسط نشر برج در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته، در سال 2013 برنده جایزه بوکر روسی شده است. قهرمان اصلی این رمان، شاعر بزرگ ایرانی، ابوعبدالله جعفر بن محمد رودکی است. ولوس موفق شده است سیمایی برجسته و پرفروغ از این شاعر بسازد که در میان تاریکی سده‌هایی که ما را از هم جدا می‌کنند، به روشنی دیده می‌شود. 

زندگی رودکی گاه در مواردی با وجود شهره و آوازه و همچنین تأثیرگذاری‌اش بر ادب فارسی و شاعران پس از خود، در هاله‌ای از ابهام به سر می‌برد. از جمله اینکه آیا استاد شاعران کور مادرزاد بوده یا در پیری به این عارضه دچار شده است؟ تا سال 1940، یعنی هزار سال پس از وفات رودکی، مقبره او مشخص نبود. گفته می‌شود که صدرالدین عینی، پژوهشگر تاجیک، با بررسی تذکره‌های مختلف و انجام یک کار تحقیقی، موفق می‌شود قبر شاعر را در گورستانی قدیمی در پنجرود شناسایی کند. پس از آن، با حضور جمعی از باستان‌شناسان، جمجمه شاعر مورد بررسی قرار گرفت تا به بخشی از زوایای ناپیدای زندگی رودکی، از این طریق پاسخ داده شود.

لطف سخن رودکی و اشراف او بر زبان، شعر، حکمت و موسیقی از او شاعر توانایی ساخت که بر شاعران پس از خود تأثیری انکارناشدنی گذاشت. با این حال، چه بسیار جوانانی هستند که از زندگی پدر شعر فارسی آگاهی چندانی ندارند و غریب نیست که در وانفسای دوران فضای مجازی و موبایل، او را نشناسند. از این منظر، کتاب «بازگشت به پنج رود» می‌تواند در شناخت برهه‌ای از زندگی شاعر رنج‌دیده شعر فارسی مؤثر باشد. هرچند نویسنده روسی این کتاب، مدعی نیست که هدفش به هیچ وجه نوشتن کتابی مستند یا تحقیقی درباره رودکی نبوده است و از این رو نباید در آن به دنبال صحت و سقم واقعیات و نکات تاریخی بود، بلکه باید متن را همانند رمانی خیالی خواند. بسیاری از وقایع یا شخصیت‌های کتاب زمینه تاریخی و مستند دارند و بسیاری دیگر کاملاً خیالی‌اند و بسیاری از اوقات تشخیص مرز خیال و واقعیت کاری دشوار یا حتی ناممکن می‌نماید. 

در معرفی این اثر آمده است: مسیر بخارا تا پنج رود طولانی است. به ویژه اگر قرار باشد پیرمردی نابینا گام در این راه بگذارد. از کجا می‌توان هم‌سفر بهتری پیدا کرد؟ آنان مسیر مقدر خود را گام به گام پشت سر می‌گذارند و گام به گام روشن‌تر می‌شود که پیرمرد بیناتر از پسربچه است و این بلد نیست که نابینا را راهنمایی می‌کند و از غافلگیری‌ها و خطرات در امان می‌دارد، بلکه نابیناست که بلد را پیش می‌برد و به تدریج اسرار زندگی را بر او می‌گشاید.

گلکار، مترجم این اثر، در مقدمه کتاب به زبان ولوس اشاره کرده و می‌نویسد: زبان اثر نیز همانند محتوای آن، آمیزه‌ای از سبک‌های مختلف زبانی است. وفور واژه‌های فارسی و تاجیکی در آن برای خواننده روس نوعی غرابت ایجاد می‌کند که در برگردان فارسی تا اندازه‌ای از میان می‌رود؛ به همین سبب در ترجمه کوشیده شد برای ایجاد غرابت از برخی واژه‌های قدیمی و دور از ذهن مانند «دستارخوان»، «موزه»، «میان بند» به جای «سفره»، «چکمه» و «کمربند» استفاده شود تا ویژگی سبکی و زبانی اثر تا حدی حفظ شود. 

آندری ولوس که زاده دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، است، داستان زندگی رودکی را از زمانی آغاز می‌کند که ایرانیان فرارودان رفته رفته می‌کوشیدند خود را از زیر یوغ دستگاه خلافت بغداد رها سازند. او پیش از این نیز در حوزه داستان توانسته جوایز متعددی را کسب کند که از این عناوین، می‌توان به نخستین رمان او با نام «خرم‌آباد» اشاره کرد که در سال 2000 میلادی، موفق به کسب جایزه دولتی فدراسیون روسیه شده است.

نشر برج کتاب حاضر را در 528 صفحه و به قیمت 135 هزار تومان منتشر کرده و در دسترس علاقه‌مندان قرار داده است.

انتهای پیام/