«معجزه آبخیزداری»|آبخیزداری و آبخوانداری؛ تکلیف قانونی فراموش شده برای تعادل بخشی آب های زیرزمینی

به گزارش خبرگزاری تسنیم «پرونده معجزه آبخیزداری»:واحد تقسیم بندی هیدرولوژیکی برای منابع آب زیرزمینی، دشت است. کل کشور از 609 دشت تشکیل شده است. منابع آب زیرزمینی به صورت چاه، چشمه و قنات هستند و مصارف زیادی از کشور به این منابع وابسته است. اگر مقدار تخلیه سالیانه از منابع آب زیرزمینی از مقدار تغذیه سالیانه آنها بیشتر باشد، بعد از چند سال ادامه این روند به برداشت و کاهش ذخایر استاتیک منابع آب زیرزمینی منجر می شود. ذخایر استاتیک در حقیقت ذخایری هستند که طی سالیان متمادی ذخیره شده اند و متضمن حفظ و بقای منابع آب زیرزمینی هستند.

از همین پرونده بیشتر بخوانید:

بعد از سال 1357 تقریبا هر ساله مقدار تخلیه از منابع آب زیرزمینی از مقدار تغذیه آنها بیشتر بوده و از حجم ذخیره استاتیک آنها کاسته شده است. حداکثر مقدار کسری مخزن سالیانه در سال 1386 و به میزان 9.4 میلیارد متر مکعب بوده است و همچنین متوسط کسری مخزن سالیانه طی 10 سال آبی اخیر حدود 5 میلیارد متر مکعب بوده است.

طبق آمار وزارت نیرو در حال حاضر حدود 120 میلیارد متر مکعب از ذخایر استاتیک منابع آب زیرزمینی از دست رفته است. با توجه به کل ذخایر استاتیک منابع آ ب زیرزمینی کشور که رقمی حدود 500 میلیارد متر مکعب است، می توان عنوان کرد که متاسفانه یک چهار ذخایر استاتیک منابع اب زیرزمینی نابود شده اند.

بر اساس آخرین آمار، در کشور حدود 760 هزار حلقه چاه وجود دارد که حدود 420 هزار حلقه آن مجاز و حدود 340 هزار حلقه آن غیر مجاز است. این امر بدان معنا است که 45 درصد کل چاه های موجود در کشور غیرمجازند. بر این اساس میزان کل تخلیه از چاه ها حدود 47 میلیارد متر مکعب است. نکته مهم قابل توجه این است که به رغم افزایش تعداد چاه ها در کل دوره 1370 تا 1394، مقدار تخلیه در کل دوره افزایشی نبوده و از یک زمان به بعد تقریبا ثابت می شود و ظرفیت تخلیه اضافی را ندارند.

متاسفانه از سال 1347 تاکنون تعداد دشت های ممنوعه در کشور حود 24 برابر شده است. گفتنی است که در دشت های ممنوعه اجازه حفر چاه جدید و تخلیه اضافه داده نمی شود و برداشت ها باید بر اساس قوانین تعیین شده انجام پذیرد. یکی از مهمترین دلایل این موضوع، سیاست های ناصحیح بهره برداری و حفاظت از منابع آب زیرزمینی در سطوح مختلف است. ادامه روند، منجر به ممنوع شدن تعداد بیشتری از دشت های کشور خواهد شد.

آبخیزداری و آبخوانداری؛ راهکار تعادل بخشی به سفره های زیرزمینی

یکی از تکالیف قانونی و راهکارهای موثر برای تعادل بخشی به آب­ های زیرزمینی، آبخیزداری و آبخوانداری است که این مساله در اسناد و قوانین بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران مورد تاکید قرار گرفته است؛ در این باره مثلا در بند 9 سیاست های کلی محیط زیست چنین آمده است: «تعادل‌بخشی و حفاظت کیفی آب‌های زیرزمینی از طریق اجرای عملیات آبخیزداری، آبخوان‌داری، مدیریت عوامل کاهش بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی و تبخیر و کنترل ورود آلاینده‌ها.»

و همچنین در ماده 35 قانون برنامه ششم توسعه (1396-1400) در این باره گفته شده است: دولت مکلف است به‌منظور مقابله با بحران کم‌آبی، رهاسازی حقآبه‌های زیست‌محیطی برای پایداری سرزمین، پایداری و افزایش تولید در بخش کشاورزی، تعادل‌بخشی به سفره‌های زیرزمینی و ارتقای بهره ‏وری و جبران تراز آب، به‌ میزانی که در سال پایانی اجرای قانون برنامه یازده میلیارد مترمکعب شود، اقدامات زیر را به‌عمل آورد...

ب- توسعه روشهای آبیاری نوین، اجرای عملیات آب و خاک(سازه‌ای و غیرسازه‌ای)، توسعه آب‌بندها و سامانه(سیستم)‌های سطوح آبگیر حداقل به میزان ششصد هزار هکتار در سال

ث- احیاء، مرمت و لایروبی قنوات به میزان سالانه پنج‌درصد(5%) وضع موجود در طول اجرای قانون برنامه با تأکید بر فعالیت‌های آبخیزداری و آبخوانداری برای احیای قنوات

بر اساس این دو قانون، آبخیزداری و آبخوانداری (پخش سیلاب) برای تعادل بخشی به آب های زیرزمینی با توسعه آب بندها، سامانه های سطوح آبگیر باران، احیای و مرمت قنوات امری لازم و ضروری است که متاسفانه کمتر بدان توجه شده است و حتی این شیوه موثر در راهکاری اعلامی از سوی شورای عالی آب و وزارت نیرو برای تعادل بخشی به سفره های آب زیرزمینی جایگاهی ندارد. از این رو توجه جدی به آبخیزداری و آبخوانداری بر حل معضل آب های زیرزمینی توسط دو وزارتخانه نیرو و جهادکشاورزی امری ضروری است که باید بیشتر مورد توجه واقع گردد.

انتهای پیام/