خشکسالی در ترکیه، مقصر کیست، دولت یا طبیعت؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، بروز خشکسالی و به خطر افتادن امنیت غذایی، ترکیه را نیز در شرایط دشواری قرار داده است. اما واقعیت این است که مشکل فعلی این کشور، فقط لطمه دیدن کشاورزی نیست و امیدی به جبران مشکلات این بخش با بارندگی های بالا وجود ندارد. چراکه در یک بازه زمانی چند ساله، بسیاری از تالاب ها و برکه های طبیعی ترکیه به طور کامل خشک شده اند، درصد بالایی از آبخوان ها در شرایط بحرانی قرار دارند و سفره های زیرزمینی آب به شدت فقیر شده اند.

مسئولین و مقامات سیاسی و اجرایی، تلاش می کنند تا مشکلات بخش آب ترکیه را به تغییرات اقلیمی و خشکسالی های چند سال اخیر منطقه و جهان ربط دهند. اما از نگاه متخصصین، این یگانه علت اثرگذار نیست و پای سیاست های غلط نیز در میان است. کارشناسان معتقدند که بخش مهمی از دلایل مرتبط با خشک شدن برکه ها و تالاب های ترکیه، ارتباطی با تغییرات اقلیمی ندارد و نتیجه مستقیم سیاست های غلط دولت و سوء مدیریت در کشاورزی است.

خشک شدن 70 تالاب طبیعی بزرگ

گزارش مفصل روزنامه قرار ترکیه نشان می دهد که در طول 60 سال گذشته، 70 تالاب و برکه بزرگ خشک شده اند و این در حالی است که شمار کل تالاب های ترکیه 300 مورد بوده و به عبارتی روشن، تقریباً یک چهارم از این ثروت بی مانند، به طور کامل نیست شده و از بین رفته و بخشی از تالاب های باقی مانده نیز رونق و برکت سابق را ندارند.

مساحت دریاچه وان ترکیه 3755 کیلومتر مربع است و مساحت تالاب ها و دریاچه های خشک شده پنجاه سال اخیر ترکیه معادل 11 هزار کیلومتر مربع یعنی 3 برابر مساحت دریاچه وان است که بدون تردید در نوع خود، یک فاجعه زیست محیطی به تام معنی است.

دکتر ارول کسیجی هیدروبیولوژیست و متخصص در حوزه شناخت و مطالعات تالاب ها و دریاچه ها، در این مورد گفته است: «ما در طول 6 دهه، موفق شده ایم چیزی را که طبیعت در میلیون ها سال گردآورده، در زمانی کوتاه از بین ببریم! مطالعات ما نشان می دهد که 70 دریاچه و تالاب بزرگ را از دست داده ایم که جوان ترین آنها، دست کم 2 میلیون سال عمر داشته است. 2 میلیون سال کجا، 60 سال کجا؟ جالب اینجاست، وقتی که ما دانشگاهیان درباره این خطرات و معضلات بزرگ صحبت می کنیم، آقایان می خواهند همه چیز را به تغییرات اقلیمی ربط دهد و بگویند این معضل همه کشورهای جهان است. خیر. بیایید مقایسه کنید. ما در مقایسه با بسیاری از کشورهایی که شرایط اقلیمی بدتری داشته اند، منابع آبی و تالاب ها و دریاچه های بیشتری از دست داده ایم و از حیث منابع آبی، روز به روز فقیرتر می شویم».

برخورد سیاسی با آب

دکتر ارول کسیجی هیدروبیولوژیست ترکیه، در مورد بروز خشکسالی و از دست رفتن یک چهارم برکه ها و تالاب های کشورش، انگشت اتهام را به سوی دولت دراز کرده و گفته است:« متاسفانه مقامات دولتی ما، مقوله آب را با یک نگرش سیاسی مدیریت می کنند و کاری به علم و واقعیت ندارند. مثلاً، آنها چندین سال است که گیاهان مرطوب و آبخور را در آناتولی مرکزی کشت می کنند. این در حالی است که ما بارها گفته ایم، این الگوی کشت، با شرایط آناتولی و قواعد علمی منطبق نیست. در بحث مدیریت آب، نباید به دنبال اهداف سیاسی و حزبی زودبازده باشیم که توجه هواداران را جلب کنیم. اساساً سیاست و برنامه ریزی مدیریت آب، باید از نگرش روزمره و کوتاه مدت دور بماند و حداقل 100 سال عمر کند. بنابراین، لازم است که ما تمام سیاست های کشاورزی و موضوعاتی همچون الگوی کشت و آبخیزداری را تغییر دهیم و این شیوه آبیاری دیوانه وار را رها کنیم. باید بفهمیم که سفره های آبهای زیرزمینی، صندوق ذخیره مردم و نوه های آینده است. اما متاسفانه همین حالا، بخشی از این منابع را هم از بین برده و هدر داده ایم. اما نکته غم انگیزتر نگرش سیاسی آقایان، این است که حتی حاضر نیستند اطلاعات منابع آبی را در اختیار ما محققین بگذارند. قبلاً پولی می دادیم و اطلاعات را می گرفتیم. اما حالا در قبال پول هم هیچ عدد و رقمی نمی دهند. فکرش را بکنید، منِ محقق ترک، برای مطالعه در مورد کمبود منابع آبی کشورم، باید به جای داده های کشور خودم، از داده های ناسای آمریکا استفاده کنم!»

متخصصین علوم کشاورزی، محیط زیست و آب شناسی، معتقدند که در تعیین مسیر و طراحی سیاست های کشاورزی ترکیه، خطاها و اشتباهات بزرگی وجود دارند که مهم ترین آنها عبارتند از:

1.تعیین الگوی کشت بر اساس انتظارات مالی کشاورزان و وعده های داده شده به آنان و بدون توجه به ویژگی های فنی و مکانیکی خاک و شرایط اقلیمی منطقه.

2.افراط در آبیاری و عدم توجه به آورده واقعی محصولات کشاورزی در مقایسه با هدر رفت آب.

تحقیقات پژوهشگران دانشگاهی ترکیه نشان می دهد که میزان مصرف آب شیرینی در بخش های مختلف ترکیه از این قرار است:

1.آب مصرفی بخش کشاورزی معادل 80 درصد از آب شیرین کشور.

2.مصارف مسکونی 10 درصد.

3.مصارف بخش صنعت 10 درصد.

با توجه به مصرف افراطی آب در بخش کشاورزی ترکیه، برخی از کارشناسان، پیشنهاد می کنند که محصولات کشاورزی نیازمند به آبیاری بالا، ترجیحاً از خارج وارد شوند اما در عین حال، سیاست ها و برنامه های صحیحی برای کمک به کشاورزان در نظر گرفته شود و شرایط به گونه ای نباشد که واردات مواد غذایی، موجب کوچیدن کشاورزان به بخش های کارگری و خدماتی شده و منجر به تغییر کاربری اراضی شود.

ترس از لکه های خشکی

پروفسور اورهان شن از متخصصین دانش هواشناسی در ترکیه، معتقد است که در دو سال اخیر، آب دیواره سدها پایین تر آمده و لکه های نشان دهنده خشکی بر مناطق مختلف نقشه جغرافیایی ترکیه، گسترده تر و فراگیرتر شده است.

او معتقد است:«خشکسالی فعلی در کشور، مصداق کامل بحران و بلایای طبیعی است، ولی ما عادت داریم فقط بلایی همچون سیل و آتش سوزی را جدی بگیریم. خشکسالی برخلاف سایر بلایای طبیعی، به طرز موذیانه و بی صر و صدا پیش می آید. خشکسالی هواشناسی، ناشی از کاهش بارندگی است و کاهش دبی آب رودخانه ها و دریاچه ها خشکسالی هیدرولوژیکی است. خشکسالی هیدرولوژیکی نیز به این معناست که ما در تامین آب لازم برای آبیاری و آب آشامیدنی مشکل داریم. اما سطح سوم خشکسالی، همان نوع  خشکسالی کشاورزی است و می تواند به مرحله ای برسد که نتوانیم آب برای کاشت بذر پیدا کنیم».

دو نقشه بالا، میزان پراکندگی لکه های خشکسالی منطقه ای در جغرافیای ترکیه را نشان می دهد.

نقشه بالایی مربوط به سال 2019 میلادی و نقشه پایین هم مربوط به سال 2020 است. رنگ های روشن نشانه مناطق کم خطر و رنگ های تیره پرخطر هستند و رنگ بنفش نیز نشانه منطقه بسیار مرطوب است که اساساً چنین منطقه ای بر نقشه ترکیه دیده نمی شود. اما موضوع نگران کننده اینجاست که در سال 2019 میلادی، حتی یک نقطه سیاه وجود نداشته و فقط چند لکه قهوه ای مشاهده شده است. اما در سال 2020 میلادی، سیاهی قابل توجهی دیده می شود و لکه های قهوه ای پیشین نیز، بسیار گسترده تر شده اند.

انتهای پیام/