درختان و فضای سبز شهری شیراز در سایه کم توجهی و تغییر کاربری‌ها نابود می‌شوند
گروه استانها ــ در حالی که این روزها گلایه شهروندان و متخصصین شیراز نسبت به بی‌توجهی مدیران به درختان و باغات این شهر به بیشترین حد خود رسیده، خبر تغییرکاربری در اراضی بلوار آفرینش شیراز هم رنج تازه‌ای به پیکره فضای سبز شهری افزوده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، شیراز را از دیرباز به عنوان شهری سرسبز می‌شناسند؛ شهری که فقط مساحت باغات آن در یک سده اخیر حدود 3000 هکتار تخمین زده شده بود اما به مرور و به ویژه طی چند دهه اخیر، درکنار کم‌توجهی مدیران به احیا و مراقبت از این گنجینه با ارزش، رشد سریع جمعیت و گسترش بی‌رویه شهرنشینی نیز بهانه‌ای شد تا عده‌ای سودجو بی‌توجه به این میراثی که از نیاکان ما به ارث رسیده به نابودی باغات و تهدید فضای سبز شهری بپردازند.
به همین دلیل کمتر روزی است که از خشکاندن و سوزاندن تعمدی باغات یا ساخت و ساز در یکی از باغ‌های شیراز خبری نشویم به نحوی که تخلفات افراد در کنار سهل انگاری مدیران کار را به جایی رسانده که امروز فقط یک سوم از این نقاط سبز بر روی نقشه قابل مشاهده است.
تغییرکاربری اراضی سبز شیراز اما محدود به افراد نمانده و گاهی در لوای قوانین و توسط ادارات و سازمان‌ها صورت می‌گیرد و این اراضی سبز بعضا توسط نهادهای دولتی به ویژه در کمیسیون ماده 5 یا به تعبیر عموم کمیسیون تغییرکاربری، جهت ساخت و ساز نابود می‌شوند که در آخرین مورد آن تغییرکاربری اراضی بلوار آفرینش واقع در منطقه 10 و ارتفاعات شمال‌غربی این کلان‌شهر جهت ساخت مسکن ملی برای کارمندان یکی از ادارات خبرساز شد که توجه بیشتر نهادهای نظارتی را می‌طلبد.
بر اساس این خبر غلامعلی ترابی در بازدیدی که این هفته از این سایت واقع در اراضی شمال شیراز و در بلوار آفرینش داشت ابتدا به انتقاد از تغییر کاربری 18هکتار از اراضی بلوار آفرینش در کمیسیون ماده 5 برای ساخت و ساز پرسنل جهاد کشاورزی در راستای طرح مسکن ملی پرداخت و سپس این نوع تغییر کاربری در ارتفاعات اطراف شیراز را مقدمه‌ای برای زمین‌خواری در این محدوده‌ها دانست.
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر شیراز افزود: متاسفانه در این مورد جانمایی زمین به خوبی صورت نگرفته و در آینده نیز خدمات‌رسانی به این محدوده و حفاظت از محیط زیست آن با چالش همراه خواهد بود و به جای تغییر کاربری این مناطق جهت ساخت مسکن باید از زمین‌های مناسب و فراوانی در مرکز شهر که خالی از سکنه هستند متناسب با طرح جامع شیراز استفاده شود.
عضو هیئت رئیسه شورای شهر شیراز همچنین گفت: بحث فراتر از این ها است و درصورت تغییر کاربری و ساخت و ساز در این 18 هکتار قطعا بیش از 100 هکتار از اراضی شمال غرب شیراز با مشکل مواجه خواهند شد و علاوه بر مشکل در خدمات‌رسانی مطلوب‌تر شاهد افزایش هزینه‌ها خواهیم بود.
معاون معماری و شهرسازی شهرداری شیراز نیز همگام با عضو شورا با انتقاد از برخی ادارات و ارگان‌های دولتی گفت: اگر فردی حقیقی بخواهد زمینی را تغییر کاربری دهد، به هیچ وجه ممکن نیست اما متاسفانه ادارات و ارگان‌های دولتی به راحتی تغییر کاربری می‌دهند.
وضعیت برای درختان حاشیه خیابان‌ها نیز چندام مساعد نبوده و همه روزه شاهد افتادن و شکستن و نابودی آنها هستیم. درختانی که هر از گاهی صورت خود را با سیلی و عناوینی چون نهضت کاشت درخت یا رسیدگی و توجه به فضای سبز سرخ می‌کنند اما همه این طرح‌ها مقطعی و فصلی است و درعمل نگهداری این حجم سبز به خوبی انجام نمی‌شود.
در این خصوص مهرداد ایروانیان شهروند شهرساز و معمار خوشنام شیرازی با بیان اینکه درختان کوچه ما با عمر بیش از 60 سال در حال خشک شدن هستند می‌گوید: شهرداری توان نگهداری و آبیاری یک کوچه در مرکز شهر که ذره‌ای از چند صدهکتار فضای سبز شهر محسوب می‌شود را هم ندارد.
وی با اشاره به اینکه خیابان همت پیاده رو رادفر را با طول نیم کیلومتر به علت نداشتن آب فضای سبز رها کردند و باغداران را هر روز در شهرداری برای سهمیه 50 روز یکبار منتظر می‌گذارند اظهار داشت: در پیاده‌راه راد فر به طورکلی کاشت درختان و فضای سبز را برای روز افتتاح گذاشتند و سپس به بهانه نبود آب آن را رها کردند و مجبور شدیم درختان باغ را با تانکر آب آن هم با هزار خواهش و پرداخت کلی هزینه گزاف آبیاری کنیم.
به گفته وی قبلا با داشتن چاه آب مشکلی از طرف شهرداری حس نمی‌شد چرا که از وجود این کوچه و نحوه نگهداری از آن اطلاعی نداشت اما بعد از مراجعه به شهرداری اولین کار شهرداری پلاک کوبیدن به درختان به جای رسیدگی به آنها بود.
این متخصص حوزه شهری در ادامه افزود: چهارسال است که به شهرداری جهت اصلاح آبیاری و کمبود آهن درختان مراجعه می‌کنیم و هر سال گفته می‌شود که پیمانکار مورد نظر در شیراز نیست و سال آینده جهت تزریق آهن باید پیگیری کنید.
ایروانیان درباره علت فرسودگی و خشک شدن و شکستن درختان نیز افزود: درختان به بیماری کلروسیس دچار شده اند و در صورت عدم رسیدگی خشک می‌شوند و نوع آبیاری نیز بسیار تشریفاتی و متظاهرانه و فقط برای خیس شدن خاک خوب است و هر چند ما با خرید آب سعی در جبران بی‌توجهی شهرداری داریم اما این یک نمونه کوچک از کاستی‌های بی‌شمار در این باره است.
در خصوص دلایل پوسیدگی ریشه و تنه درختان شیراز در تمام مناطق این کلان‌شهر از یک کارشناس ارشد مرتعداری جویای حقیقت می‌شویم و روح انگیز کاظمی در این خصوص می‌گوید: دلیل این پوسیدگی‌ها بسته به نوع درخت و اقلیم متفاوت است اما عمده دلیل پوسیدگی تنه درختان در شیراز بیماری به ویژه بیماری قارچی است که از طریق آب و خاک به تنۀ درخت و گاهی نیز از طریق نهال کاشته شده انتقال می‌یابد.
کاظمی همچنین تشریح کرد: پوسیدگی ریشه و طوق درختان در فضای سبز شهری شیراز، توسط قارچ‌های خاکستری نیز به‌وجود می‌آید زیرا طوقه بیرون از خاک است و تحمل رطوبت را ندارد و در اثر پوسیدگی طوقه، درخت ضعیف و خشک می‌شود و به همین علت بسیاری از درختان حاشیه خیابان با وزش اندک باد می‌شکنند.
وی گفت: بهترین روش مبارزه با این بیماری در باغ‌های قدیمی شیراز که بیشتر شامل سیب، گردو، نارنج، ارغوان، توت سفید، کاج، افرا، زبان گنجشک، چنار، نارون و سپیدار هستند پاک‌سازی طوقه درختانی است که در زیر خاک قرار گرفته اند که این کار باید به نحوی انجام شود که به ریشه آسیب وارد نشود و در معرض هوا قرار بگیرد.
وی افزود: درصورتی‌که پوسیدگی کمی روی طوقه درخت باشد، با چاقوی تیز باید قسمت‌های پوسیده تراشیده شود و پس از آن، محل تراش ضدعفونی و با خمیر یا مواد مخصوصی پوشیده شود و با استفاده از کودهای دامی و شیمیایی و افزودن عناصر غذایی قابل جذب به درختان تعذیه شوند.
به گفته وی از دیگر دلایل پوسیدگی ریشه درختان کنار جوی آب، خصوصا چنار جریان آب جاری دائم پای درختان است که سبب پوسیدگی ریشه و سقوط درخت می‌شود که با کم کردن آب پای درختان و یا قطره‌ای کردن آبیاری مشکل برطرف خواهد شد.
احیای فضای سبز شهری فقط با اصلاح شیوه‌های فعلی ممکن است
یک کارشناس حوزه شهری نیز با اشاره به رویکرد جدیدی که با هدف توجه به فضای سبز شهری شیراز ایجاد شده گفت: اولویت‌ها در شیراز باید به احیای باغات شیراز و توسعه فضای سبز شهری معطوف شود.
یاور شورای شهر درمناطق 6 و10 شیراز ابتدا بیان کرد: باغات شیراز را عمدتا به نام باغات قصردشت می‌شناسند و طبق مصوبه طرح تفصیلی باغات قصردشت با هدف حفظ این باغات فقط در گروه 5 باغات می‌توان مقداری ساخت و ساز انجام داد و در دیگر گروه‌ها نیز یا ساخت و ساز یا ممنوع و یا تحت ضوابط و سختگیری‌های خاصی است.
به گفته وحید عطری به جای اینکه شاهد نابودی باغات و اراضی شیراز باشیم باید به احیای فضای سبز شهری شمال شیراز بپردازیم.
به گفته وی از قدیم در محدوده شمال شیراز و شهرک قصر قمشه و شهرک انجیره دو قنات وجود داشته که محل تامین آب باغات شمال و شمال غرب شیراز بوده و در شیراز به علت پر آبی همیشه از درختانی استفاده می‌شده که آب فراوانی می‌خواهند و این الگو سال‌ها وجود داشته اما الان باید روش کاشت را به سمت درختانی برد که مصرف آب کمی داشته باشند.
در پایان دبیر یاوران شمال غرب شیراز افزود: عدم آبیاری به موقع یا مناسب، عدم استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای در شرایط فعلی و استفاده از درختانی که با سیستم آب و هوای شیراز مغایرت دارند به جای درختانی که مصرف آب کمی دارند و با اقلیم شیراز سازگارتر هستند عمده دلایل نابودی درختان شیراز است.
یک استاد دانشگاه و پژوهشگر نیز طی تهیه این گزارش به تسنیم گفت: شیراز مدعی پایتختی فرهنگی است و باید هم تراز با یک جهانشهر فرهنگی و مهد تمدن پارس ارتقا یابد.
به عقیده ناصر بهمنی، در جهانشهر شیراز فضای سبز و با طراوت، پارک‌ها و بوستان‌ها باید روز به روز بیشتر و سرانه محیط زیست در بالاترین سطح باشد.
در ادامه این گزارش باید اذعان کرد: شورا و مدیریت شهری در دور پنجم در عین حساسیتی که به تغییر کاربری‌های غیرمجاز یا غیراصولی داشتند همواره از دست‌های پیدا و پنهانی می‌گفتند که به راحتی دست به تغییر کاربری زده و روز به روز از مساحت سبز شیراز می‌کاهند و از دست شهرداری و شورا هم کاری بر نمی‌آید.
حال شورای ششم در همین ابتدا با ورود به این مساله حیاتی از عزم جدی خود برای مراقبت از درختان و احیای باغات و فضای سبز شهری در کنار مبارزه با سودجویان یا متخلفان یا نهادهای ذینفع سخن می‌گوید و ابتدا سید احسان اصنافی با گلایه از بی‌توجهی شهرداری به ارتفاعات بام شیراز در چند سال اخیر، نسبت به نابودی حدود 90 درصد درختان این محدوده گردشگری به دلیل عدم اصلاح شبکه آبیاری و عدم رسیدگی به مخازن آبیاری قطره‌ای و آبیاری درختان هشدار داد و سپس نوبت به ترابی دیگر عضو شورای شهر شیراز رسید تا ضمن تاکید بر احیای بافت‌های درون شهری نسبت به تغییرکاربری در 18 هکتار از فضای سبز و اراضی بلوار آفرینش گلایه کند.
در پایان تسنیم امیدوار است مدیران شهری و استانی نیز درکنار مبارزه با تخلفات و تغییرکاربری‌های دارای ایراد، با اصلاح آبیاری فضای سبز و به ویژه توقف شیوه‌های غلط همچون غرقاب کردن پارک‌ها و باغات و باغچه‌ها و جایگزین کردن سیستمی جدید به جای چمن‌کاری و آبیاری پرهزینه و پرمصرف و همچنین با کاشت درختانی سازگار با منطقه و مقاوم به شرایط خشکی و کم آبی و گرمای هوای شیراز، طراوت و سرسبزی همیشگی را به این شهر برگردانند.
انتهای پیام/ 424/س
