فرجام پرونده سد تنگ سرخ شیراز پس از یک دهه خاک خوردن؛ آیا این طرح بایگانی می‌شود؟
گروه استانها - پرونده سد تنگ سرخ پس از یک دهه همچنان بین مخالفان و موافقان طرح سرگردان و بلاتکلیف است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز ، نطق اخیر رئیس کمیسیون گردشگری و زیارت شورای شهر شیراز و تاکید دوباره وی بر تعیین تکلیف سد تنگ سرخ بار دیگر نگاه‌ها را به سمت این پروژه عظیم اما بلاتکلیف دوخت.
محمد فرخ‌زاده در پانزدهمین جلسه صحن شورای اسلامی شهر شیراز ابتدا با اشاره به اینکه تنگ سرخ جولانگاه فعالیت‌های غیرقانونی متخلفانی شده که تیشه به ریشه سنگ‌های این منطقه به ویژه سنگ‌های لایه‌ای و طبیعی آن می‌زنند بیان کرد: شهرداری سالانه 50 میلیارد ریال بابت نگهداری تجهیزات وکارگاه‌های این محدوده هزینه می‌کند اما هنوز تکلیف این سد که هم در استان هم در وزارت نیرو مصوبه قطعی دارد، مشخص نیست.
به گفته وی با اجرای این طرح علاوه برجمع‌آوری باران‌های بلاتکلیف و خدادادی ارتفاعات شیراز در فصول پاییز و زمستان و ایجاد تفرجگاه در بوستان طبیعت (پارک580 هکتاری) می‌توان به رونق گردشگری و اشتغال مولد و تغییر رویکردهای اجتماعی در منطقه کمک کرد.
معاون فرهنگی شهردار اسبق شیراز ذخیره آب در این سد به عنوان جایگزین موقت سد درودزن با هدف زنده نگهداشتن باغات شمال غرب که با توجه به خشکسالی‌های چند دهه اخیر، به شدت با بی‌آبی مواجهه هستند را از دیگر اهداف ضروری احداث این سد نام برد.
وی همچنین افزود: باید بارش‌های فصلی ارتفاعات شیراز ذخیره‌سازی و جذب زمین گردد و به تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی و طبیعت شیراز و 700 هکتار باغات باقیمانده کمک کند نه اینکه وارد آبراهه شده و از شیراز خارج و نهایتا وارد مهارلو شده و تبخیر شود.
عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر شیراز در ادامه سختگیری‌های غیرکارشناسی، سهم‌خواهی‌ها، فشارهای سازمان یافته و نظرات غیرعلمی و بعضا سیاسی را مانع تکمیل این پروژه دانست و گفت: تکلیف این پروژه باید طی فرآیندی معقول، توسط متخصصین مشخص شود تا در صورت موافقت، وارد فاز اجرایی آن شویم.
فرخ‌زاده در حالی تعیین تکلیف سد تنگ سرخ را یکی از اولویت‌های شورای ششم برشمرد و از یک دهه بلاتکلیفی تاسیسات این سد در بلوار حسینی‌الهاشمی در ارتفاعات شمال غربی شیراز سخن گفت که به زعم وی ساخت این سد تمام امور فنی، سازه‌ای و ژئوتکنیکی لازم را پشت سرگذاشته، مجوز کمیسیون مربوطه را با رعایت استانداردها و مصالح فنی، علمی، پژوهشی، زیست محیطی و ارزیابی‌های علمی و منطقی اخذ کرده و تنها سیاسی شدن این مسئله باعث زمین ماندن آن شده و طولانی‌تر شدن آن نیز تبعات جبران‌ناپذیری برای شیراز دارد.
عضو هیئت رئیسه شورای شهر ششم در پاسخ به منتقدان گفت: در ایام پرباران هرگاه آب سرریز شد، طبق اصول فنی دریچه‌های آن باز و در ایام کم باران نیز سبب آبیاری باغات می‌شود و با ساخت تفرجگاهی شبیه دریاچه چیتگر تهران بخشی از کمبود فضا و محیط‌های ورزشی، تفریحی و تفرجگاهی شیراز نیز جبران می‌گردد.
تسنیم در این باره و به سبب وجود منتقدان و موافقان و مخالفان این طرح، پرونده ویژه‌ای را در دستور کار قرار داد و به بررسی فنی این پروژه پرداخت.
وقوع فاجعه زیست محیطی یا سیل مهیب در شیراز
در خصوص احداث این سد در بالادست شیراز ابتدا علی عراقی، یکی از اعضای هیئت مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان شیراز با مقایسه این سد با سد گتوند گفت: اگر در منطقه تنگ سرخ قدم بزنید از مقدار زیاد حجم سنگ نمک در جداره‌های تنگه حیرت زده می‌شوید و ای کاش سازندهای نمکی و گچی و مارن قابل حل شدن در آب نبود تا این دریاچه رویایی در این منطقه ایجاد می‌شد ولی به دلیل نمکی بودن سازندها و همچنین خطر آسیب دیدن سد و آسیب به شیراز این‌کار اصلا منطقی و عقلانی نیست.
این شهرساز و کارشناس ارشد معماری گزارش‌های فنی و کارشناسی موافق احداث این سد را سیاسی و غیرقابل اعتماد خواند و افزود: برای سد گتوند هم چند هزار صفحه توجیه فنی ارائه و تدابیری برنامه‌ریزی شد و در تنگ الله اکبر نیز محاسبات زیادی برای سیل شد.
سدهای تنظیمی غیرمخزنی خطر چندانی برای شهر ندارند
منوچهر شفی‌خانی، کارشناس ارشد سازه‌های آبی اما با دیدی فنی و با تکیه بر مطالعات و پژوهش‌های خود بر آب و خاک، مزایای احداث این سد را بیشتر از ایرادات آن برشمرد. وی با اشاره به اینکه سدهای تنظیمی و غیرمخزنی کوتاه، حجم زیادی ندارند و خطر زیادی را متوجه شهر نمی‌کنند اظهار داشت: احداث سد تنگ سرخ با توجه به نوع سد در عین کنترل سیلاب برای شهرشیراز نیز مفید است.
وی گفت: از نظر مصرف آب ضروری است که اصول فنی، زمین شناسی و ژئوتکنیکی در ساخت سد لحاظ شود و سازمان محیط زیست و سازمان آب منطقه‌ای نیز طبق برنامه‌ریزی‌های منابع آب با اولویت تامین آبِ آورد سالانه دریاچه مهارلو، این مسئله را مدیریت کنند تا مشکلی نیز بابت احتمال کاهش سطح آب دریاچه مهارلو ایجاد نشود.
محسن خانی‌زاده کارشناس ارشد شهرسازی برنامه‌ریزی شهری نیز با رویکرد حمایتی اظهار داشت: فارغ از مباحث فنی که باید بررسی شوند سد بالادست از نظر تامین آب فضای سبز و افزایش سبزینگی به شیراز کمک شایانی می‌کند زیرا از همین آب، باغات قصردشت و اراضی زراعی و باغات پایین دست تغذیه می‌شوند.
به گفته وی بالغ بر 70 درصد از نیاز آبی شرب شهر شیراز از سفره‌های آب زیرزمینی تامین می‌شود که این سد می‌تواند به تغذیه سفره‌ها کمک کند.
آب شور پشت سد یا دریاچه کام شیراز را تلخ خواهد کرد
در پاسخ به وی علی عراقی با اشاره به اینکه شوری دریاچه مهارلو از شستشوی نمک همین منطقه ایجاد شده گفت: آبیاری باغات و فضای سبز با آب شور غیرممکن خواهد بود.
وی در توضیح بیشتر اشاره کرد که در حال حاضر حداکثر 4 اینچ آب از تنگ سرخ به صورت جویبار خارج می‌شود به نحوی که از خروجی تنگ هیچ آبی به پل معالی آباد هم نمی‌رسد و این آب اکنون فرصت تماس طولانی مدت با لایه‌های نمکی را پیدا نمی‌کند و شوری قابل تحملی دارد ولی اگر به صورت مخزن و دریاچه در بیاید به تدریج فرصت کافی برای حل کردن نمک‌ها در خود پیدا می‌کند و با افزایش شوری، قابلیت آبیاری باغات را از دست می‌دهد.
نظر خانی‌زاده اما در مورد این بخش از صحبت‌های عراقی این است که در این طرح حوزه آبریز همان مسیر هست و اتفاقاً آب بیشتری نصیب سفره‌های آب زیرزمینی خواهد شد و مسیر انتقال آب نیز همان مسیل قبلی است با این تفاوت که به صورت دفعی و چندباره این انتقال آب رخ نمی‌دهد بلکه به مرور رقم می‌خورد.
همین حقابه ناچیز هم از باغداران دریغ می‌شود
یک کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری نیز ضمن اعلام مخالفت خود با احداث این سد گفت: هنگامی که سد بر بستر رودخانه احداث شود ما با یک معضل جدید به اسم ریزگرد در برخی از حوضه‌ها مواجه هستیم.
مسعود مسلمی با مقایسه این طرح با زاینده‌رود گفت: با احداث سد، ما صرفا در برخی از مقاطع خیلی کوتاه از سال دریچه های سد را جهت آبگیری مهارلو باز می‌کنیم و در نتیجه آبگیری مهارلو و دیگر تالاب‌ها به قوت سابق صورت نمی‌گیرد و باغات قصردشت در پایین دست نیز مشروب نخواهد شد و در نهایت سطح آب‌های زیرزمینی که اتفاقا به دلیل وجود خرم‌دره اطراف قصردشت بالا هستند، کاهش یافته و حتی چاه‌های مجاز یا غیرمجاز کنونی درون باغات نیز خشک خواهند شد.
به گفته این متخصص حوزه شهری همین آب باریکه‌ای که حقابه باغداران محسوب شده نیز به راحتی از بین می‌رود و نهراعظم شاید به تنهایی این بار را به دوش بکشد که با توجه به دبی پایینی که به دلیل تغییرات اقلیمی از آن سراغ داریم بسیار بعید است!
وی افزود: سد مذکور در اوایل دهه 90 مهم‌ترین نه خود را از سازمان حفاظت شنید و شخصا شهرداری شیراز و شورای چهارم برای ساماندهی رودخانه و بازآفرینی آن با سازمان حفاظت از محیط زیست مکاتبه کردند اما جواب همان نه بود.
وی در ادامه گفت: سد در هنگام بهره‌برداری فقط در مواقعی قابل بازگشایی است که بارش شدت پذیرد و باید پرسید اگر چند سال پیاپی بارش صورت نگیرد تغذیه به چه صورت خواهد بود؛ ضمن اینکه گورآب‌ها، حوضچه‌های آرامش و بندهایی در طول مسیر نیز باید احداث شوند تا این وقفه تایید شود.
وی با اشاره به اینکه بخشی از باغداران که به تغییرکاربری روی آورده‌اند تنها توجیهشان نداشتن حقابه بوده افزود: آیا سد تنگ سرخی که خرم‌رود را منحصرا برای سیراب کردن خود می‌خواهد در ادامه تمامی مشکلات قنواتی و استحصال آب را حل خواهد کرد؟!
مسلمی در پایان گفت: بعید است با این طرح، مهارلو هم مطابق هرسال به همان میزان سیراب شود و با ساخت این سد فاجعه دیگری چون بختگان در راه خواهد بود.
شاطرپور متخصص معماری و شهرسازی نیز در این خصوص گفت: یکی از مهم‌ترین مشکلات احداث سد، وضعیت طبیعی و جنس خاک منطقه احداث سد بود.
وی که در برهه‌ای از زمان عضو کمیسیون شهرسازی در شورای شهر چهارم بود در ادامه گفت: در آن منطقه حفره و غار عمیق آهکی در دل کوه‌های منطقه احداث سد وجود دارد که شناسایی نشده‌اند و در صورت احداث سد، آب به درون این حفره‌ها نفوذ می‌کند و اتفاقات غیر قابل پیش بینی حادث خواهد شد.
به گفته وی تنگ سرخ چیزی کوچکتر اما شبیه گتوند است با این تفاوت که حفره‌ها سرشار از نمک نیستند و باید اشاره کرد که در مطالعات زمینه‌ای طرح نیز نواقصی جدی وجود داشت و از منظر زیست محیطی نیز ایراداتی بر طرح وارد بود و پدافند غیرعامل و مطالعات خاک نیز با نقدهایی جدی روبرو شد که دفاع کارشناسانه‌ای نیز صورت نگرفت و به همین دلیل این پروژه همچنان خاک می‌خورد.
مدیرعامل سازمان همیاری شهرداری‌های فارس اما با انتقاد از طولانی شدن پروسه تعیین تکلیف این سد گفت: ادارات بخشی نگر را نمی‌توان قانع کرد.
تنگ سرخ می‌تواند رودخانه خشک را احیا و قصردشت را آباد کند
محمود میرزایی با تایید این نکته که سد تنگ سرخ می‌تواند رودخانه خشک را زنده نگهدارد و باغات قصرالدشت را حفظ کند اظهار داشت: در این خصوص طرحی توسط مشاور تهیه شده بود که قرار بود کف رودخانه خشک کانالی به عرض ٤ تا ٦ متر هدایت آب را انجام دهد و دیواره‌های رودخانه تبدیل به مناطق تفریحی گردشگری شود و در این راستا با محیط زیست هم هماهنگ شده بود که مجوز را صادر کند که اطلاع ندارم فرجام آن چه شد.
برخی فعالان محیط زیست و تشکل‌های مردم نهاد نیز ساخت این سد را باعث مرگ آنی دریاچه مهارلو دانسته و معتقدند تنها دلیل زنده ماندن حیات در دریاچه مهارلو بارش‌های فصلی است که از طریق رودخانه خشک وارد دریاچه مهارلو می‌شود و ساخت سد، این دریاچه را به کانون ریزگردهای نمکی تبدیل می‌کند و بحران‌های زیست محیطی و مخاطرات فراوانی به همراه خواهد داشت.
عده‌ای نیز ساخت این سد در بالادست شیراز را زمینه‌ساز حوادثی شبیه سیل سال 98 می‌دانند و معتقدند ساخت این سد در بالا دست شیراز که از سطح شهر نیز مرتفع‌تر است همواره به عنوان خطری، شیراز را تهدید می‌کند.
در پایان باید دید نظر نهایی کارشناسان و متخصصین تصمیمگیرنده درباره آینده این سد چه خواهد بود و آیا این سد بعد از یک دهه بلا تکلیفی، به بهره‌برداری خواهد رسید؟
انتهای پیام / 424