فرصت‌سوزی دولت روحانی برای نجات خلیج گرگان/۳۰ درصد خلیج خشک شد اما دریغ از یک اقدام عملی

به گزارش خبرگزاری تسنیم از گرگان، در سفر سال 93 دولت یازدهم به استان گلستان بود که رئیس جمهور وقت، موضوع نجات خلیج گرگان را مطرح کرد و به مردم این استان قول داد تا بزرگترین و تنها خلیج ایرانی دریای خزر را احیا کند. از آن زمان 7 سالی است که می‌گذرد اما مسئولان دولت روحانی، جز تشکیل ستادهای ملی و استانی و برگزاری جلسه‌هایی که خروجی آنها هیچگاه عملیاتی نشده، هیچ قدمی برای این خلیج برنداشتند.

حالا نتیجه این 6، 7 سال بی عملی و فرصت‌سوزی خشکی بیش از یک سوم از مساحت خلیج گرگان است، اکوسیستمی که اقتصاد، معیشت و سلامت بسیاری از مردم ساکن در اطراف، به آن گره خورده است.

موقعیت و اهمیت خلیج گرگان

خلیج گرگان بزرگترین و تنها خلیج ایرانی دریای خزر است که بر اثر پیشروی و گسترش شرقی رشته ساحلی شبه جزیره میانکاله در جنوب شرقی دریای خزر تشکیل شده ‌است. خلیج گرگان در سال 1354 به همراه تالاب میانکاله و لپوی زاغمرز (در استان‌های گلستان و مازندران) به عنوان نخستین مجموعه تالاب بین‌المللی جهان در فهرست تالاب‌های کنوانسیون رامسر به ثبت رسید تا ثابت شود نه فقط این خلیج، بلکه نواحی اطراف آن شامل شبه جزیره میانکاله (پناهگاه حیات‌وحش) و تالاب بین‌المللی گمیشان یک مجموعه ارزشمند زیست‌محیطی است.

وسعت خلیج گرگان 400  کیلومتر مربع است و در سال‌های اخیر به علت تغییرات اقلیمی، کاهش ورودی آب به دریای خزر و پسروی آب آن، بیش از یک سوم از مساحت آن خشک شده است. اهمیت خلیج گرگان از نظر زیست محیطی برای نوار شمالی کشور به ویژه استان‌های گلستان و مازندران حیاتی است. علاوه بر خشکی بخش زیادی از خلیج، بخش‌های دیگری از آن هم به حالت مردابی درآمده و بوی تعفن آن در فصول گرم سال، بلای جان ساکنان حاشیه این خلیج شده است.

علاوه براین خلیج گرگان مهم‌ترین زیستگاه و محل تخمگذاری و پرورش ماهیان خاویاری دریای خزر است، آب‌های آرام این خلیج می‌تواند زمینه گردشگری دریایی را در منطقه فراهم کند و کمپ دائمی برای ورزش‌های آبی باشد. اما همه این‌ اتفاقات تنها زمانی رخ خواهد داد که خلیج گرگان بار دیگر احیا شود؛ خلیجی که با خشک شدن آن و ایجاد ریزگردهای نمکی، سکونت میلیون‌ها نفر را در استان‌های گلستان و مازندران تحت تأثیر قرار خواهد داد. کشاورزی و دامپروری منطقه را نابود و سرمایه‌های مردم را از بین خواهد برد.

دولت روحانی و وعده‌های نافرجام

دولت روحانی در سفر سال 93 خود به گلستان، قول احیای خلیج گرگان را به مردم این استان داد اما جز تشکیل ستادهای ملی و استانی و برگزاری جلسه‌های مختلف و پاس‌کاری مشکل بین دستگاه‌های مختلف، هیچ اقدام عملی برای نجات این خلیج صورت نگرفت.

تا اینکه در تابستان سال گذشته در کارگروه ملی تالاب‌ها بودجه 900 میلیارد تومانی برای اجرای طرح‌های علاج بخشی خلیج گرگان به ریاست اسحاق جهانگیری به تصویب رسید. اعتباری که با وجود تصویب از سوی معاون اول وقت رئیس جمهور، جایی در لایحه بودجه تقدیمی دولت دوازدهم به مجلس پیدا نکرد.

ضمن اینکه در همان سال 93 و پس از آن و حتی در جلسه‌های کارگروه ملی نجات خلیج گرگان، بحث لایروبی کانال‌های ارتباطی دریا با خلیج شامل کانال‌های چاپقلی، خزینی و آشوراده مطرح شده بود که سازمان محیط زیست با آن مخالفت کرد. پس از کش و قوس‌های فراوان قرار شد که استانداری گلستان با همکاری پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی و به کارگیری اساتید مجرب، مطالعات لازم را برای احیای نجات خلیج گرگان انجام دهد.

اما نتیجه قابل تأمل این مطالعات این بود که دو راهکار برای علاج بخشی خلیج پیش بینی شد که مهم‌ترین آن لایروبی همان سه کانال آبرسان به خلیج گرگان بود. موضوعی که سال 93 هم به آن تأکید شده بود اما 6 سال زمان بُرد تا دولت و در رأس آن محیط زیست به این نتیجه برسد که راهی جز لایروبی کانال‌ها نیست و این فرصت سوزی بزرگی بود که در دولت‌های یازدهم و دوازدهم اتفاق افتاد.

اقدامات لازم را تا حد توان انجام دادیم

عفت همدم، سرپرست معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری گلستان تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های مخرب انسانی را از دلایل اصلی خشک شدن خلیج گرگان دانست و اظهار داشت: پس از سفر سال 93 دولت یازدهم به استان موضوع نجات خلیج مطرح و پس از آن کارگروه ملی در این باره ایجاد شد. در این کارگروه بخشی از اختیارات با محوریت شرکت آب منطقه‌ای به استان گلستان واگذار شده بود. استانداری نیز وظیفه انجام مطالعات، هماهنگی و پیگیری آن را برعهده داست.

وی افزود: این مطالعات در استان انجام شد و در تیرماه سال گذشته طرح مطالعاتی استانداری گلستان در کارگروه ملی تالاب‌ها مطرح و در قالب یک برنامه 5 ساله با 900 میلیارد تومان اعتبار به تصویب رسید.

همدم توضیح داد: لایروبی کانال‌های ارتباطی دریا با خلیج و پمپاژ آب از دریا به خلیج راهکارهای نهایی برای علاج بخشی بود که قرار بود پس از تصویب، اجرایی شود.

وی گفت: اقدامات دیگری مانند لایروبی رودخانه‌های منتهی به خلیج، مطالعات آبخیزداری، اجرای روش‌های کاهش مصرف آب در بالادست و غیره از جمله برنامه‌هایی بود که در حد توان و متناسب با اعتباراتی که داشتیم انجام دادیم.

هیچ اقدام عملی برای نجات خلیج گرگان انجام نشد

در حالی سرپرست معاونت عمرانی استانداری گلستان معتقد است که اقدامات لازم در حد توان انجام شده و از تصویب راهکارهای علاج بخشی خلیج گرگان پس از 6 سال سخن گفته اما عبدالجلال ایری، نماینده مردم غرب گلستان در مجلس شورای اسلامی تأکید می‌کند که هیچ اقدام عملی برای نجات خلیج گرگان انجام نشده است.

نماینده شهرستان‌های کردکوی، بندرگز، بندرترکمن و گمیشان در مجلس برخلاف آنچه که این مسئول در استانداری گلستان گفته، از اقدامات انجام نشده بسیاری از جمله عدم تعیین نیاز آبی تالاب میانکاله و خلیج گرگان از سوی وزارت نیرو، مطالعات آبخیزداری و آبخوان داری حوزه قره سو، لایروبی انهار، مطالعات تصفیه خانه فاضلاب و غیره سخن گفت.

وی با بیان اینکه 15 برنامه برای علاج بخشی و نجات خلیج گرگان پیش بینی شده بود که تقریبا هیچ کدام از آن‌ها اجرایی نشد، اظهار داشت: از 900 میلیارد تومانی که مصوب شده بود  قرار بود 400 میلیارد تومان آن از منابع داخلی سازمان بنادر و دریانوردی کشور برای لایروبی کانال‌های ارتباطی بین دریا و خلیج اختصاص پیدا کند.

ایری توضیح داد که این نامه به سازمان برنامه و بودجه ارسال شد اما به علت تغییر دولت، هنوز ابلاغ آن انجام نشده است. وی از پاس‌کاری مشکل خلیج گرگان بین دستگاه‌های مختلف اجرایی هم انتقاد کرد و گفت: متأسفانه برخی دستگاه‌ها از جمله سازمان بنادر و دریانوردی پشت سر اینکه محیط زیست اجازه نداده یا نمی‌دهد، خود را پنهان می‌کنند.

وی بیان داشت: در این چند سال اخیر سطح خشک شده خلیج گرگان افزایش یافته و در عمل هیچ اقدامی که بتواند جلوی خشک شدن بیشتر را بگیرد یا کیفیت آب خلیج را بهبود ببخشد، انجام نشده است.

محیط زیست اجازه لایروبی کانال‌ها را نداد

با اینکه نماینده غرب استان در مجلس از برخی دستگاه‌ها از جمله سازمان بنادر به علت انجام ندادن اقدامات لازم برای نجات خلیج گرگان، انتقاد می‌کند اما مدیرکل بنادر و دریانوردی استان نظر دیگری در این باره دارد.

الله‌یار اسعدی در این باره اظهار داشت: سازمان بنادر و دریانوردی در راستای ایفای نقش اجتماعی خود از سال 93، هشدار خشک شدن خلیج گرگان را به مسئولان ملی و استانی اعلام کرد. حتی مطالعات لازم را انجام داد، پلن را مشخص کرد، نقشه‌های هیدروگرافی کانال‌ها را هم تهیه کرد و راهکار را لایروبی کانال‌ها دانسته بود.

وی افزود: از سال 93 تا 96 سازمان بنادر به دنبال لایروبی کانال‌های چاپقلی و خزینی بود اما محیط زیست اجازه این کار را نداد تا اینکه در بهمن ماه سال گذشته مجوز لایروبی کانال‌ها را دادند. سازمان بنادر نیز حدود یکماه قبل به استاندار گلستان نامه زد که ما آمادگی کامل برای لایروبی کانال‌ها را داریم به شرط آنکه اعتبار مورد نیاز آن تأمین شود.

مدیرکل بنادر و دریانوردی استان خاطرنشان کرد: سازمان بنادر و دریانوردی، سازمان تخصصی در زمینه لایروبی است و ما هم از همان سال 93 نقشه‌های این کار را تهیه کرده بودیم اما اجازه این کار داده نشد. در حال حاضر هم همه مطالعات را به روز کردیم و اگر اعتبار موردنیاز تأمین شود آمادگی کامل برای لایروبی را داریم.

سازمان بنادر می‌خواست بدون مطالعات لایروبی کند

در عین حال آرزو اشرفی‌زاده، مدیرکل حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان محیط زیست معتقد است که برخی دستگاه‌ها از جمله سازمان بنادر می‌خواست بدون مطالعه اقدام به لایروبی کند که محیط زیست با آن مخالفت کرد.

وی گفت: محیط زیست به دنبال یک پشتوانه علمی دقیق بری این کار بود که مطالعات انجام شد و به تصویب هم رسید و حالا باید هر دستگاهی تکالیف خود را برای نجات خلیج گرگان انجام دهد.

لایروبی کانال‌ها فقط کیفیت آب خلیج را بهبود می‌دهد

سیدمحسن حسینی، مدیرعامل آب منطقه‌ای استان هم در به موضوع کیفیت آب خلیج گرگان اشاره کرد و گفت: یکی از موضوعات مهم در خلیج گرگان، کیفیت آبی است که وارد خلیج می‌شود. رودخانه‌هایی که به خلیج می‌ریزند ممکن است آلوده به فاضلاب انسانی و صنعتی و زه‌آب‌های کشاورزی باشد. اگر سطح آب موجود در خلیج بالا باشد، میزان آلودگی رقیق می‌شود و خطر کمتری دارد اما در چند سال اخیر با توجه به پسروی آب و خشکی بخشی از خلیج گرگان، اثرات آلودگی‌ها تشدید شده است.

وی گفت: سال گذشته کارگروه ملی تالاب‌ها، به جز لایروبی کانال‌ها که جابه جایی آب را بین خلیج و دریا تسهیل می‌کند، همه دستگاه‌ها را مکلف کرد که اقدامات خود را ناظر بر افزایش کیفیت آب ورودی به خلیج انجام دهند.

حسینی لایروبی رودخانه‌های منتهی به خلیج گرگان را از وظایف آب منطقه‌ای اعلام کرد و افزود: تکلیف ما این بود که رودخانه‌های قره سو و بخشی از گرگانرود به طور مرتب لایروبی شود و ما سال گذشته در حد اعتباراتی که گذاشتیم توانستیم 40 کیلومتر را لایروبی کنیم و برای امسال هم برنامه داریم.

با وجود همه فرصت‌سوزی‌هایی که برای نجات خلیج گرگان اتفاق افتاده است اما هنوز هم برای احیای آن دیر نیست اما برخی دستگاه‌های اجرایی و مسئولان همچنان به دنبال رفع تکلیف هستند و هیچ کسی حاضر نیست قدمی از قدم بردارد. این در حالی است که مرگ هر روز چنگش را بر پیکر نحیف خلیج گرگان به حال احتضار افتاده، عمیق‌تر فرو می‌کُند.

انتهای پیام/582/ ع