۱۹ سالگی اقتدار آکپارتی و مسیر پیش روی ترکیه

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، امروز سوم نوامبر، نوزدهمین سالگرد به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه ترکیه است.

19 سال پیش در چنین روزی بود که جمعی از شاگردان قهر کرده مکتب مرحوم نجم الدین اربکان، همه احزاب و جریانات سیاسی را کنار زده و به تنهایی قدرت را در دست گرفتند.

انشعاب اردوغان، گل و همراهان آنان از مرحوم اربکان و حزب فضیلت، نقطه عطف مهمی بود که منجر به تاسیس یک حزب توانمند شد. اما حالا و پس از 19 سال، این حزب، در مسیر افول و فترت قدم نهاده و منتقدین بسیاری دارد.

یک تاریخچه پر از مبارزه و انشعاب

بیان این جمله اغراق آمیز نیست که همه سیاستمداران اسلامگرای ترکیه از زیر شنل مرحوم نجم الدین اربکان بیرون آمده اند.

اربکان در سال 1951 میلادی در دانشگاه فنی آخن آلمان مدرک دکترای علوم مکانیک را دریافت کرد و به عنوان یکی از شاگردان نزدیک پروفسور اشمیت، در یک پروژه بزرگ ارتش آلمان، برای ساخت موتور تانک و موتورهای دیزلی نفربرهای نظامی، مشغول به فعالیت شد. اما اعتبار دانشگاهی، درآمد کلان پروژه های بزرگ و امتیازات مهم را رها کرده و به کشورش بازگشت تا در کنار کار دانشگاهی، به فعالیت سیاسی هم بپردازد.

وی در مسیر فعالیت سیاسی خود، فراز و فرودهای فراوانی را تجربه کرد و علاوه بر تشکیل نخستین گروه تولید موتور خودرو ملی و خودکفایی ترکیه، برای نخستین بار در سال 1969 میلادی به عنوان نماینده به پارلمان رفت.

در سال 1972 میلادی حزب سلامت ملی را تاسیس کرد و پی از مدتی به عنوان وزیر دولت و معاون نخست وزیر، تبدیل به یکی از رجال قدرتمند جبهه محافظه کار – ملی گرا شد. اما خیلی زود به حکم دادگاه، با منع فعالیت سیاسی روبرو شده و در دوران کودتای 1980 میلادی نیز شرایط سختی را تجربه کرد.

در سال 1983 میلادی رهبر حزب رفاه شد و از آن دوران به بعد بود که نسل جدید جوانان تحصیل کرده اسلامگرا همچون عبدالله گل و دیگران، دور اربکان جمع شدند و بعدها، جوانان دیگری نظیر بلنت آرنچ، رجب طیب اردوغان و دیگران نیز به آنان پیوستند.

حیات سیاسی اربکان عملاً با کودتای پست مدرن 1997 میلادی به پایان رسید و ممنوعیت طولانی مدت فعالیت سیاسی نیز مزید بر علت شد. در نتیجه، شاگردان او حزب فضیلت را تاسیس کردند و  در این حزب بود که جناح تجددطلب به رهبری عبدالله گل در برابر جناح سنتی رجایی کوتان قرار گرفت و این رویارویی منجر به انشعاب شد.

مدتی بعد، حزب فضیلت به حکم یک دادستان لاییک تعطیل شد و افرادی همچون گل، اردوغان، آرنچ، بن علی ییلدرم، حیاتی یازیجی، عبداللطیف شنر، علی باباجان و دیگران، حزب عدالت و توسعه را تاسیس کردند.

شاگردان قدیمی اربکان، پس از تعطیلی حزب فضیلت به حکم دادگاه، حزب سعادت را تاسیس کردند. مدتی بعد، این حزب با انشعاب دیگری روبرو شد و نوعمان کورتولموش از سعادت جدا شده و حزب صدای مردم را تاسیس کرد. اما پس از مدتی منصرف شده و به آکپارتی(حزب عدالت و توسعه) پیوست. (او هم اکنون معاون اردوغان و مرد شماره 2 حزب است). چند سال بعد، علی اربکان فرزند مرحوم اربکان نیز از سعادت جدا شد و حزب "باز هم رفاه" را تاسیس کرد.

در مسیر تاسیس و اوج گیری احزاب اسلامی در ترکیه، هزاران نفر زندانی شده اند، صدها هزار خانواده از حقوق خود محروم مانده اند، میلیون ها نفر تحت ظلم و تبعیض لاییک ها  قرار گرفته اند، اما مقاومت آنان تداوم یافته است.

اصلی ترین دلایل اوج گیری آکپارتی

حزب عدالت و توسعه در 14 آگوست سال 2001 تاسیس شد و در انتخابات همان سال در سوم نوامبر، با کسب یک پیروزی تاریخی و بی سابقه، 363 کرسی از 550 کرسی پارلمان را به دست آورد و به طور یک قبضه، قدرت را در دست گرفت. حزب عدالت و توسعه چنان پدیده سیاسی – اجتماعی عجیبی بود که با آرای میلیونی خود، موجب شد احزاب دولت باغچلی و تانسو چیللر، اسلامگرایان و نهادهای اقماری پ.ک.ک، از کسب حد نصاب آراء عاجز مانده و خارج از پارلمان بمانند.

حزب عدالت و توسعه، در شرایطی قدرت را در دست گرفت که ترکیه عملاً با یک خلا تاریخی سیاسی بزرگ روبرو شده و همه احزاب و جریانات سیاسی قدیمی، امتحان خود را پس داده بودند و در نتیجه این حزب، از برخی مزیت های گفتمان نو و چهره های نو، به درستی بهره گرفت. اما پس از به قدرت رسیدن، در کوتاه مدت نشان داد که برای رشد و پیشرفت، برنامه و استراتژی روشنی دارد.

در مورد عوامل اصلی به اوج رسیدن قدرت حزب عدالت و توسعه، نگرش های متفاوتی وجود دارد.

نجم الدین اربکان که سخت از شاگردان قدیمی خود عصبانی شده بود، بارها در سخنرانی های خود، اتهامات بسیار سنگینی علیه اردوغان و دیگران مطرح کرده و پیروزی این حزب را به خواست و اراده بیگانگان ربط داد. اما واقعیت این است که اصلی ترین زمینه های اوج گیری آکپارتی را می توان در این بندها جستجو کرد:

1.جذب نخبگان دانشگاهی و کادرهای کارآمد در حوزه های مختلف و به ویژه در حوزه اقتصاد.

2.مبارزه بی امان با فساد مالی و شهره بودن سران و مسئولین به پاکدستی.

3.فقر زدایی و تلاش برای رفع تبعیض و شکاف طبقاتی.

4.بها دادن به توسعه اقتصادی و افزایش درآمدهای ترکیه در بخش های توریسم، تجارت و انرژی.

5.سیاست خارجی پویا و جذب سرمایه گذار خارجی.

6.توسعه سیاسی و دموکراسی.

7.استفاده صحیح از رسانه و ابزار تبلیغات.

آغازی برای افول

تقریباً همه مخالفین و منتقدین اردوغان و آکپارتی، در این موضوع متفق القول هستند که بزرگترین آسیب ها و نواقص آکپارتی و دوران به افول رسیدن این حزب، در دوران تبدیل نظام پارلمانی به ریاستی، نمایان شده است.

تا دیروز شخصیت های قدرتمندی همچون عبدالله گل، بلنت آرنچ، علی باباجان، عبداللطیف شنر، بشیر آتالای و دیگران، در تصمیمات سیاسی و حزبی، به طور آشکار در برابر اردوغان می ایستادند و در جریان برخی تصمیمات او را تشویق می کردند یا باز می داشتند، اما امروز، اردوغان تبدیل به رهبری شده که در حلقه اطرافیان او، مشاور و معاون منتقد وجود ندارد و کسی جرات نمی کند با تصمیمات آنی و شتاب زده رئیس جمهور و رهبر حزب، مخالفت کند.

تا دیروز در آکپارتی، تلاش برای جذب مدیران نخبه، تحصیل کرده و دارای پیشینه طلایی، یک اصل مسلم بود. اما در چند سال اخیر، اصل شایسته سالاری کنار نهاده شده و رانت خواری و پخش امتیاز بین خانواده های متنفذ نزدیک، آغاز شده و در کوتاه مدت، به مشی و رویه تبدیل شده است.

جالب اینجاست که خود اردوغان بود که این روند را کلید زد و داماد ارشد خود را ابتدا به عنوان وزیر انرژی و منابع طبیعی و سپس به عنوان وزیر امور مالی و دارایی بر دولت تحمیل کرد و او آسیب های فراوانی به دولت زد. اما نه تنها داماد اردوغان، بلکه فرزندان و بستگان بسیاری دیگر از مقامات حزب حاکم، قدرت و نفوذ فراوانی برخوردار شده اند و این موضوع، یکی از مهم ترین مشکلات و آسیب های کنونی حزب حاکم است.

تا دیروز، حساب و کتاب روشن، دلیل منطقی برای ارائه بودجه و صافی های سختگیرانه هزینه - فایده بر تمام اقدامات و تصمیمات دولت سایه انداخته بود. اما حالا، تجمل گرایی و هزینه های بسیار سنگین، نهاد و کاخ ریاست جمهوری ترکیه را به یک هیولای بودجه خوار تبدیل کرده و شکاف طبقاتی بین زندگی دولتمردان و مردم بیداد می کند.

ارتباط بین مقامات حزب و مردم عادی، بسیار ضعیف شده و به گواه بسیاری از موسسین آکپارتی، غرور و تکبر و تلاش برای استفاده از رانت، به رفتار و انگیزه ثابت بسیاری از مدیران و مسئولین تبدیل شده است.

تا دیروز، حزب حاکم و دولت برآمده از آن، به دنبال تعامل با شرق و غرب و توسعه اقتصادی و سیاسی بودند. اما حالا، ماجراجویی های نظامی برونمرزی و برجسته سازی قدرت سخت، ارتباط ترکیه را با کشورها ضعیف کرده و اعتبار این کشور را زیر سوال برده است.

مسیر پیش رو

واقعیت این است که حزب عدالت و توسعه یا آکپارتی، همچون سابق، در اوج محبوبیت نیست و مخالفین و منتقدین این حزب، در چندین حوزه، انتقادات بنیادینی دارند و بر باورند که پایان قدرت سیاسی اردوغان و یاران او فرا رسیده و در انتخابات آتی، نمی تواند قدرت را در دست بگیرد. اما در عین حال، کسی نمی تواند منکر این موضوع باشد که هنوز هم، آکپارتی با 11 میلیون عضو ثبت شده، منظم ترین و سازماندهی شده ترین حزب ترکیه است.

علاوه بر این، قدرتمندترین تشکیلات حزبی استانی، بزرگ ترین و گسترده ترین مجموعه های رسانه ای و تبلیغاتی و ثروت و سرمایه ای بزرگ در دست آکپارتی است. در نتیجه چنین حزبی، حتی اگر به قدرت نرسد، به عنوان مهم ترین جریان اپوزیسیون، به حیات سیاسی خود ادامه خواهد داد.

انتهای پیام/