بررسی نقش توسعه تولید صنایع دستی در ارتقای سطح امنیت ملی

به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ صنایع دستی ایران همواره در طول ادوار گذشته جلوه‌گاهی تمام عیار از عظمت فرهنگ و تمدن ایران بوده است؛ به گونه‌ای که اگر بگوییم ریشه‌های فرهنگ و تمدن کهن و چندهزار ساله ایران با صنایع دستی و هنرهای سنتی عجین شده و گره خورده است که تفکیک و گسستن آن به هیچ عنوان امکان پذیر نیست، سخنی به گزافه نگفته‌ایم. 

عظمت والای ایران زمین اقتضا می‌کند مقوله صنایع دستی هم‌چون تاجی زرین بر سر پیکره تاریخ و نگینی درخشان در عرضه میراث فرهنگی بدرخشد اما باید گفت شوربختانه در طول سالیان گذشته آن‌چنان که در خور این صنعت است به آن پرداخته نشده است.   

در همین راستا حجت الله مرادخانی پژوهشگر صنایع دستی و مدرس دانشگاه، در یادداشتی به تشریح الزامات و راهکارهای رشد و توسعه هنر صنایع دستی پرداخته و تبعات زیان بار بی توجهی و کم‌مهری به این صنعت را به رشته تحریر درآوره است.

محصولات فرهنگی در دنیای امروز در کنار وجه هنری، اقتصادی و فرصت‌های اشتغال‌زایی که دارند، تبدیل به یکی از راهبردهای اصلی دولت‌ها، برای افزایش قدرت نرم آن‌هاست. چرا‌که جذابیت حوزه فرهنگ و محصولات فرهنگی، امروزه امری فراگیر و پذیرفتنی است و بسیاری از کشورهای توسعه یافته از رهگذر تولیدات فرهنگی عمق نفوذ خود را در دنیا افزایش می‌دهند. از این دست نمونه موثر و موفق کشور کره جنوبی قابل ذکر است که با کمک جاذبه فرهنگ عامه خود، توانست در طی دو دهه تبدیل به یکی از قدرت‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی آسیا و دنیا شود. قابلیتی که این کشور، به گونه‌ای هوشمندانه از آن بهره برد و ما در ایران با وجود قابلیت‌های بالقوه بسیار، سخت از آن غافلیم و تقریبا آن را رها کرده‌ایم.

در این میان صنایع دستی و هنرهای سنتی ایران از غنی‌ترین حوزه‌های فرهنگی ایران هستند، که با وجود قابلیت‌های بسیار، اما به دلایل مختلف در اولویت مدیریت کلان کشورمان قرار ندارند. غافل از اینکه بی‌توجهی به صنایع دستی در کنار از دست رفتن فرصت‌های اشتغال‌زایی و اقتصادی آن، می‌تواند تهدیدات مهمی برای امنیت ملی کشور ما به همراه داشته باشد.

در نگاه نخست شاید این‌گونه به نظر برسد که چه ارتباطی میان صنایع دستی و امنیت ملی وجود دارد؟ مقوله قابل تأملی که متاسفانه کمتر مورد توجه متولیان حوزه فرهنگ قرار گرفته و رویکردی مدون برای توسعه و پایداری کسب‌و‌کارهای آن در اقصی نقاط ایران وجود ندارد. صنایع دستی و هنرهای سنتی از آنجا که می‌تواند در مناطق روستایی و شهرهای کوچک و دور از مرکز، اشتغال پایدار ایجاد و زمینه‌های لازم برای بهبود وضع معیشتی مردم مهیا کند، از پدیده پیچیده مهاجرت به شهرهای بزرگ جلوگیری می‌کند. بی تردید اگر برنامه‌ریزی درست و واقع‌بینانه برای این حوزه وجود داشته باشد، می‌تواند روند مهاجرت معکوس به روستاها را محقق کرده و از خالی شدن روستاهای دور از مرکز و تبعات امنیتی ناشی از آن جلوگیری کند.

وقتی ساکنین روستاها و شهرهای کوچک که اغلب مهارت‌های مختلفی در زمینه تولید صنایع دستی و فرش دارند، به دلیل بیکاری به مراکز شهری بزرگ مهاجرت کنند، بسیاری از آنها مجبور به حاشیه‌نشینی شده و در نتیجه در معرض آسیب‌های اجتماعی فراوان قرار می‌گیرند. از سوی دیگر با متروکه شدن روستاها، فضای مناسب برای تردد گروه‌هایی مانند اشرار و قاچاقچیان مهیا می‌شود و این یک تهدید و آسیب برای امنیت ملی کشور خواهد بود. در مقابل تقویت و حمایت صنایع دستی در مناطق کم برخوردار و دور از مرکز از بروز بسیاری از این چالش‌ها جلوگیری خواهد کرد و این تهدیدها را تبدیل به فرصت‌های برای توسعه و ارتقا رفاه اجتماعی مردم خواهد کرد. 

از اولین مؤلفه‌های سازنده امنیت ملی، خودکفایی و استقلال اقتصادی است. مواردی که قوت و ضعف آن‌ها، تاثیر زیادی در شرایط امنیت ملی خواهد داشت. از این منظر نیز صنایع دستی در روند بهبود و استقلال اقتصادی خانواده‌ها به عنوان کوچک‌ترین واحد تشکیل دهنده جامعه کمک زیادی خواهد کرد. بهبود معیشت ناشی از توسعه کسب‌و‌کارهای صنایع دستی، ثمرات متنوعی مثل ارتقا کیفیت زندگی و رشد اجتماعی را در پی خواهد داشت و به مرور این خودکفایی و استقلال اقتصادی در سطح کلان جامعه تجلی پیدا خواهد کرد.

فراموش نکنیم که محصولات صنایع دستی به واسطه ماهیت فرهنگی که دارند، مورد علاقه افراد جامعه هستند و به مثابه یک حلقه ارتباطی و رسانه‌ بومی، بستری برای تعامل میان مردم به وجود می‌آورند. بر همین مبنا تلاش برای معرفی و ترویج این هنر صنعت در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های جمعی، اقدامی راهبردی و ستودنی است.

با این اوصاف صنایع دستی در سرزمین ایران که خاستگاه غنی فرهنگ و تمدن است، چندان مورد توجه ساختار مدیریتی کشور و متولی آن یعنی وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی قرار ندارد و در سطوح عالی مدیریتی فرهنگ و هنر، چندان نقش مهمی برای آن قائل نیستند. در حالی‌که یکی از بسترهای اصلی برون رفت کشور ما از شرایط دشوار اقتصادی فعلی و محدودیت‌های اشتغال در مناطق دور از مرکز اهتمام به قابلیت‌های این هنر صنعت اصیل ایران است. مسئله‌ای که بی‌توجهی به آن فرصت سوزی تاریخی برای ایران امروز است."

انتهای پیام/