سایه سنگین فرسایش خاک در بخش کشاورزی کردستان / سالانه ۷۰ تن خاک استان به باد می‌رود
گروه استانها - میزان فرسایش خاک در سطح حوزه‌های آبخیز استان کردستان سالانه ۵ تا ۷۰تن در هکتار برآورده شده که این آمار زنگ خطر و هشداری برای این حوزه است و آبخیزداری موثرترین راهکار مقابله با این معضل است .
به گزارش خبرگزاری تسنیم از سنندج ، حیات از خاک است و این موهبت الهی نقش اساسی در استمرار و رشد جوامع بشری و نیز سایر مخلوقات دارد، به گونه‌ای که بخشی از زنجیره غذایی انسان و سایر حیوانات را خاک تشکیل می‌دهد، در زمینه علوم کشاورزی و مقدار ابزارها و روش‌های نوین کشت و کار پیشرفت‌های فراوانی حاصل شده اما خاک بستر اصلی تولید محصولات غذایی و تأمین‌کننده کالری جامعه بشری است.
رشد روز افزون جمعیت و افزایش نیاز به کالری، موجب شده مطالبه بشر از خاک روز به روز افزایش یابد که این خواسته افزون بر توان ذاتی خاک اختصاص دارد، ایران کشور پهناور با اقلیم متنوع سطح قابل توجهی مناطق کویری و خاک تشکیل می‌دهد. مناطق کوهستانی زاگرس و البرز نیز محدودیت‌هایی از لحاظ تپوگرافی برای کشت و زرع دارد. این بانی کاهش میزان زیادی از سطح قابل بهره‌برداری و اقتصادی از خاک است.
خاک به عنوان یک موجود زنده که دارای جان است در صورت سالم بودن، غذای جهان را تولید می‌کند، در ایران خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک از نظر حاصلخیزی نسبت به میانگین جهانی پایین بوده و استفاده‌های ناصحیح در طولانی مدت سلامت این موجود زنده را به خطر انداخته است، سطح قابل توجه‌‍ای از اراضی کشور به لحاظ، محصول پایدار سالم دارای محدویت‌های فیزیکی و شیمیایی است، آلودگی خاک ناشی از انواع آلاینده‌های مختلف، اعم از فرآورده‌های نفتی، ضایعات صنعتی، فلزات سنگی کود و سموم شیمیایی باعث کاهش کیفیت خاک، نشط در آب‌های سطحی و زیر زمینی می‌شود، لذا اهمیت این موضوع توجه بیشتری را می‌طلبد.
در کردستان خواص خاک به لحاظ فیزیکی به نسبت سایر اراضی ایران از وضعیت مطلوب‌تری برخوردار است، هرچند مشکلات عدیده‌ای از جمله اراضی شیبدار، فقر مواد عالی، عدم توازن عناصر غذایی و عمق کم خاک زراعی دامن‌گیر استان بوده اما با رشد علم و توسعه روش‌های آبیاری امکان بهره‌برداری صحیح از خاک شیوه جدیدی پیدا کرده است و این آبیاری به روش‌های نوین می‌تواند تقصیرات مخرب محیطی را برخاک بر حداقل برساند.
استان کردستان به دلیل وضعیت توپوگرافی و استقرار در دل رشته‌کوه‌های زاگرس تنها 27درصد مساحت آن قابل کشت زراعت آبی و دیم است، از سوی دیگر 14میلیارد متر مکعب نزولات جوی در سال باتوجه به توپوگرافی ویژه این منطقه، اراضی آن را در خطر فرسایش آبی قرار داده است؛ میزان فرسایش خاک در سطح حوزه‌های آبخیز استان بین 5 تا 70تن در هکتار در سال برآورده شده است که با تلاش واحدهای مرتبط و حفاظت خاک از جمله اداره منابع طبیعی و اختصاصا آبخیزداری استان این مقدار را می‌توان به کمتر از 5 تن در هکتار در سال رساند.
در همن راستا؛ امروز به مناسبت روز جهانی خاک و با هدف گسترش توجه آحاد جامعه استان به موضوع خاک و بهره‌برداری بهینه از آن، همایش بزرگداشت روز جهانی خاک با حضور مسئولان استانی در محل تالار مولوی دانشگاه کردستان برگزار شد.
حفاظت از منابع آب و خاک سبب توسعه پایدار می‌شود
فرید سپری، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان کردستان نیز با بیان اینکه باید ارتباطات بخش اجرا و علوم تحقیقاتی در زمینه توسعه پایدار بیشتر باشد، اظهار داشت: قلب طبیعت خاک است نباید خاک فرسایش شود و توجه به منابع طبیعی و کشاورزی بسیار دارای اهمیت است.
وی با بیان اینکه توسعه پایدار یعنی حفاظت از منابع آب و خاک گفت: 62 درصد خاک ایران زیر یک درصد است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان کردستان با بیان اینکه زیر ورو کردن خاک توسط کشاورزان دشمن اصلی کشاورزی و ماده عالی خاک را از بین می‌برد، تصریح کرد: کشاورزی حفاظت شده و درست و علمی، سنگ بنای اصلی کشاورزی است چراکه هر یک درصد ماده عالی خاک افزایش نگهداری 4 درصد آب در خاک است که این بسیار ارزشمند است.
وی با بیان اینکه مطالعات و تحقیقات چراغ توسعه و فرآوری پیش ماست، عنوان کرد: اعتقاد داریم به این موضوع که قطعاً در راستای میزان فرسایش خاک استان در آینده بیشتر مطالعه خواهد شد.
سپری خاطرنشان کرد: حدود 4.6درصد میلیارد متر مکعب منابع تجدیدپذیر در کردستان وجود دارد که 2.07 میلیارد متر مکعب آب قابل برنامه‌ریزی داریم از این میزان فقط 1.2میلیارد متر مکعب مصرف در تمامی بخش‌ها داریم. کمتر از 58 درصد از آب قابل برنامه‌ریزی مصرف کل شرب، صنعت و کشاورزی می‌شود، بنابراین با دست خود تیشه به ریشه توسعه استان نزنیم.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان کردستان اظهار کرد: آب قابل برنامه‌ریزی 1.1میلیارد متر مکعب بوده که 493 میلیون متر مکعب زیر 50درصد مصرف می‌شود که برنامه متعددی برای این موضوع داریم که اجرای سیستم نوین آبیاری یکی از آنهاست.
سپری با ذکر اینکه 713 هزار متر مکعب عملیات مکانیکی انجام شده است، افزود: اجرای بیش از 100هکتار عملیات خاک شامل شیلات و آبخواندازی، کشاورزی را پویا می‌کند، همچنین جمع‌آوری فضولات یکی از دغدغه‌های ما در مسیرها و رودخانه‌هاست که باید این موضوع مدیریت جدی شود، امیدوارم مدیران و مردم حداکثر بهروری با حفظ اکولوژی برای کردستان داشته باشند.
خاک حاصلخیز برای کشاورزی در کردستان محدود است
رحمت صادقی، رئیس دانشگاه کردستان در این مراسم با بیان اینکه هرساله پنج دسامبر به عنوان روز جهانی خاک اهمیت این ماده تشکیل‌دهنده کره زمین را برای عامه مردم، مسئولان و تصمیم‌گیران این حوزه یادآوری می‌کند، اظهار داشت: خاک برای کشاورزی و مدیریت منابع آب بسیار مهم است.
وی افزود: صنعت، بسیاری از محصولات به شیوه با خاک تولید می‌شود که چهار عنصر آب، خاک، آتش و باد به چهار حالت مواد بر می‌گردد که بسیار حائز اهمیت است.
رئیس دانشگاه کردستان بیان کرد: خاک برای بشریت مهم است و غافل شدن از آن تهدید بزرگی برای آلودگی خاک، فرسایش و شوری خاک است که عامه مردم آن را به خوبی درک نمی‌کنند.
وی با اذعان به اینکه خاک حاصلخیز برای کشاورزی در کردستان محدود است، هشدار داد: اگر از این ماده حیاتی نگهداری و حفظ و حراست نکنیم قطعاً در آینده با فرسایش خاک مواجه خواهیم، یک سوم خاک کره زمین از بین رفته و تا 2050 مشکل خاک به تهدیدات جدی بشریت تبدیل خواهد شد.
صادقی با بیان اینکه گروه علوم مهندسی این دانشگاه، خاک را مدیریت و مطالعات لازم را بر روی خاک انجام می‌دهند، اظهار کرد: گرچه مطالعات بر روی خاک بسیار محدود است اما کردستان با این توپوگرافی نیاز به مطالعات بیشتر دارد، که در این راستا آمادگی لازم برای تحقیقات علمی را داریم.
10درصد کل اراضی کشور شور است
فریبا رضایی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کردستان نیز در ادامه این همایش اظهار داشت: 8 تا 10درصد کل اراضی تحت کشت کشور شور است که هرچه سطح شوری خاک و میزان شوری خاک بیشتر باشد بر کیفیت محصولات غذایی و سفره‌های آب‌های زیرزمینی تأثیر می‌گذارد.
وی با بیان اینکه قانون حفاظت خاک عمر طولانی ندارد، گفت: آمار واژگونی تانکر های نفت در استان کردستان 17 مورد بوده که امیدواریم با درست شدن جاده جدید مریوان- سنندج آمار واژگونی تانکرهای نفت افزایش نیابد چراکه تداوم این وضعیت خاک و محیط زیست را بسیار آلوده می‌کنند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست کردستان آمارهای تخریب و تصرف مناطق حفاظت شده در استان را بیانگر تعدی و قانون‌شکنی به محیط‌زیست دانست و خاطرنشان کرد: خوشبختانه از 180هزار هکتار به 257هزار هکتار سطح اراضی تحت حفاظت شده استان اضافه شده و باید این ذخیره‌گاه ژنتیکی را برای نسل آینده حفظ کنیم.
وی از قلع و قمع بناهای ساختمانی غیر مجاز در مناطق حفاظت شده محیط زیست استان خبر داد و بیان کرد: بیش از 100جایگاه زباله روستایی براساس معیارهای مطلوب محیط‌زیست در نظر گرفته شده اما در تلاش هستیم که نقاط دپوی زباله را به حداقل برسانیم.
رضایی با ادعای اینکه بزرگترین آسیب در حوزه آب و خاک سوءمدیریت پسماند است، گفت: نباید اجازه داد آب و خاک، هوا و محیط زیست دست‌خوش آسیب شوند، 716تن پسماند در استان داریم، که خوشبختانه پسماندهای عفونی در خود بیمارستان‌ها معدوم خواهند شد.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان کردستان با بیان اینکه زباله‌های پلاستیکی آسیب جدی برای خاک هستند، خاطر نشان کرد: اراضی شور در بهروری خاک تأثیر منفی داشته و کار را برای بهره‌برداران کشاورزی سخت‌تر می‌کند.
هشدار کاهش مواد عالی خاک از سمت غرب به شرق کشور
محمد جمشیدی؛ رئیس بخش تحقیقات، تشکیل، طبقه‌بندی و شناسایی خاک از موسسه تحقیقات آب و خاک کشور نیز در این همایش اظهار داشت: منابع استان کردستان از اراضی شیبدار برخوردار و محدودیت برای کشاورزی ایجاد می‌کند.
وی با بیان اینکه برای بهبود وضعیت مدیریت تولید اراضی دیم باید بیشتر تلاش شود، افزود: طبق آمار مطالعات خاک‌شناسی، سطح مطالعات استان کردستان بسیار کم بوده و با توجه به وسعت این استان حدود 17مطالعه صورت گرفته که نسبت به استان‌های دیگر 5 تا 10برابر کمتر است.
رئیس بخش تحقیقات، تشکیل، طبقه‌بندی و شناسایی خاک از موسسه تحقیقات آب و خاک کشور با ذکر اینکه بودجه‌های خوبی برای مطالعه خاک‌شناسی در نظر گرفته شده که باید مسئولان زی‌ربط استانی پیگیر آن باشند، بیان کرد: براساس طبقه‌بندی، کلاس اراضی استان کردستان در وضعیت یک تا چهار بوده و زیاد در شرایط بدی قرار ندارد اما از سمت غرب به سمت شرق استان با کاهش مواد عالی خاک مواجه هستیم که در اغلب مناطق زیر یک درصد است و این در تولید، اثر منفی دارد.
وی عنوان کرد: وضعیت استان کردستان از نظر داده‌ها خوب نیست و نیازمند نمونه‌برداری مناطق مختلف برای تجزیه‌های شیمایی و فیزیکی خاک هستیم چراکه نمونه خاک در کردستان کمتر صورت گرفته و باتوجه به موقعیت استان از لحاظ نقاط سطحی، باید جایگاه بهتری داشته باشیم.
جمشیدی از انجام مطالعات خاک‌شناسی 7 هزار هکتار از اراضی خبر داد و افزود: هدف از این پژوهش تعیین پراکنش خصوصیات خاک با استفاده از تجربیات اساتید و محققان استان در مطالعات میدانی بوده که نتایج آن حاکی از آن است که با خاک شور در استان مواجه نیستیم اما وضعیت شیب و سنگریزه در پروفیل خاک کشاورزی استان کردستان با چالش جدی و نگران‌کننده روبه‌رو است.
وی با تأکید بر اینکه معضل فرسایش خاک باید جدی گرفته شود، اذعان کرد: در این راستا هیچ کاری از دست ما بر نمی‌آید اما محدودیت‌هایی مانند سنگریزه سطحی و فرسایش خاک را باید اصلاح کنیم که قابل اجرا است.
جمشیدی با ابراز تأسف از اینکه پتانسیل‌های استان کردستان مغفول مانده است، اظهار کرد: انتظار می‌رود مدیران و مسئولان در زمینه قانون حفاظت خاک بیشتر تلاش کنند و اعتباراتی در این راستا برای استان کردستان بگیرند.
بیکاری 300 هزار فارغ‌التحصیل حوزه کشاورزی در کشور
ناصح قادری، معاون آموزشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان نیز در این همایش اظهار داشت: در بحث توسعه پایدار، «فرایند برنامه‌ریزی آگاهانه و پایداری از منابع» باهدف بهره‌برداری درست برای نسل آینده بسیار ارزشمند است.
وی افزود: کشور ایران در بخش محصولات کشاورزی دارای 22محصول رتبه یک تا 7 دنیا را دارد، که برای حفظ این جایگاه باید به شاخص‌ها و ویژگی‌های خاصی توجه شود.
معاون آموزشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان با بیان اینکه سهم ما در مصرف آب کشاورزی 1.1 درصد و رتبه چهارم تولید گندم کشور را داریم، خاطرنشان کرد: ارزش افزوده استان در کشاورزی 1.9 درصد کشور و در رتبه 23 قرار داشته و 1.2درصد سطح اراضی آبی کشور در کردستان با رتبه 26کشوری وجود دارد.
وی با بیان اینکه استفاده بهره‌برداری از آب و خاک استفاده از بستر خاک است، گفت: خاک برای استان کردستان به دلیل ذخیره‌گاه آب سبز و منبع تولید دارای اولویت و استراتژیک بیشتری برخوردار است، زعفران کشت خاص کشور ایران که در گذشته نامبروان بوده امروزه نسبت به سهم تجاری جهانی به دلیل بهره‌وری بالا پایین است.
قادری اذعان کرد: جایگاه و نقش آموزش امروزه بسیار مهم بوده اما متأسفانه خلاء آن را در کشور حس می‌کنیم؛ درآمد سرانه استان کردستان حدود 50 درصد درآمد سرانه کشور بوده که با وجود دارا بودن 6 درصد سطح اراضی کشور، سرانه بسیار پایینی داریم.
وی با بیان اینکه به دلیل بیکاری و نبود اشتغال 300هزار جویای کار در رشته کشاورزی در کل کشور وجود دارد، اعلام کرد: شاخص‌های استان کردستان نسبت به شرایط و اقلیم مشابه در کشور چند تفاوت شاخص داشته و به‌خاطر پایین بودن تلفیق آب و خاک، بهره‌وری از منابع به صورت خام فروشی، رتبه یک فرسایش خاک در کشور و بسیاری از موارد دیگر، از جایگاه خاصی برخوردار نیست.
معاون آموزشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان هشدار داد: سطح اراضی تحت تأثیر بهره‌برداری نادرست، ذخایر ارزشمند ما را تهدید کرده و این جایگاه و شاخص‌های کردستان تعارضی بین رویاهای سبز ما و خط قرمزی است که ما داریم.
قادری با تأکید بر اینکه در این حوزه به بازنگری و تحقیقات بیشتری نیازمند هستیم، یادآور شد: ادامه وضعیت کنونی و نبود صنایع تبدیلی محیط زیست را تهدید کرده و از آنجا که 85درصد بهره‌برداران عرصه کشاورزی بالای 60سال سن دارند، از ضعف آموزش و علم کافی در استفاده درست از آب و خاک برخوردارند که می‌طلبد مسئولان متولی این حوزه به رفع مشکلات و موانع این حوزه توجه بیشتری کنند.
انتهای پیام/484/ی
