توسعه نفوذ اقتصادی چین در قلب اردوگاه خاورمیانه‌ای غرب

خبرگزاری تسنیم، در هفته های گذشته خبر از عقد قرارداد اقتصادی بین اردن و چین توسط سفیر این کشور چن چواندونگ مطرح شد. در اینجا سوالی که مطرح می شود این است که با وجود وابستگی اردن به غرب به عنوان رقیب چین، سطح روابط اقتصادی دو کشور در چند سال اخیر چگونه بوده است؟

توسعه سریع اقتصادی چین سبب حضور در منطقه خاورمیانه گردیده است، به عنوان مثال از سال 1990 تا سال 2010 میزان واردات نفت از منطقه به چین 10 برابر رشد داشت. روابط اقتصادی چین با خاورمیانه تنها به خاطر مسائل انرژی نبوده و به خاطر ابتکار جاده و کمربند در حال حاضر به عنوان بزرگترین سرمایه گذار منطقه در 11 کشور این منطقه اقدام نموده است و یکی از این یازده کشور پادشاهی اردن هاشمی میباشد، که از لحاظ منابع انرژی فقیر می باشد. در 22 دسامبر 2021 سفیر چین در اردن خواستار تحکیم روابط سیاسی استراتژیکی با اردن شد.

      در ابتدا مهم است که توضیح دهیم که چگونه چین به چنین نقش برجسته ای در اقتصاد اردن رسید. در واقع، برای سال‌ها، روابط اردن و چین وجود نداشت. در جریان سپتامبر سیاه اردن در سال 1970، حزب کمونیست چین از فدائیان فلسطینی در تلاش‌هایشان برای سرنگونی سلطنت حمایت کرد. با این حال، در سال‌های پس از چرخش نیکسون، رئیس‌جمهور ایالات متحده به چین، دولت اردن نیز از آن پیروی کرد. در دهه 1980، اردن به دنبال روابط بیشتر با چین شد. روابط رو به رشد اردن با چین با تحولات اقتصادی جدید که توسط دنگ شیائوپینگ، رهبر ارشد حزب‌ کمونیست ‌چین در آن زمان رهبری می‌شد، همزمان شد. به طور خاص، توسعه مناطق ویژه اقتصادی چین، اولین تلاش های این کشور را به سمت یک اقتصاد بازتر برجسته کرد و تولید مبتنی بر صادرات در مرکز این مناطق جدید قرار داشت.

     چین، مانند بسیاری از نقاط دیگر جهان، به یکی از صادرکنندگان غالب به اردن تبدیل شده است. با این حال، با ظهور شی جین پینگ، رهبر برجسته و توسعه «ابتکار کمربند و جاده»، پویایی اردنی-چینی قطعاً در حال تغییر است. در واقع، تحرکات چین در سال های اخیر شاهد افزایش در معاملات تجاری و مذاکرات دوجانبه بوده است. طبق بیانیه سال 2013 وزارت امور خارجه چین، روابط چین و اردن با سرعت بیشتری توسعه یافت. تبادلات و همکاری ها در زمینه های مختلف به پیشرفت های جدید ادامه داد. در واقع، در ماه سپتامبر2013 ، ملک عبدالله در نمایشگاه کشورهای عربی در چین که در نینگشیا برگزار شد، شرکت کرد. در آنجا ملک عبدالله شخصاً با لی کچیانگ نخست وزیر چین دیدار کرد. اندکی پس از آن، چین و اردن با موفقیت در مورد ایجاد یک کارخانه نفت شیل در اردن مذاکره کردند و برخی کارشناسان ارزش این قرارداد را حدود 2.5 میلیارد دلار ارزیابی کردند. قراردادهای دیگری که در سپتامبر 2013 ایجاد شد شامل قراردادهایی با "شرکت علم و فناوری Goldwind سین کیانگ و شرکت بین المللی آب و برق چین برای طراحی، ساخت و اجرای طرح 300 مگاواتی با انرژی بادی در اردن بود."

    در سال 2014، اردن شروع به افزایش صادرات خود کرد و کالاهای خام و منسوجات را به چین ارسال کرد. در سال 2015، چین و اردن قراردادی به ارزش 2.8 میلیارد دلار برای ساخت سیستم ریلی اردن منعقد کردند. در همین حال، اداره منطقه ویژه اقتصادی عقبه اردن (ASEZA) یک "توافقنامه سرمایه گذاری بزرگ با اتاق سرمایه گذاری شنژن چین" با هدف توسعه بخش های صنعتی عقبه ایجاد کرد. این تقریباً همزمان با پذیرفتن کمک مالی حدود 4.7 میلیون دلاری چین برای خرید تجهیزات نظامی چینی توسط نیروهای مسلح اردن (JAF) انجام شد. با اعلام دانشگاه علوم زمین چین در ووهان، یک قرارداد اضافی در آموزش ظاهر شد و دانشگاه علوم زمین چین در ووهان برنامه‌های خود را برای ساخت مدرسه‌ای در امان به نام «آکادمی جاده ابریشم» اعلام کرد. اقتصاددانان تخمین زدند که ارزش کل سرمایه‌گذاری‌های چین تنها در آن ماه به حدود 7 میلیارد دلار رسیده است. از سوی دیگر، وزارت امور خارجه ایالات متحده تنها حدود یک میلیارد دلار کمک ارائه کرده است و گزارش های رسمی ایالات متحده نشان می دهد که در یک دوره 5 ساله، اردن تنها 6.375 میلیارد دلار دریافت کرده است.

     در سال 2016، چین آرزوهای خود در خاورمیانه را به طرز باورنکردنی روشن کرد. دولت چین در متنی به نام «مقاله سیاست عربی» اهمیت اردن و شام را برجسته کرد. در این مقاله بیان داشته بودن که «دو هزار سال پیش، [جایی که] جاده‌های ابریشم زمینی و دریایی، کشورهای چین و عرب را به هم پیوند می‌دادند». وقتی به زمان حال برمی گردیم، این سند به صراحت بیان می کند که بسیاری از سیاست های فعلی چین در منطقه بر «فرایند پیگیری مشترک کمربند اقتصادی جاده ابریشم و ابتکار راه ابریشم دریایی قرن بیست و یکم» متمرکز است.

     تا سال 2017، وزارت بازرگانی چین ارقام قابل توجهی را گزارش کرد و تخمین زد که "واردات اردن از چین به 2.772 میلیارد دلار و صادرات به چین به 164 میلیون دلار رسیده است." در سال 2018، منابع اردنی تخمین زدند که روابط تجاری بین دو کشور در حال حاضر حدود 3 میلیارد دلار ارزش دارد، در حالی که مقامات چینی برنامه های مشترک ساخت و ساز را با هدف ایجاد یک مرکز جدید به نام مرکز کالای جاده ابریشم دریایی فوجیان اعلام کردند. گفتگوهای سطح بالا بین رهبران تجاری چین و مقامات اردنی (تا خود ملک عبدالله) در طول سال های 2018 و 2019 ادامه یافت.

      از زمان برقراری روابط دیپلماتیک بین امان و پکن در سال 1977 و روابط چین و اردن با تبادلات فعال در همه سطوح به طور سالم و پیوسته به توسعه خود ادامه داده است به طوری که چین به سومین شریک تجاری اردن و دومین شریک بزرگ منبع واردات برای امان تبدیل شده است، به طوری که تا سال 2021 این سطح روابط تجاری دوجانبه به اوج خود می‌رسد و نسبت به سال 2020 به 17 درصد افزایش می‌رسد و رقم تجارت در این سال به 3.107 میلیارد دلار رسید.

    امروزه در اردن سرمایه گذاری چینی ها در حال افزایش است به طوری که چینی‌ها در 62 پروژه در اردن سرمایه‌گذاری کرده‌اند. سرمایه گذاری در حوزه توسعه اجتماعی، بهداشت و زیرساخت ها، آب و فاضلاب، فناوری اطلاعات، حمایت از پناهندگان سوری و فلسطینی، ساخت هتل، توسعه مناطق گردشگری و استخراج مواد معدنی از جمله پتاس می باشد، به طوری که چین بزرگترین وارد کننده پتاس است که سالانه بیش از 600 هزار تن از اردن وارد می کند.

     از نظر گردشگری اردن یکی از محبوب ترین مناطق گردشگری برای چینی ها می باشد و با وجود عدم خطوط هوایی مستقیم بین دو کشور، تعداد گردشگران چینی که به اردن می آیند به طور مداوم در حال افزایش است به طوری که بر اساس یک قراردادی که در سال 2015 در زمینه همکاری های اقتصادی بین دو کشور منعقد گردیده است ،تعداد گردشگران در سال 2016 به 37 هزار گردشگر نسبت به سال 2015 افزایش یافت.

     حجم سرمایه گذاری چین در اردن100 میلیون دلار تخمین زده می‌شود و حجم مبادلات تجاری بین دو کشور در سال 2014 به حدود دو و نیم میلیارد دلار رسید که نسبت به 2.3 میلیارد دلار در سال 2013 افزایش یافت و در این دهه روند صعودی را به خود گرفته است. صادرات به چین از 106 میلیون دلار در سال 2013 به 187 میلیون دلار در سال 2014 افزایش یافت که افزایشی 78 درصدی را به خود گرفت و در مقابل واردات اردن از چین 2.2میلیارد دلار به در سال 2013 به 2.4 میلیارد دلار در سال 2014 با نرخ 9 درصد افزایش یافت.

     صادرات به چین در حوزه محصولات شیمیایی و صنایع وابسته به آن، ماشین آلات، تجهیزات الکتریکی، پارچه و لباس می باشد. صادرات اردن به چین در سال 2018 به حدود 104.8 میلیون دلار در مقایسه با حدود 137.3 میلیون دلار در سال 2017 بود که کاهشی23 درصدی در مقایسه با واردات از چین در سال 2018 نزدیک به 2.77 میلیارد دلار ، در مقایسه با حدود 2.76 میلیارد دلار در سال 2017 بوده است، که این امر ناشی از بحران اقتصادی اردن در این سال بوده است.

* سعید جمشیدی ( کارشناس مسائل غرب آسیا و شما آفریقا)

انتهای پیام/