۳۵هزار مستشار آمریکایی در ایران چه می‌کردند؟
۳۵هزار مستشار آمریکایی با هدف دفاع از منافع آمریکا در منطقه غرب آسیا و در برابر شوروی در ایران حضور داشتند که حقوق آن‌ها توسط ایران پرداخته می‌شد و گفته می‌شود از بودجه نظامیان ایرانی نیز بیشتر بود.
گروه تاریخ انقلاب خبرگزاری تسنیم ـ پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران پایگاه اصلی مستشاران نظامی آمریکا بود. جمعیت بسیار زیادی از مستشاران آمریکایی و خانواده‌هایشان در ایران حضور داشتند که حقوق آن‌ها توسط ایران پرداخت می‌شد و هزینه آن‌ها در سال 1356 بیش از هزینه پرسنل نظامی ارتش ایران بود.
قاسم تبریزی پژوهشگر تاریخ معاصر در خصوص حضور مستشاران آمریکایی در ایران بیان داشت: از ابتدای فروردین سال 1352 ریچارد هلمز که تا پیش از آن اداره‌کننده سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) بود، سفیر آمریکا در ایران شد، این انتخاب نشان از اهمیت منطقه برای آمریکا داشت.
ریچارد هلمز در فروردین سال 52 سفیر آمریکا در ایران شد. وی تا پیش از آن اداره‌کننده سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) بود. با آغاز فعالیت وی، جمعیت مستشاران نظامی به‌طور چشمگیری افزایش پیدا کرد. هلمز که در آمریکا به دیک شهرت داشت برادرش در سوئیس همکلاسی محمد‌رضا شاه پهلوی بود. او در تمام دورانی که در ریاست سیا بود از حکومت ایران سخت پشتیبانی می‌کرد و شاه نیز متقابلاً با او احساس نزدیکی فزاینده‌ای داشت. هلمز به‌مدت هفت سال رئیس سیا بود و طی این سال‌ها بارها به ایران مسافرت کرد.
وی ادامه داد: با آمدن هلمز به ایران طبق اسنادی که از لانه جاسوسی آمریکا به دست آمد، به‌تدریج 35هزار نفر مستشار نظامی آمریکایی در ایران مشغول به کار شدند. 35هزار نفر چیزی حدود سه ـ چهار لشکر می‌شود.
براساس آمار و ارقامی که در روزنامه‌های ایران منتشر شد، تعداد مستشاران تا سال 1338 به 1200 نفر رسید. در ادامه تعداد این مستشاران در ایران از 16هزار نفر در سال 1350 به 24هزار نفر در سال 1354 افزایش یافت. در سال 1352، ورود مستشاران نظامی به ایران شتاب گرفت و تا پیش از پیروزی انقلاب به 35هزار نفر رسید. کارشناسان پنتاگون پیش‌بینی می‌کردند که تا سال 1358 (1980) تعداد مستشاران نظامی آمریکایی در سراسر منطقه خلیج فارس به 150هزار نفر خواهد رسید، از این تعداد شصت‌هزار نفر در ایران مستقر می‌شدند.
تبریزی عنوان کرد: مستشاران در تمامی ارکان کشور حضور داشتند و تنها مربوط به حوزه نظامی نبود. آن‌ها در سازمان بودجه، بخش کشاورزی، سیستم آموزشی و... نیز حضور داشتند.
این پژوهشگر تاریخ معاصر بیان داشت: برخی از مستشاران با خانواده‌هایشان در ایران حضور داشتند که در مجموع چیزی حدود شصت هفتاد هزار نفر برشمرده می‌شود. نکته مهم این است که حقوق مستشاران توسط ایران و از محل بودجه مردم پرداخت می‌شد.
وی در ادامه به قرارداد وین اشاره کرد که طبق آن هر کشوری برای تغییر و تحول و به دست آوردن تخصص می‌تواند مستشار استخدام کند و گفت: بنا بر این قرارداد یک دولت می‌تواند به‌طور مثال اعلام کند که "ما در حوزه کشاورزی به یک یا چند متخصص خاک‌شناسی برای مدت دو سال و با این حقوق نیاز داریم، به‌شرط اینکه دانش و تجربیات خود را به متخصصان ما نیز منتقل کند."
این پژوهشگر تاریخ معاصر عنوان کرد: اما آمریکایی‌ها در خصوص ایران طبق این قرارداد عمل نکردند. ژنرال گاست رئیس مستشاران آمریکایی در ایران بود. او انتخاب می‌کرد چه‌کسانی و با چه تخصصی به ایران بیایند. ایران تنها موظف بود که حقوق آن‌ها را انتخاب کند و هیچ حق انتخابی نداشت.
ژنرال فیلیپ گاست مسئول اول اداره مستشاری ارتش ایران بود، آن اداره تحت فرماندهی ژنرال‌های آمریکایی اداره می‌شد و در آستانه انقلاب گاست همه‌کاره آن بود و در عین حال رئیس ستاد نیز شناخته می‌شد. مستشاران آمریکایی به‌عنوان مشاوران و فرماندهان نظامی، در تمام بـرنامه‌های آمـوزشی، عـملیاتی، اطـلاعاتی و لجستیکی نیروهای سه‌گانه زمینی٬ هوایی و دریایی کشور ما، در ستادها، ادارات و یگان‌های رزمی فعالانه شرکت داشتند.
وی خاطرنشان کرد: مستشاران در ارتش ایران و در هر سازمان و وزارتخانه‌ای برنامه‌ریز بودند. نیازها را مستشاران و نه دولت ارزیابی می‌کردند، یعنی به‌خلاف اینکه مستشاران باید در سطح تاکتیکی نقش داشته باشند و کمک کنند، در ایران مستشاران آمریکایی در سطح راهبردی نیز اظهارنظر می‌کردند.
تبریزی بیان داشت: نهایت ذلت را در دوران حسنعلی منصور مشاهده کردیم که لایحه کاپیتولاسیون به تصویب رسید. طبق آن لایحه، آمریکایی‌ها در کشور ایران امنیت کامل داشتند.
حسنعلی منصور نخست‌وزیر رژیم پهلوی در پاسخ به اعتراضات و انتقادات تعدادی از نمایندگان مجلس شورای ملی نسبت به لایحه معروف به کاپیتولاسیون، ارائه آن را افتخاری برای خود و خدمتی به ملت دانست. او گفت: «کنفدراسیون وین و قرارداد بین‌المللى وین را شصت و چند کشور امضاء کردند و از پارلمان‌شان گذرانده‌اند... می‌خواهم این افتخار را امروز داشته باشم که در مجلس عرض کنم که دولت ایران در آینده نزدیکى از این امتیازات استفاده خواهد کرد. براى اینکه امروز ما متخصصین نفتی‌مان در افغانستان و فردا در هندوستان و پس‌فردا در لیبى و حبشه همین امتیازات را خواهند داشت.»
انتهای پیام/+
