پاسخ داور چهاردهمین دوره جایزه جلال به حاشیه‌های «آلبر کامو در ایران»

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، چهاردهمین دوره جایزه جلال اندکی پس از اختتامیه و اعلام برگزیدگان و آثار شایسته تقدیر در بخش‌های مختلف با حاشیه جدیدی مواجه شد. عیسی امن‌خانی، استاد دانشگاه گلستان و نویسنده کتاب «اگزیستانسیالیسم و ادبیات معاصر ایران» در یادداشتی مفصل مدعی شد که بخش اصلی کتاب «آلبر کامو در ایران»، به قلم محمدرضا فارسیان و فاطمه قادری از دانشگاه فردوسی مشهد، که به عنوان اثر تقدیری چهاردهمین دوره جایزه جلال انتخاب شده، رونویسی از کتاب اوست.

انتشار این یادداشت بازتاب‌های مختلفی را در میان جامعه دانشگاهی و علمی کشور داشت. با این حال، نویسندگان کتاب «آلبر کامو در ایران» نیز در پاسخ به یادداشت امن‌خانی، متنی را منتشر کردند که در بخش‌هایی از آن آمده است: ادعای دیگر آقای امن‌خانی مبنی بر استفاده «بخش‌های قابل توجهی از کتاب انتخاب‌شدۀ داوران»، از اثر ایشان، نیز ادعایی است در حد ادعاهای دیگر. مقیاس ایشان برای عبارت «بخش‌های قابل توجهی» چیست؟! کتاب «آلبر کامو در ایران» مجموعاً دارای 320 صفحه و چهار فصل مختلف است که هر فصل، بخش‌ها و زیر بخش‌های خود را داراست. «بخش‌های قابل توجه» آقای امن‌خانی چنانچه خود نیز اقرار کرده‌است، از صفحۀ 254 تا صفحۀ 268 یعنی مجموعا 14 صفحه از مجموع 320 صفحه کتاب است!

در بخش دیگری از این جوابیه آمده است: پاسخ به ادعای نویسنده مبنی بر رونویسی: در سطر  هشتم خبرِ منتشرشده در خبرگزاری تسنیم چنین آمده‌است: «عیسی امن‌خانی ]...[ مدعی است که کتاب آلبر کامو در ایران عیناً بخش‌هایی از کتاب او را رونویسی کرده‌است؛ بی‌آنکه نامی از منبع ذکر کرده‌باشد.» این ادعا کاملاً «دروغ» و برساخته آقای امن‌خانی است. کافی است خوانندۀ جست‌جوگر نسخه‌ای از کتاب‌های مورد بحث را تهیه کرده و تطبیق دهد. نقل‌قول یا وام‌گیری از آثار دیگران برای تولید یک اثر موفق جزء جدانشدنی فرآیند پژوهشی است.

پژوهشگر به خوبی واقف است که اگر عین جملۀ منبع بدون کوچکترین تغییر، حتی در علائم نگارشی در متن بیاید، نقل‌قول مستقیم محسوب شده و در گیومه قرار می‌گیرد؛ اما کوچکترین تغییر در متن، نقل‌قول مستقیم را به غیرمستقیم تبدیل می‌کند که لزوم در گیومه قرار گرفتن را منتفی می‌سازد. آقای امن‌خانی اما خود در بخش پایانی مطلب صریحاً اقرار می‌کند که نویسندگان اثر اصول پژوهشی را رعایت کرده‌اند؛ آنجا که می‌گوید: «نویسندگان امانت‌دارِ آلبر کامو در ایران البته همواره به کتاب اگزیستانسیالیسم و ادبیات معاصر ایران ارجاع می‌دهند.»

بعد از انتشار ادعای امن‌خانی و جوابیه فارسیان و قادری، این پرسش مطرح است که داوران بخش نقد چهاردهمین دوره جایزه جلال قرار است چه تصمیمی بگیرند؟ در همین رابطه محمدرضا سنگری، داور بخش نقد چهاردهمین دوره جایزه جلال، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، با اشاره به تصمیم داوران این دوره برای بخش نقد و اینکه آیا قرار است با توجه به این اظهارات، تجدید نظری صورت بگیرد یا خیر، گفت: کاری که نویسندگان کتاب «آلبرکامو در ایران» انجام داده‌اند، کار خطایی نیست. گرچه می‌توان ایراداتی به آن وارد کرد، اما باید گفت که نویسندگان به هر حال به کار آقای امن‌خانی ارجاع داده‌اند. وقتی نویسنده‌ای به منبعی که استفاده کرده، ارجاع داده باشد، دیگر نمی‌توان مدعی شد که او سرقت کرده است. 

محمدرضا سنگری، از داوران بخش نقد چهاردهمین دوره جایزه جلال

وی با بیان اینکه نویسندگان «آلبر کامو در ایران» در پاورقی به منابع مورد استفاده، ارجاع داده‌اند، افزود: با توجه به این مسائل به نظر می‌رسد که نویسندگان این کتاب تا حد زیادی امانت را رعایت کرده‌اند.  

داور بخش نقد چهاردهمین دوره جایزه جلال با بیان اینکه قرار نیست تصمیم دیگری برای اعلام برگزیده یا اثر تقدیری گرفته شود، ادامه داد: نویسندگان کتاب «آلبر کامو در ایران» تلاش کرده‌اند هر چه منبع درباره آلبر کامو هست، جمع‌آوری کنند. این کار ساده‌ای نیست. آنها از منابع مختلف اعم از کتاب و مقاله بهره برده‌اند تا چهره این نویسنده سرشناس را در ادبیات معاصر معرفی کنند. این کار، غیر از کار پژوهشی در معنای این است که بخواهد تحلیلی ارائه دهد. در واقع قصد مؤلفان این بوده که مجموع اطلاعات را در اختیار مخاطبان قرار دهد. 

سنگری با بیان اینکه کتاب «آلبر کامو در ایران» لغزش‌هایی هم دارد و به همین دلیل به عنوان اثر برگزیده اعلام نشده است، یادآور شد: نویسندگان این اثر وقت گذاشتند و مطالبی را جمع‌آوری کردند؛ به همین دلیل می‌توانند الگویی ارائه بدهند برای تدوین اثری که بخواهد دیگر شخصیت‌های بزرگ مانند چخوف و ... را معرفی کنند که بر ادبیات امروز ما تأثیر گذاشته‌اند. در واقع عنوان کنند که چقدر منابع و مقاله درباره این شخصیت‌ها نوشته شده است.

داور بخش نقد چهاردهمین دوره جایزه جلال در پایان تأکید کرد: کتاب «آلبر کامو در ایران» در تراز بالا نوشته نشده است، به همین دلیل به عنوان اثر تقدیری، مورد تجلیل قرار گرفت.

زخمی که سر باز کرده

قضاوت درباره اینکه حق با کدام طرف ماجرای اخیر است، برعهده جامعه دانشگاهی و پژوهشگران است. اما حاشیه‌های این‌چنینی که در سال‌های اخیر کم هم نبوده‌اند، یک هشدار جدی را به ما گوشزد می‌کند و آن کم‌رمق شدن نقد ادبی در کشور است.

نقدی که فارغ از نگاه‌های جانبدارانه و بدون به‌به و چه‌چه‌های مرسوم، به تحلیل و پژوهش در ادبیات امروز بپردازد. نقدی که به عنوان یک عنصر بیرونی، یاری‌گر آثار ادبی باشد و در یک کلام، نقدی که سره را از ناسره تشخیص دهد ... . افزایش شمار اعتراضات جامعه دانشگاهی نسبت به کپی‌برداری‌های غیر مسئولانه در مقالات ادبی، پایان‌نامه‌ها و کتاب‌ها و به تبع آن، ارتقای رتبه‌های دانشگاهی برخی از اساتید از قِبَل انتشار این آثار، زخمی است که سر وا کرده و متأسفانه هنوز توجه و درمانی به آن نشده است. 

انتهای پیام/