گفتگو با اقتصاددانان| نقش ویژه رهبر انقلاب در افزایش تاب‌آوری اقتصاد ایران/ تذکرات لحظه‌ای رهبری مانع انحراف عمیق اقتصاد شد
کارشناسان اقتصادی معتقدند، تعیین راهبردهای اقتصادی و ابلاغ سیاستهای کلی توسط امام خامنه‌ای نقشی اساسی در افزایش تاب‌آوری اقتصاد ایران در مواجهه با تحریمهای شدید و برخی تصمیمات غلط داخلی داشته است و تذکرات موردی ایشان هم مانع انحراف عمیق می‌شود.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، بلافاصله پس از انقلاب سال 1357، شوک جنگ به کشور و اجزای مختلف اقتصاد ایران تحمیل شد. بر اساس برآوردهای مختلف این شوک یک‌هزار میلیارد دلار به کشور ضربه زد و در دهه دوم انقلاب تلاش شد این خسارت‌ها جبران شود. در چهار دهه اخیر چیزی حدود یک‌هزار و 500 میلیارد دلار درآمد ارزی داشتیم که اگر بگوییم یک‌هزار میلیارد دلار آن به‌دلیل جنگ هزینه شده، تنها 500 میلیارد دلار برای اقدامات اقتصادی باقی مانده است.
در بحث سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و برنامه‌های توسعه پس از انقلاب اسلامی اشتباهاتی وجود داشته اما اقتصاد ایران به‌صورت مداوم تحت تأثیر شوک‌های مختلف قرار گرفته است؛ شوک اول، جنگ تحمیلی بوده است. با سیاستهای تعدیل اقتصادی در دهه هفتاد شمسی و در دهه نود نیز دو شوک شدید تحریمی را شاهد بودیم.
با وجود تمام این فشارها و همچنین مشکلات مدیریتی و اجرایی در کشور، اقتصاد ایران همچنان پابرجا است، در واقع سؤالی که مطرح می‌شود این است؛ با وجود آنکه تحریمهای سنگین اقتصادی در طول چهل سال اخیر آثار زیانباری بر کلّیت اقتصاد وارد کرده است و از سوی دیگر با وجود ناکارآمدی مدیریت در سطوح مختلف، اقتصاد ایران امروز چگونه به حیات خود ادامه داده است؟! بررسی‌ها نشان می‌دهد علاوه بر ظرفیتهای بی‌نظیر کشور نقش هدایتگری رهبر معظم انقلاب نیز در این خصوص حائز اهمیت است.
ایشان در دیداری که امسال با اعضای هیئت دولت داشتند، در قالب توصیه‌های مختلف ده‌گانه بر این موارد تأکید فرمودند؛ در همه بخش‌های مدیریتی به تحوّل و تحرّک انقلابی نیاز داریم، لزوم «مردمی بودن» و «عدالت‌ورزی»، توزیع عادلانه امکانات خصوصاً در یارانه‌ها، مبارزه با فساد خصوصاً در اجرای نادرست سیاستهای اصل 44، اعتماد مردم بزرگترین سرمایه دولت است، مردان اقتصادی دولت باید هماهنگ عمل کنند، لزوم توجه به بخش‌های پیشران اقتصاد کشور، خلق پول بانک‌ها باید در نسبت با تولید انجام شود، پرهیز از «راه‌حل‌های موقتی» و «موکول کردن حل مشکلات به رفع تحریم»، لزوم افزایش تحرک کشور در دیپلماسی اقتصادی و تأکید ویژه بر توسعه روابط تجاری با همسایگان.
در ادامه با تنی چند از کارشناسان اقتصادی در خصوص تأثیر راهبری‌های رهبر انقلاب در حوزه اقتصاد بر افزایش تاب‌آوری اقتصاد کشور در برابر تکانه‌های خارجی و داخلی گفتگو کردیم:
دلیری: اگر دستورات رهبر انقلاب موبه‌مو اجرا می‌شد، امروز قطعاً اقتصاد بهتری داشتیم
امین دلیری معاون اسبق وزیر اقتصاد و دارایی در گفتگو با خبرگزاری تسنیم، در خصوص تاب‌آوری اقتصاد ایران گفت: کشور ما با یک تحریم حداکثری روبه‌رو بوده است و آثار آن در مبادلات اقتصادی از جمله نقل و انتقال پول و ارز مشهود بوده است. کشور ما در تولید یک کشور متنوع است.
وی ادامه داد: با توجه به اقلیم کشور ایران، تک‌محصولی نیستیم و می‌توانیم نیازهای جامعه را تأمین کنیم، در واقع یکی از دلایل تاب‌آوری اقتصاد ایران همین خصوصیات و منابع طبیعی کشور ماست. دومین مسئله نیز این است که با توجه به تحریم 40ساله ما راهکارهای دور زدن تحریم را می‌دانیم.
دلیری گفت: در نتیجه ما دچار مشکلات بحرانی که سایر کشورها به‌دلیل تحریم‌هایی با سطح پایین‌تر با آن مواجه شدند، نشده‌ایم، این موضوع نشان می‌دهد که کشور ایران از نظر منابع اقتصادی یک کشور قدرت‌مند است. اگرچه می‌دانیم در بحث‌هایی مانند رشد اقتصادی، سرمایه‌گذاری و تولید مشکلاتی داشتیم اما با توجه به سیاستهای اقتصاد مقاومتی که از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شده است، امیدوار هستیم امکان مقاومت کشور در برابر فشارهای خارجی افزایش یابد، البته اگر در گذشته اقداماتی مؤثرتر در این خصوص انجام می‌شد، قطعاً وضعیت بهتری داشتیم.
وی در خصوص نقش مقام معظم رهبری در تعیین راهبردهای کلان اقتصادی گفت: نقش ایشان بسیار راهبردی بوده است. اگر ما تماماً به فرمایشات ایشان توجه می‌کردیم و تمام تلاش خود را برای اجرایی شدن آن انجام می‌دادیم، امروز اقتصاد مقاوم‌تری داشتیم. آن بحثی که مقام معظم رهبری در ملاقات با صاحبان صنایع و واحدهای تولیدی اشاره کردند، دقیقاً نبض مسائل اقتصادی کشور است. اگر ما همان راهبردها را در نظر می‌گرفتیم و پیش می‌بردیم، امروز کمتر آسیب می‌دیدیم.
معاون اسبق وزیر اقتصاد گفت: در زمان حاضر نیز باید کاری کنیم که فرمایشات ایشان به مرحله اجرا برسد و بر همین اساس برنامه‌ریزی کنیم. دولت، مجلس و قوه قضائیه باید روی مسئل فساد، قاچاق و دیگر موضوعاتی که مورد تأکید رهبری قرار دارد، کار کنند و وضعیت ما بسیار بهتر از قبل خواهد شد.
غلامی: تذکرات لحظه‌ای رهبری مانع انحرافات اساسی در اقتصاد می‌شود
رضا غلامی کارشناس اقتصادی در رابطه با دلایل مقاومت اقتصاد ایران در برابر شوک‌های وارده و تحریم‌ها، گفت: در 40 سال اخیر با وجود همه فشارها، بر نیروی مردم و توان داخلی تمرکز خاصی داشتیمT در شرایط جنگ آموختیم که باید بر ظرفیتهای خودمان تمرکز کنیم.
وی افزود: برخی کشورها نیز که گردشگری سهم بالایی از درآمدهای آنها دارد، به‌شدت آسیب‌پذیر هستند. ما از ابتدا با احتیاط توسعه را انجام دادیم و این کار را مبتنی بر توان عملی اجرا کردیم. در بخش‌های زیربنای توسعه مانند آب، برق و گاز که زیربنای اساسی توسعه هستند، پیشرفت‌های زیادی داشتیم، با وجود این، عقب‌افتادگی‌هایی در همین موارد وجود دارد اما پیشرفت خوبی اتفاق افتاده است.
غلامی تأکید کرد: مجموع توسعه راه‌آهن و جاده‌هایی که در 40 سال اخیر رخ داده از 100 سال پیش از آن بیشتر است، به این دلیل که زیربناها در این دوره خوب رشد کرده است، ما در برابر تحریم‌ها مقاوم‌تر شده‌ایم.
وی با اشاره به نقش تعیین راهبردهای کلان اقتصادی از سوی مقام معظم رهبری گفت: سیاست‌هایی که مقام معظم رهبری اعمال و ابلاغ می‌کنند در دو جنبه انجام می‌شود؛ یکی اینکه سیاستهای کلی را مشخص می‌کنند و دیگر تذکرات لحظه‌ای است. تعیین افق اقتصادی به‌منظور پیش‌بینی‌پذیر کردن متغیرهای کلان اقتصادی بسیار تعیین‌کننده هستند و جهت حرکت کشور در بلندمدت را تعیین می‌کنند.
این کارشناس اقتصادی معتقد است: بعضی مواقع اتفاقاتی رخ می‌دهد که می‌تواند منجر به انحراف در مسیر بلندمدت شود، ایشان تذکرات خاص و لحظه‌ای را در چنین مواردی بیان می‌کنند، به‌طور مثال حمایت از تولید داخل و شرکت‌های دانش‌بنیان سیاست کلی ماست و اگر در این بین مشکلی پیش بیاید مقام معظم رهبری تذکر مقطعی می‌دهند، تمامی تذکرات ایشان در جهت مثبت و سیاستهای کلی نظام بوده است.
سعدوندی: شعار امسال بهترین راهکار برای معضلات اقتصاد بود که دستگاه‌ها توجه نکردند
علی سعدوندی کارشناس اقتصادی در مورد دلایل تاب‌آوری اقتصاد ایران طی 40 سال اخیر گفت: طی این مدت آسیب وجود داشته است اما توانستیم این آسیب‌ها را کنترل کنیم. ما پنج‌هزار سال تمدن و سرمایه‌گذاری در این کشور داشته‌ایم، کنار این مسئله از نظر منابع هیدروکربنی کشور اول دنیا هستیم.
وی اضافه کرد: ما منابع معدنی و منابع انسانی خوبی نیز در اختیار داریم، با وجود چنین شرایطی تحریم نباید روی ما اثر می‌گذاشت، واقعیت این است که ما طی 50 سال گذشته از درآمدهای نفتی در جهت تخریب اقتصاد استفاده کردیم، تحریم سبب شد درآمدهای نفتی ما کاهش پیدا کند و در نتیجه بیماری هلندی کاهش پیدا کرد.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: اگر سوءمدیریت در همین مدت وجود نداشت چه‌بسا رشد اقتصادی را نیز تجربه می‌کردیم. در صورت رفع تحریم‌ها و بازگشت درآمدهای ارزی، بیماری هلندی را مجدداً شاهد خواهیم بود، در نتیجه اقتصاد ایران به‌دلیل ظرفیتهای خود از جمله موقعیت ژئوپولیتیک، منابع هیدروکربنی، معدنی، انسانی و سرمایه‌گذاری تاریخی تاب‌آوری خوبی داشته است.
وی در مورد تعیین راهبردهای کلان اقتصادی از سوی مقام معظم رهبری گفت: به‌طور مشخص شعار امسال که بحث مانع‌زدایی از تولید بود، بهترین راهکار برای اقتصاد ایران بود. بنده نظر خود را به‌عنوان کارشناس می‌گویم که اگر ما بخواهیم رکود تورمی را درمان کنیم باید طرف عرضه را اصلاح کنیم، این کار همان تسهیل کسب‌وکار و مانع‌زدایی است.
سعدوندی با ابراز "متأسفانه این سیاستهای کلان توسط دستگاه‌های اجرایی به عمل در نیامده است" گفت: دستگاه‌ها حتی برای خودنمایی نیز اعلام نمی‌کنند که تسهیلی انجام داده‌اند، حتی در این مدت شاهد برخی مانع‌زایی‌ها بودیم.
صبر مردم؛ دلیلی برای تاب‌آوری اقتصاد
سید مهدی زریباف اقتصاددان و تحلیلگر مسائل اقتصادی، در خصوص دلایل مقاومت اقتصاد ایران در برابر شوک جنگ، تحریم‌ها و سوءمدیریت‌ها طی 40 سال اخیر گفت: دلیل تاب‌آوری اقتصاد ایران خود مردم هستند، مردم در دیدگاه کلی با وجود تمام ناکارآمدی‌ها و بی‌عدالتی‌هایی که وجود دارد، به اصل نظام و انقلاب باور دارند.
وی با تصریح به اینکه با وجود نفوذ گسترده در حوزه‌های مختلف و به‌ویژه در حوزه اقتصاد، دشمنان نتوانستند اراده مردم را بشکنند، گفت: البته نگرانی‌های زیادی وجود دارد و مردم از مسئولین انتظار عدالت دارند، عدالت نیز منشأ اصلی پایداری است.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: شخص مقام معظم رهبری و ساده‌زیستی ایشان نقش بالایی در بالا رفتن تاب‌آوری مردم و نظام داشته است. با وجود اینکه برخی از ساختارهای مدیریتی ما حتی به مرز فساد نیز رسیده است اما جامعه همچنان در حال مقاومت است. یکی دیگر از دلایل تاب‌آوری اقتصاد ایران حمایت‌های مردمی و خیریه‌ها است، این نهادها در این تورم وحشتناک نقش مهمی داشتند.
وی با تأکید بر اینکه باید توجه داشت که صبر و تحمل موقتی است و نباید آن را دائمی فرض کرد، گفت: مورد دیگر حماقت‌های دشمن بیرونی است چراکه تصور می‌کند با افزایش فشار بیرونی می‌تواند به هدف خود برسد در حالی که تاریخ نشان داده است مردم ایران در چنین حالتی متحدتر می‌شوند.
زریباف در خصوص سیاستهای ابلاغی مقام معظم رهبری در بحث‌های اقتصادی گفت: سیاست‌گذاری‌ها جهت‌گیری‌ها را نشان می‌دهد که تا حدی نیز تأثیرگذار است. عمده این سیاست‌ها نیز بر پایه مردمی کردن اقتصاد است اما بسیاری از این موارد اجرایی نمی‌شود.
وی افزود: متأسفانه پس از مدتی این سیاست‌ها که اجرایی نشده است به ضد خودش تبدیل می‌شود و ناامیدی ایجاد می‌کند، به‌طور مثال شما یک دستور رئیس جمهور در مورد آزادسازی ساحل را می‌بینید که چقدر انرژی می‌گیرد در حالی که موضوع بسیار روشنی است، تا مدتی جامعه این موارد را تحمل می‌کند اما پس از مدتی تنها آن را به‌عنوان شعار می‌بیند، در همین راستا باید یک تجدیدنظر اساسی در مورد ساختار مدیریت کشور انجام شود.
انتهای پیام/+
