خاموشی چراغ کرسی‌های زبان فارسی ۲ سال پس از هشدارهای اساتید

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم‌،  اگر نگاهی به نقشه زبان فارسی در طول تاریخ بیندازیم، با کاهش تدریجی میزان قلمرو این زبان و به‌تبع، افراد مسلط به آن طی دو سده اخیر مواجه می‌شویم؛ امری که سبب شده تا گستره عظیم زبان فارسی از محدوده عراق تا چین، تنها به ایران، مناطقی از تاجیکستان و افغانستان محدود شود.  با وجود این، زبان فارسی از جمله زبان‌های تأثیرگذار در دنیاست که با وجود کاهش قلمرو و گویشورانش در طول سده‌های اخیر، همچنان به حیات خود در میان دیگر زبان‌ها ادامه می‌دهد؛ به طوری که نمی‌توان منکر حضور این زبان پویا در میان برخی از گویشوران دیگر زبان‌ها شد. گویی هنوز بسیاری از مردم مناطق جهان، به ویژه در میان کشورهای آسیایی، شیرینی زبان فارسی را روزانه می‌چشند؛ بی‌آنکه خود بدانند.

گسترش زبان، به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های قدرت نرم در جهان، طی سال‌های گذشته مورد توجه بسیاری از کشورها بوده است؛ حتی کشورهای در حال توسعه نیز تلاش دارند تا از این طریق، قدرت نفوذ خود را نسبت به گذشته تغییر دهند و به‌اصطلاح، موقعیتی برای خود دست و پا کنند.

در این میان، بیش از 24 کشور جهان به‌صورت مشخص برای گسترش زبان خود فعالیت دارند، که از معروف‌ترین آنها می‌توان به بریتیش کانسل انگلیس، گوته آلمان، آلیانس فرانسه، دانته ایتالیا، سروانتس اسپانیا و از میان کشورهای آسیایی می‌توان به کنفوسیوس چین و یونس امره ترکیه اشاره کرد که همچنان هرساله سعی در جذب حداکثری مخاطبان و گسترش دفاتر و کرسی‌های آموزش زبان دارند.

در ایران و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، هرچند گسترش زبان فارسی به‌عنوان یکی از برنامه‌های برخی از نهادها و مؤسسات همچون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت علوم، وزارت امور خارجه، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و در نهایت بنیاد سعدی قرار داشت، اما به نظر می‌رسد که در نهایت، نتیجه تا حدودی خلاف اهداف بود و منجر به تعطیلی تعدادی از کرسی‌های زبان فارسی در جهان شد، خبری که وزیر امور خارجه نیز چند سال پیش در بنیاد سعدی به آن اشاره کرده و خواستار احیای دوباره کرسی‌ها شد.

بالغ بر 300 کرسی زبان فارسی در 200 کشور دنیا وجود دارد که طبق آمار ایران تنها با 30 کشور دنیا در این زمینه ارتباط دارد و مابقی کرسی‌ها توسط خود آن کشورها اداره می‌شود،‌ در سال‌های اخیر همواره خطر تعطیلی کرسی‌های زبان فارسی وجود داشته است،‌ آن هم در شرایطی که کشورهایی چون چین و ترکیه به‌شدت به‌دنبال راه‌اندازی و تقویت کرسی‌های خود در جهان هستند. در ایران با وجود اینکه چندین نهاد در این زمینه فعال هستند از جمله بنیاد سعدی‌،‌ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی‌ و  وزارت علوم‌، هیچ نهادی تولی‌گری اصلی این حوزه را نمی‌پذیرد، در عین حال نهادهای مذکور گاهی تعطیلی این کرسی‌ها را تکذیب نیز کرده‌اند.

تابستان سال 98 به‌دنبال طرح موضوع تعطیلی کرسی‌های زبان فارسی در خارج از کشور به دلیل بازگشت اساتید در سایه مشکلات ارزی‌، این موضوع به موضوع داغ رسانه‌ها تبدیل شد‌. در نهایت پس از انتقادات بسیار مقرر شد که بودجه‌ای ریالی برای این موضوع اختصاص داده شود‌. قرار شد این بودجه در اختیار دانشگاه‌ها برای اعزام اساتید قرار گیرد‌. اما حالا پس از دوسال حسن ذوالفقاری، استاد دانشگاه و مدیر سابق گروه آموزش فرهنگستان زبان و ادب فارسی  که این خبر را به تسنیم داده بود‌، از تعطیلی کرسی‌های زبان فارسی طی دو سال گذشته خبر می‌دهد. 

کرسی‌های زبان فارسی در خطر اشغال توسط دشمنان ایران

ذوالفقاری که سابقه تدریس زبان فارسی در دانشگاه شانگهای را دارد، در این زمینه به تسنیم می‌گوید: بیش از 50 کرسی زبان فارسی فعال در جهان داریم که بیش از دو سال است به دلیل عدم اعزام استاد در وضعیت تعطیلی به سر می‌برند،‌  تضعیف این کرسی‌ها این نتیجه را در پی دارد که این کرسی‌ها را کسانی اشغال می‌کنند که دشمنان قسم‌خورده ایران هستند.  این اقدامی  است که ما خودمان علیه خود انجام می‌دهیم و دیگر ربطی به دشمن خارجی ندارد.

دوسال است استاد اعزامی به کرسی‌های زبان فارسی نداریم

ذوالفقاری تصریح می‌کند:  دو سال پیش من آخرین استادی بودم که از چین برگشتم و پس از آن دیگر اعزام استاد نداشتیم.

وی ادامه می‌دهد: کرسی‌های زبان فارسی طی سالیان قبل از انقلاب تأسیس شدند و این کرسی‌ها درست است که تعطیلی را ــ به این معنا که تابلویی را برداشته باشند ــ تجربه نکردند،‌ اما کرسی‌ها وابسته به اساتیدی‌اند که آنجا تدریس می‌کنند، تعطیلی به این معنا نیست که امتیازی را از ما گرفته باشند، وقتی استادی اعزام نشود،‌ طبیعتاً آن کرسی تعطیل محسوب می‌شود، بله کرسی‌هایی داریم که اصلاً وابسته به ایران نیستند نه برنامه‌شان را از ایران می‌گیرند و نه دوست دارند ارتباطی داشته باشند، این کرسی‌‌ها توسط اساتید مقیم اداره می‌شوند‌.

ذوالفقاری می‌گوید: اما کرسی‌های دیگر توسط اساتیدی که از ایران اعزام می‌شوند،‌ مدیریت می‌شوند،‌ پس هزینه‌های آنها از ایران تأمین می‌شود‌،  طبیعی است که با قطع هزینه‌های ارزی این کرسی‌ها با تعطیلی به‌معنای عدم فعالیت مواجه می‌شوند،‌ اساتید اعزامی که از سوی وزارت علوم اعزام می‌شدند، معمولاً به‌مدت یک تا سه سال اعزام می‌شدند تا زبان و ادبیات فارسی را تدریس کنند.

این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد:‌کرسی‌های زبان فارسی در کشورهای مختلف به‌شیوه‌ای متفاوت اداره می‌شوند‌، در کشورهایی که اساتید بومی دارند، این کرسی‌ها همیشه دایرند و اساتید ایرانی نیز به آنها کمک می‌کنند،  البته سطح آموزش در این کرسی‌ها چندان بالا نیست‌، محتوای آموزشی چندان بِروز نیست و نیاز به آموزش و بازآموزی دارد‌، مثلاً در چین 12 کرسی  به این شیوه وجود دارد، تنها در پکن 4 کرسی زبان فارسی این‌چنین فعالیت می‌کنند. این کرسی‌ها برای مقاطعی و در دروسی نیاز به استاد متخصص ایرانی دارند‌. در آمریکا 40 کرسی زبان فارسی وجود دارد که توسط اساتید مقیم اداره می‌شوند‌، در اروپا در کمبریج استادان ایرانی کرسی‌های زبان فارسی را اداره می‌کنند‌، بنابراین کرسی‌های زبان فارسی در دنیا بسیارند و حجم قابل توجهی از آنها بدون وابستگی به ایران اداره می‌شوند،‌ اما وظیفه ما در برابر این کرسی‌ها چیست؟.

وظیفه ما در برابر کرسی‌های زبان فارسی چیست؟

وی با اشاره به این وظیفه می‌گوید:‌ وظیفه ما این است که با اعزام استاد و حمایت مالی از این کرسی‌ها بتوانیم به‌شکلی توجهشان را جلب کنیم به برنامه‌هایی که در ایران برگزار می‌شود،‌ وزارت علوم در این میان نقش ویژه‌ای دارد و باید نظارت داشته باشد‌، حمایت داشته باشد،‌ اساتیدی با دانش روز اعزام کند تا سطح تدریس این کرسی‌ها را به استانداردهای روز نزدیک کند، المپیادهایی برای دانش‌افزایی برگزار کند،‌ متون بِروز ارسال کند و... در وضعیت فعلی اساتید زبان فارسی در هند،‌ پاکستان،‌ چین و بسیاری از کشورهای دیگر از آخرین دستاوردهای زبان فارسی اطلاعی ندارند،‌ دانشگاه‌های ما می‌توانند با تعامل آکادمیک در این میان نقش ایفا کنند.

چرا تعطیلی کرسی‌های زبان فارسی به ضرر ماست؟

بهادر باقری، معاون گسترش زبان فارسی و ایران شناسی مرکز همکاری‌های علمی بین‌المللی وزارت علوم در دولت دوازدهم در این زمینه پیشتر گفته است: بی‌­تردید تعطیلی کرسی‌های زبان فارسی به ضرر ماست؛ نخست به این علت که کشورهای دیگر فکر می‌کنند ما آن‌قدر مشکلات مالی داریم که نمی‌توانیم حتی استاد برای گسترش زبان‌مان اعزام کنیم و این امر پیام منفی و آزاردهنده‌­ای دارد؛ دوم این‌که جایگاه زبان فارسی تضعیف می‌شود؛ چون این‌گونه برداشت می‌شود که حتی زبان فارسی برای خود ایرانی‌ها هم مهم نیست که کرسی زبان فارسی‌شان را تعطیل می‌کنند؛ و سوم این‌که آن اعتماد ایجادشده در کشورها هم از بین می‌رود و سفیر یا رایزن فرهنگی ما نمی‌تواند به مسئولان دانشگاهی آن کشور بگوید که یک بار دیگر پای میز مذاکره بنشینیم و دوباره می‌خواهیم کرسی را برپا کنیم. اعتماد از بین‌رفته به راحتی قابل برگشت و ترمیم نیست.

خطری که فارسی را تهدید می‌کند

وی با اعلام خطر جایگزین شدن زبان‌های دیگر به جای زبان فارسی در پی تعطیل شدن کرسی‌های زبان فارسی در جهان نیز می‌گوید: بسیاری از کشورهای جهان مثل فرانسه، چین، کره، ژاپن، ترکیه و کشورهای عربی و همچنین رژیم صهیونیستی، برای گسترش زبان‌شان تلاش فراوانی می­‌کنند و بودجه‌های هنگفتی به آن اختصاص می‌دهند. وقتی زبان فارسی تضعیف شود و جا خالی کند، زبان‌های دیگر مثل عربی، عبری، چینی و کره‌ای جایگزین آن می‌شوند؛ جایگزین زبانی که محمل یکی از بهترین شاهکارهای ادبی جهان و اصیل‌­ترین و والاترین فرهنگ­‌های انسانی است. در شرایطی که تبلیغات مسموم علیه ما و در جهت «ایران‌هراسی» روزافزون است، یکی از روزنه‌ها و فرصت‌هایی که می‌تواند از هویت، اصالت، ارزش‌های تاریخی و اخلاقی ما دفاع شایسته و بایسته کند.

در این شکی نیست که  کرسی‌های زبان فارسی نقش بسیار مهمی در ترویج و اشاعه زبان و ادبیات فارسی و فرهنگ ایرانی در جهان داشته و دارند. طی 30 سال گذشته صدها دانشجوی علاقه‌مند به فراگیری زبان فارسی در بیش از 65 کشور ایجاد شده و ده‌ها استاد از دانشگاه‌های ایران به این کرسی‌ها اعزام شده‌اند. در طول این مدت هزاران دانشجو در مقاطع مختلف زبان فارسی را فراگرفته‌اند و همین موضوع باعث شده است برای ادامه تحصیل به ایران سفر کنند. با نگاهی به تعداد دانشجویانی که جذب این دوره‌ها شده‌اند و دانش‌آموختگانی که در این دوره‌ها با زبان و ادبیات فارسی، ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی آشنا شده‌اند، در می‌یابیم سهم تأثیرگذاری در معرفی فرهنگ ایرانی و زبان و ادبیات فارسی طبق برنامه چشم‌انداز و سایر اسناد بالادستی بسیار زیاد است.

از سوی دیگر برای مقابله با فتنه‌های غرب علیه زبان فارسی که همین چند روز پیش نمونه‌‌ای از آن در تلاش رسانه‌ای برای تفرقه میان فارسی‌زبانان را دیدیم نیاز است تا پایه‌های زبان فارسی در جهان بیش از گذشته مستحکم شود،‌ امید جامعه دانشگاهی زبان و ادبیات فارسی این است که دولت  اختصاص بودجه برای احیای دوباره کرسی‌های زبان فارسی را در دستور کار خود قرار دهد و تا دیر نشده کرسی‌های زبان فارسی را به وضعیت قبل نزدیک کند.

انتهای پیام/