مهمترین قرارگاه نظامی ایران چگونه شکل گرفت؟

گروه تاریخ انقلاب خبرگزاری تسنیم - محمدحسن جعفری: در نیروهای مسلح چند قرارگاه با عنوان «خاتم الانبیاء (ص)» وجود دارد. نخستین آن قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) به فرماندهی سردار سرلشکر غلامعلی رشید، دومین آن قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) به فرماندهی امیر سرتیپ قادر رحیم‌زاده و سومین آن قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء (ص) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به فرماندهی سردار سرتیپ سیدحسین هوش السادات است. البته ممکن است قرارگاه‌های دیگری نیز در نیروهای مسلح با همین عنوان وجود داشته باشد، اما مهمترین قرارگاه‌ها با عنوان «خاتم الانبیاء (ص)» همین سه قرارگاه هستند.

قرارگاه‌های مرکزی و پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) در دوران دفاع مقدس شکل گرفت و قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء (ص) پس از جنگ تحمیلی و با هدف عمران و آبادانی کشور و با بهره‌گیری از تجهیزات و تجربیات مهندسی دوران دفاع مقدس به وجود آمد. در دوران دفاع مقدس نیز قرارگاه‌های دیگری با عنوان «خاتم الانبیاء (ص)» وجود داشت که به طور نمونه می‌توان به قرارگاه مهندسی رزمی خاتم الانبیاء (ص) اشاره کرد.

در گزارش زیر به چرایی و چگونگی شکل‌گیری قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) و عملکرد آن قرارگاه در دوران دفاع مقدس و پس از آن خواهیم پرداخت. قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) مهمترین قرارگاه دوران دفاع مقدس بود و در راس نیروهای مسلح (سپاه و ارتش) قرار داشت که فرماندهی آن برعهده آیت‌الله هاشمی رفسنجانی رئیس وقت مجلس شورای اسلامی و نماینده امام خمینی (ره) در شورای عالی دفاع بود. این قرارگاه اکنون نیز مهمترین قرارگاه نیروهای مسلح است. اگرچه از اواخر جنگ کمتر نام این قرارگاه شنیده شد، اما در سال‌های اخیر با تدبیر فرماندهی معظم کل قوا، قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا (ص) به نوعی احیا یا بازآرایی شد.

قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا(ص) هم اکنون بالاترین رده عملیاتی در نیروهای مسلح محسوب می‌شود که وظیفه کنترل کلیه عملیات‌های نظامی، طرح، برنامه‌ریزی و نظارت بر کلیه رزمایش‌های نیروی‌های مسلح را بر عهده دارد که از سال 1395 تا کنون سرلشکر غلامعلی رشید فرماندهی این قرارگاه را بر عهده دارد.

هاشمی رفسنجانی اولین فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) و حسن روحانی اولین فرمانده قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا (ص) بود. روحانی در قرارگاه مرکزی خاتم نیز مسئولیت داشت و رئیس ستاد قرارگاه بود.

** قرارگاه مرکزی خاتم چگونه شکل گرفت؟

به گفته فرماندهان قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) و آنگونه که در کتاب روزنوشت‌های آیت‌الله هاشمی رفسنجانی آمده است، این قرارگاه چند روز پیش از اجرای عملیات خیبر در سال 1362 تشکیل شد. تا پیش از آن و از اواخر مهر ماه سال 1360، قرارگاه کربلا به فرماندهی مشترک محسن رضایی فرمانده کل سپاه و سرهنگ صیادشیرازی فرمانده نیروی زمینی ارتش، مهمترین قرارگاه نیروهای مسلح در جبهه‌های جنگ بود.

در یکی از پاورقی‌های کتاب روزنوشت‌های سال 1362 آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با عنوان «آرامش و چالش»، تاریخ تشکیل این قرارگاه 30 بهمن آن سال و همزمان با صدور حکم امام خمینی (ره) ذکر شده و در ادامه آمده است: «امام خمینی (ره) بعد از بروز اختلاف میان فرماندهان ارتش و سپاه و ناکامی در چند عملیات بزرگ در سال‌های 61 و 62، قبل از عملیات خیبر فرماندهی عملیات در جبهه‌های جنگ را به هاشمی واگذار کردند و قرارگاه خاتم جدید در پادگان حمید تشکیل شد که عملاً فرماندهان سپاه و نیروی زمینی ارتش به عنوان معاونان این قرارگاه عمل می‌کردند.»

امام خمینی (ره) در سی‌ام بهمن ماه سال 62 در حکمی مرقوم فرمود: «بسم الله الرحمن الرحیم‏. جناب حجت الاسلام آقای هاشمی رفسنجانی ایّده الله تعالی‏

جنابعالی را به سمت فرماندهی دنبالۀ عملیات والفجر‏نصب کردم. توفیق و پیروزی‏‎ ‎‏قوای اسلام را بر کفر از خداوند تعالی خواستارم.‏

‏‏30 بهمن 1362‏
روح الله الموسوی الخمینی‏» (صحیفه امام خمینی (ره)، جلد 18، ص 355)

حسین علایی از فرماندهان سپاهی قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) در کتاب «روند جنگ ایران و عراق» دلایل تشکیل این قرارگاه را همان چیزهایی عنوان کرده که در کتاب روزنوشت‌های آیت‌الله هاشمی رفسنجانی آمده و در خصوص چرایی انتخاب آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به فرماندهی این قرارگاه نیز نوشته است: «از آنجا که رئیس‌جمهور به عنوان فرمانده جنگ و فصل الخطاب، امکان حضور فعال در جبهه‌ها و در صحنه نبرد را نداشت، امام خمینی (ره) حجت‌الاسلام آقای هاشمی رفسنجانی را به فرماندهی دنباله عملیات والفجر منصوب کردند.»

حسین علایی از فرماندهان قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا در دوران جنگ می گوید از آنجا که رئیس‌جمهور به عنوان فرمانده جنگ و فصل الخطاب، امکان حضور فعال در جبهه‌ها و در صحنه نبرد را نداشت، امام خمینی (ره) حجت‌الاسلام آقای هاشمی رفسنجانی را به فرماندهی دنباله عملیات والفجر منصوب کردند.

آیت‌الله هاشمی رفسنجانی نیز در گفتگویی بیان داشته است: «در جلسات سران و جلسات شورای عالی دفاع، به این نتیجه رسیدیم که باید فرماندهی دیگری برای جنگ بگذاریم تا ارتش و سپاه را با هم هماهنگ کند؛ قرعه به نام من افتاد. ما می‌خواستیم آیت‌الله خامنه‌ای باشند که امام به حق گفتند: اولاً دست ایشان به خاطر حادثه تروریستی مشکل دارد. ثانیاً ایشان رئیس‌جمهور هستند و شما رئیس مجلس؛ شما دو نائب دارید که در نبودتان جلسه را اداره می‌کنند.» البته محسن رضایی دلیل دیگری نیز به نقل از آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بیان می‌کند: «ما انتظار داشتیم، امام حکم فرماندهی را برای ایشان (آیت‌الله خامنه‌ای) بزنند. وقتی سوال کردم، آقای هاشمی به من گفتند که خدمت امام این بحث شد، امام فرمودند: اگر اتفاقی برای ایشان پیش آید، دشمن خواهد گفت که ما رئیس‌جمهور ایران را زدیم و این از نظر اعتبار بین‌المللی برای ما خوب نیست.»

بنابراین عملیات خیبر نخستین عملیاتی بود که با فرماندهی جدید اجرا شد و یک فرمانده خارج از نیروهای مسلح در راس مهمترین قرارگاه فرماندهی و بالای سر فرماندهان سپاه و ارتش قرار گرفت.

** شورای عالی دفاع و قرارگاه مرکزی خاتم

امام خمینی (ره) فرمانده کل قوا بود و براساس قانون اساسی پس از فرماندهی کل قوا، شورای عالی دفاع بالاترین نهاد سیاست‌گذار و تصمیم‌گیر در حوزه دفاعی و نظامی بود. رئیس‌جمهور، رئیس شورای عالی دفاع بود و نخست‌وزیر، فرمانده سپاه، رئیس ستاد مشترک ارتش، وزیران دفاع و سپاه، چند تن از مسئولان و نمایندگان امام خمینی (ره) عضو آن شورا بودند.

آیت الله خامنه ای رئیس جمهور وقت، آیت الله هاشمی رفسنجانی رئیس وقت مجلس شورای اسلامی و آیت الله موسوی اردبیلی رئیس وقت شورای عالی قضایی سه عضو مهم شورای عالی دفاع در کنار فرمانده سپاه و رئیس ستاد مشترک ارتش بودند.

آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در خصوص ارتباط شورا با فرمانده کل قوا در گفتگو با سردار محمدحسن محققی در کتاب «اسرار مکتوم» گفته است: «استراتژی دفاع مقدس در کلیت آن در اختیار امام بود و ما در شورای عالی دفاع روی موارد جزئی مانند استراتژی عملیات و دفاع کار می‌کردیم. سیاست‌های اصلی مساله جنگ در دست امام بود.» همچنین طبق اصل 110 قانون اساسی، تشکیل شورای عالی دفاع از وظایف و اختیارات رهبری بود.

در خصوص نسبت شورای عالی دفاع و قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) هم اگرچه تاکنون اسناد و مشروح مذاکرات شورا منتشر نشده و تنها کتابی با عنوان «شورای عالی دفاع به روایت مطبوعات» منتشر شده است، اما براساس قانون اساسی (پیش از بازنگری سال 1368)، آن کتاب و گفته‌های آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و فرماندهان جنگ می‌توان تاحدودی آن نسبت و تفاوت‌های شورا و قرارگاه را مشخص کرد.

قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) مرکز عملیات مشترک ارتش و سپاه بود. طرح‌های عملیاتی در این قرارگاه تهیه و تصمیم به اجرا یا عدم اجرای یک عملیات گرفته می‌شد. پس از تصمیم‌گیری، طرح‌های مانور عملیات از سوی این قرارگاه به قرارگاه‌های اصلی و فرعی ابلاغ و عملیات تا پایان هدایت می‌شد. شورای عالی دفاع نیز موظف بود به ارائه پیشنهاد در خصوص تعیین فرماندهان عالی نیروهای سه‌گانه ارتش و اعلان جنگ، صلح و بسیج نیروها به رهبری بپردازد. بنابراین شورای عالی دفاع نهاد بالادستی قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) بود؛ سیاست‌ها از سوی شورای عالی دفاع به قرارگاه مرکزی ابلاغ می‌شد و تصمیمات مهم آن قرارگاه باید به تایید شورا می‌رسید.

به طور نمونه در آخرین جلسه شورای عالی دفاع در سال 1362 که چند روز پس از آغاز عملیات خیبر و تشکیل قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) برگزار شد، اوضاع جبهه‌های جنگ، موفقیت‌های عملیات‌های والفجر 6 و خیبر و همچنین طرح‌های آینده عملیاتی رزمندگان بحث و گفتگو شد. آیت‌الله هاشمی رفسنجانی پس از این جلسه گفت: «در جلسه امروز اوضاع جبهه‌ها و نبردهای اخیر در اطراف جزایر مجنون و عملیات آینده رزمندگان اسلام و بودجه جنگی امسال و نیازهای ارتش و پرسنل ارتش مورد بحث و بررسی قرار گرفت و وزارت دفاع و ستاد مشترک برای تامین نیازمندی‌های ضروری ارتش در بودجه امسال گزارشی را ارائه دادند.»

محسن رضایی فرمانده سپاه و سرتیپ ظهیرنژاد رئیس ستاد مشترک ارتش دو عضو ثابت شورای عالی دفاع بودند.

در جلسه روز چهاردهم شهریور 1363 هم رئیس ستاد مشترک ارتش، فرمانده سپاه و فرمانده نیروی زمینی ارتش به ارائه گزارشی از وضع جبهه‌ها پرداختند. مهمترین اقدامات شورای عالی دفاع در سال 1365 نیز برنامه‌ریزی برای پایان دادن به جنگ از طریق برتری نظامی، اتخاذ سیاست مقابله به مثل با دشمن در حمله به تاسیسات اقتصادی و نفتی، آمادگی برای یکسره کردن جنگ و پشتیبانی از جبهه‌ها، هشدار جدی به کشورهای حامی حکومت عراق و تصویب تشکیل گردان‌های احتیاط قدس بود. همچنین آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در خصوص جلسه روز 28 خرداد سال 66 شورای عالی دفاع گفت: «قسمت اعظم بحث اعضای شورا مربوط به خلیج فارس بود و طی آن طرح دفاعی نیروی دریایی ارتش و سپاه بررسی و تصمیماتی اتخاذ شد.»

آنچه موجب می‌شد تا هماهنگی بین شورای عالی دفاع و قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) افزایش یابد، این بود که فرمانده قرارگاه عضو و سخنگوی شورا بود. فرمانده سپاه، رئیس ستاد مشترک ارتش و فرماندهان نیروهای زمینی، هوایی و دریایی ارتش نیز در جلسات شورا شرکت داشتند.

** مهمترین اقدامات قرارگاه مرکزی 

علاوه بر وظایف و ماموریت‌هایی که در بالا بدان اشاره شد، قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) در دوران دفاع مقدس فعالیت‌ها و اقدامات مختلف دیگری در راستای اجرای سیاست‌های ابلاغی فرماندهی کل قوا و شورای عالی دفاع انجام داد. به طور مثال یکی از سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران در برابر حملات موشکی عراق، مقابله به مثل بود. از این رو در هفدهم اسفند ماه سال 63 و پیش از آغاز عملیات بدر، علی‌رغم اینکه سایت موشک اسکاد بی توسط سپاه راه‌اندازی شده و آماده شلیک بود، در قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) در خصوص زمان پرتاب و اهداف بحث و گفتگو شد.

پرتاب موشک در دوران جنگ تحمیلی توسط قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا (ص) تصمیم گیری می شد

یا اینکه در بیست و یکم بهمن ماه سال 63 و به مناسبت سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، گلوله‌های منور بر فراز شهر بصره شلیک شد که منجر به غافلگیری پلیس و نیروهای امنیتی آن شهر شد. قرارگاه همچنین پس از اجرای هر عملیات یا در مناسبت‌های مختلف، اطلاعیه‌ای با هدف خنثی‌سازی جنگ تبلیغاتی دشمن صادر می‌کرد. این قرارگاه چون مسئولیت گسترده‌ای داشت با همکاری واحدهای تحت امر خود، در خصوص هرآنچه که در رابطه با جنگ بود نیز دستورالعمل صادر می‌کرد که به طور نمونه می‌توان به دستورالعمل‌های ابلاغی در خصوص رعایت مسائل حفاظتی و رعایت نکات بهداشتی و تغذیه‌ای اشاره کرد.

قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) برای اجرای تمامی ماموریت‌ها و وظایف چه در هنگام اجرای عملیات و چه در هنگام غیر عملیات و با توجه به اینکه در راس نیروهای مسلح بود، نیازمند ایجاد هماهنگی بین نیروها و قرارگاه‌های اصلی و فرعی بود. تا برهه‌ای قرارگاه‌های کربلا و نجف دو قرارگاه اصلی ارتش و سپاه بودند، اما پس از آنکه ارتش و سپاه تصمیم گرفتند به صورت جداگانه عملیات انجام دهند، قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) ارتش و قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) سپاه به وجود آمد و قرارگاه‌های فرعی هر کدام زیرنظر این قرارگاه‌ها آرایش گرفتند. همچنین در زمان اجرای برخی عملیات‌ها، تعدادی از قرارگاه‌های فرعی و تاکتیکی یکی از دو نهاد به قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) دیگری واگذار می‌شد. به طور نمونه در عملیات والفجر هشت، قرارگاه‌های پدافند هوایی و نیروی هوایی ارتش تحت امر قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) سپاه قرار گرفت یا اینکه در عملیات کربلای 5، سرهنگ بابایی معاون عملیات نیروی هوایی ارتش در جلسات فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) سپاه حضور داشت. (تحت امر هر قرارگاه فرعی و تاکتیکی نیز یگان‌های عملیاتی اعم از لشکر، تیپ و... بود.)

در عملیات والفجر هشت چند قرارگاه زیرنظر قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا (ص) برای اجرای عملیات تشکیل شد.

قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) برای اجرای ماموریت‌هایش از ظرفیت دستگاه‌ها و نهادهای غیرنظامی نیز استفاده کرد. برای اینکه هماهنگی بین نیروهای مسلح (ارتش و سپاه) با جهاد سازندگی افزایش یابد در کنار قرارگاه‌های اصلی و فرعی، قرارگاه‌های جهاد نیز به وجود آمد و از برهه‌ای در جنگ شاهد شکل‌گیری قرارگاه‌های مهندسی رزمی خاتم الانبیاء (ص)، کربلا، نجف و... هستیم. البته ساختار قرارگاه مهندسی رزمی خاتم الانبیاء (ص) بدین شکل بود که شورای مدیریت مهندسی جنگ داشت و زیر نظر آن شورا واحدهای جهاد سازندگی، سپاه پاسداران، ستاد و عملیات مهندسی فعالیت داشتند.

بخش‌هایی از وزارتخانه‌ها نیز تحت امر قرارگاه مرکزی قرار گرفتند یا اینکه در آن قرارگاه نماینده داشتند. وزارت اطلاعات که در سال 1364 تشکیل شد تا پایان جنگ در قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) نماینده داشت. در رابطه با همکاری وزارتخانه‌ها با قرارگاه مرکزی نیز می‌توان به حضور وزیر کار در هشتم تیر ماه سال 63 در قرارگاه اشاره کرد. وزیر ضمن بررسی نیازهای رزمندگان با تاکید بر اینکه برای ما تامین نیازهای فنی جبهه‌های جنگ در اولویت است، اعلام کرد که وزارت کار کلیه امکانات و نیروهای خود را برای آموزش رزمندگان به هر صورت ممکن بسیج می‌کند.

در زمان آغاز و اجرای عملیات‌ها مسئولان در قرارگاه مرکزی و قرارگاه‌های فرعی حضور پیدا می‌کردند. چه آن زمانی که قرارگاه کربلا، قرارگاه مرکزی بود و چه آن هنگامی که قرارگاه خاتم الانبیاء (ص)، قرارگاه مرکزی بود، مسئولان حضور پیدا می‌کردند. محمد درودیان از روایان قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) در دوران دفاع مقدس در کتاب «سیری در جنگ ایران و عراق – خرمشهر تا فاو» نوشته است: «هنگام آغاز عملیات والفجر مقدماتی مسئولین سطح بالای کشور در قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) حضور به هم رسانیدند.» محسن رفیق‌دوست وزیر وقت سپاه نیز در کتاب خاطراتش در خصوص حال و هوای قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) سپاه در عملیات کربلای چهار عنوان کرده است: «شب کربلای 4 که اول اسمش والفجر 10 بود و تابلوی والفجر 10 در قرارگاه زده بودیم، سی چهل نفر نماینده و ده بیست نفر امام جمعه و چند نفر از وزرا در سنگر بزرگی جمع شده بودند. پدر یکی از شهدا رمز عملیات را خواند... پشت آن سنگر بزرگ، سنگر دیگری بود که محل فرماندهی بود. آقای رحیم صفوی، علی شمخانی، محسن رضایی و محمدزاده در سنگر بودند.»

** یک شب عملیاتی در قرارگاه

 بنابر اسناد منتشر شده از سوی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه، حال و هوای یک روز مانده به عملیات بدر در قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) به نقل از محمد درودیان روایت شده است:

«باوجود جلسات پرشماری که در روزهای گذشته در قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) برگزار شد، امروز هیچ جلسه‌ای در این قرارگاه تشکیل نشد و عناصر ستادی قرارگاه با حضور در واحدهای پشتیبانی، قرارگاه‌ها و یگان‌ها درصدد برطرف کردن مشکلات، تکمیل نواقص و فراهم آوردن زمینه مناسب‌تر برای اجرای عملیات بودند.

حوالی ساعت 9 صبح محسن رضایی نامه‌ای برای امام نوشت و از ایشان درباره رفتن به نزدیک‌ترین قرارگاه تاکتیکی خاتم‌ الانبیاء (ص) به خط دشمن کسب تکلیف کرد.

ساعت 16:30، محسن رضایی که روزه بود در یک گوشه سوله نشسته و برادر محمدزاده در حال قرائت قرآن است. آیاتی درباره جنگ بدر آمد. محمدزاده پیشنهاد کرد که نام عملیات را بدر بگذاریم، رضایی گفت بله اسم عملیات بدر است. در ساعت 18:30 فرمانده کل سپاه نماز را اول وقت خواند و همراه سرهنگ صیاد شیرازی که او هم روزه بود، افطار کردند.

ساعت 20:20، بعد از تماس تلفنی شمخانی و حسن روحانی (احتمالاً با حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی) قرار بر این شد که اگر عراق به تهران حمله کرد ما هم بغداد را با موشک بزنیم.

ساعت 21:15 رحیم صفوی پس از تماس با قرارگاه‌ها اعلام کرد همه چیز به خوبی پیش می‌رود و وضع مطلوب است.

صیادشیرازی و محسن رضایی

ساعت 21:20، محسن رضایی به رسول‌زاده گفت با بیت امام تماس بگیرید و بگویید امام دعا کنند تا دشمن رزمندگان ما را نبیند و آن‌ها بتوانند خط را بشکنند. این درخواست به صورت رمز ارسال شد.

ساعت 23 فرمانده کل سپاه برای هدایت عملیات از قرارگاه نصرت به سمت قرارگاه تاکتیکی خاتم ‌الانبیای 2 حرکت کرد. وقتی وارد قرارگاه شدیم جمعیت زیادی آنجا بود، رستگاری در حال قرائت بود، شخصیت‌های روحانی و فرماندهان قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) و سایر مسئولان حضور داشتند، در سمت چپ میزی که بی‌سیم هدایت عملیات روی آن قرار داشت با حروف درشت نوشته شده بود «جنگ، جنگ تا رفع فتنه». در وسط آن نیز رمز عملیات درج شده بود. در زیر رمز عملیات نوشته بود، مرکز عملیات مشترک ارتش جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.

در ساعت 23:15، در حالی که در یکی از سوله‌های قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) دعا خوانده می‌شد، محسن رضایی و سرهنگ علی صیاد شیرازی رمز عملیات را برای فرماندهان سپاه و ارتش اعلام کردند.

تا ساعت 24 باوجود درگیر شدن اغلب یگان‌ها در محورهای عملیاتی غیر از لشکر 17 علی‌بن‌ابی‌طالب در قرارگاه کربلا خبری از تصرف سیل‌بند سراسری یا پد خندق مخابره نشد. در قرارگاه نوح نیز قاسم سلیمانی فرمانده لشکر 41 ثارالله اطلاع داد که نیروها سوار بر قایق در سکوت و آرامش به سمت دشمن در حرکت هستند، در حالی که آتش توپخانه دشمن به طور محسوسی افزایش یافته است. مصطفی ربیعی جانشین قرارگاه نوح خطاب به حاضران در مقر فرماندهی اظهار کرد رزمندگان هرچه در توان داشتند به کار بردند، دیگر کاری از کسی برنمی‌آید و باید خدا کمک کند.»

انتهای پیام/