۲۵ سال پس از کودتا؛ اربکان و سیاست در ترکیه

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، ترکیه را باید سرزمین کودتاها دانست. از کودتای 1960 میلادی که جان عدنان مندرس نخست وزیر را گرفت تا کودتای 1980 و استیلای قدرت ژنرال اورن، کودتای پست مدرن 1997 و کودتای بی فرجام سال 2016 میلادی.

اما در میان تمام این موارد، این کودتای 28 فوریه سال1997 میلادی بود که سرنوشت سیاستمداران اسلام گرا و محافظه کار ترکیه را تغییر داد و موجب آن شد که مرحوم نجم الدین اربکان نخست وزیروقت، استعفا دهد و دولت را به ملی گرایان و کمالیست هایی واگذار کند که تانک ها را به میدان فراخوانده و مشیر داموکلس را بر گردن اربکان و شاگردان او می فشردند. اما حالا 25 سال پس از کودتای سال 1997 میلادی، کمالیست های لاییک، از اربکان و شاگردان او حلالیت می طلبند.

تانک ها در خیابان هستند، استعفایت را اعلام کن

25 سال پیش در چنین روزی، ترکیه شاهد یک رویداد سیاسی مهم بود که در تاریخ معاصر این کشور، تبدیل به یک نقطه عطف شد.

نجم الدین اربکان رهبر حزب اسلامگرای رفاه، دولت ائتلافی خود را در شراکت با تانسو چیللر رهبر حزب دموکراتیک راست تشکیل داده بود و از او انتظار همراهی داشت. اما چیللر نیز با ژنرال ها و چهره های مخوف پشت پرده همراه شده و در نشست شورای عالی امنیت ملی به اربکان تاخت.

اتهامات چه بود:

1.گنجاندن برخی نکات و مطالب دینی در کتب درسی ترکیه.

2.آمد و رفت چهره های دینی در ساختمان نخست وزیری!

3.ارتباط شخص نخست وزیر با سران طریقت ها و افراد دارای گرایش های عرفانی.

ژنرال های تندرو و ملی گرایان سکولار و لاییک، این اتهامات را مصداق ارتجاع می دانستند و معتقد بودند که اربکان در حال زدودن دو اصل مهم و بنیادین جمهوری ترکیه یعنی لائیسم و کمالیسم است. اما واقعیت این است که در پشت پرده، ناتو و غرب نیز حامی ژنرال هایی بودند که اربکان را به گوشه رینگ رانده بودند.

ژنرال ها به اربکان اعلام کردند که تانک ها وارد خیابان شده اند و تنها در صورتی به پادگان بازمی گردند که او از مقام خود استعفا دهد. چنین شد که اربکان ناچار به کناره گیری شد و از آنجایی که در این ماجرا خونی ریخته نشد و جنگی درنگرفت، این اقدام در تاریخ معاصر ترکیه به عنوان کودتای پست مدرن نام گرفتهاست.

مردی به دنبال دینار اسلامی 

تاسیس یک ساختار اتحادیه مانند اسلامی برای کشورهای مسلمان به ابتکار اربکان، یکی از اقدامات مهم دوران حیات سیاسی او بود.

اربکان، به ایران علاقه مند بود و همواره به دنبال این بود که در همراهی با ایران، کشورهای اسلامی دیگر را نیز زیر یک سقف جمع کند و نه تنها نهاد و اتحادیه ای تاسیس کند، بلکه یک واحد پول مشترک نیز برای کشورهای اسلامی در نظر بگیرد و آن را دینار نام بگذارد.

او علاوه بر ایران، پاکستان، بنگلادش، اندونزی، مالزی، مصر و نیجریه را مورد توجه قرار داد و وقتی که ژنرال ها فهمیدند اربکان در زمین جهان اسلام توپ می زند و روز به روز از ناتو و غرب، دور و دورتر می شود، تصمیم خود را گرفتند تا او را از صحنه سیاست کنار بگذارند، حزبش را تعطیل کند و برای خود و شاگردان برجسته اش، ممنوعیت فعالیت سیاسی در نظر بگیرند.

پروفسور مکانیک، مشی اسلامی، ضدصهیونیسم

نام نجم الدین اربکان در تاریخ معاصر ترکیه، به عنوان رهبر و سیاستمداری ثبت شده که در آمال و افکار خود، به شدت شرقی و اسلامی بود.

اربکان در آلمان و در رشته مکانیک تا درجه استادی کامل پیش رفت و در یکی از کارخانه های زیرمجموعه ارتش آلمان به عنوان مبدع و مبتکری شناخته می شد که در طراحی نسل نوین موتورهای دیزلی برای نفربرها و خودروهای زرهی، حرف های فراوانی برای گفتن داشت، ولی موقعیت اقتصادی و دانشگاهی را رها کرد و به ترکیه بازگشت و وارد عالم سیاست شد.

از مهمترین ویژگی های فکری، شخصیتی و سیاسی اربکان، می توان به این موارد اشاره کرد:

1.اربکان نه تنها در سبک زندگی فردی، خانوادگی و ملی، بلکه در مدل حکمرانی و سیاست نیز، ارزش های اسلامی را مهمی پنداشت و به همان شکلی سخن می گفت، که زندگی می کرد.

2.اربکان به شدت دلبسته شرق و جهان اسلام بود و چنین می اندیشید که مفاهیم مهمی همچون عدالت و توجه به رویکرد علمی و دانشگاهی و پرهیز از فساد مالی، می تواند کشورهای اسلامی را به اوج توسعه برساند.

3.اربکان دلبسته مفهوم امت اسلامی و وحدت مسلمین بود و آشکارا له مبارزین فلسطینی و علیه صهیونیسم موضع می گرفت.

4.توجه به اصل مهمی به نام خودکفایی اقتصادی در کنار خودکفایی دفاعی را برای مسلمانان از هر چیز دیگری واجب تر و مهم تر می دانست.

5.اربکان خوش پوش و آراسته بود اما اهل زندگی لوکس و تجملی نبود.

6.اربکان در مشی حزبی و سیاسی خود، به شدت منظم بود و کادرسازی را از هر چیزی مهم تر می پنداشت.

نجم الدین اربکان در آخرین سالیان عمر خود در سفر به تهران و در سخنرانی در دفتر مطالعات وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، درباره اصول و مبانی صنایع دفاعی، موشک ها، پهپادها و ناوهای جنگی و ضرورت تمرکز کشورهای اسلامی بر اصل خودکفایی نظامی و دفاعی، به مسائل مهمی اشاره کرد که نشان می داد تا چه اندازه به همبستگی کشورهای اسلامی و وحدت نظر آنان در برابر غرب، اهمیت می دهد.

میراث اربکان در ترکیه

اغلب سیاستمداران و رهبران اسلامگرای ترکیه از زیر شنل بزرگ اربکان بیرون آمده اند. برخی از آنان همچون گل، اردوغان، آرنچ، شنر و دیگران حزب عدالت و توسعه را تاسیس کردند و بخش دیگری نیز هنوز در حزب سعادت، ستون فکری و سیاسی رهبر خود را حفظ کرده اند.

فاتح اربکان فرزند ارشد مرحوم نجم الدین نیز حزبی به نام دوباره رفاه تاسیس کرده و با گروه دیگری از شاگردان پدرش است. اگرچه شاگردان اربکان حالا در ترکیه صاحب قدرت نیستند اما به قول خودشان، امر به معروف و نهی از منکر، حتی از قدرت سیاسی نیز برایشان مهم تر است و ترجیح می دهند در کنار مردم و جهان اسلام هم بمانند.

انتهای پیام/