«معجزه آبخیزداری»| ۳۵ میلیون هکتار؛ وسعت مناطق غبارخیز ایران/ علت اساسی پدیده گردوغبار چیست؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ یکی از چالش های اساسی زیست محیطی کشور به خصوص در مناطق غربی مثل استان های خوزستان، کرمانشاه و ایلام در سال های اخیر، پدیده گردوغبار و ریزگردها بوده است که خسارات اقتصادی و اجتماعی فراوانی را وارد ساخته است.

از همین پرونده بیشتر بخوانید:

پدیده گردوغبار دارای دو منشأ داخلی و خارجی است. طبق بررسی های انجام شده 60 درصد کانون های گردوغبار در ایران، دارای منشأ داخلی بوده و  عوامل متعددی را می­ توان برای پدیده گردوغبار برشمرد که از جمله عوامل اصلی می توان به دما، رطوبت، عدم مدیریت صحیح آب و خاک و پوشش گیاهی اشاره کرد. در این باره محمود عرب خدری معاون پژوهشی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری می گوید: «در دهۀ اخیر تعداد روزهای وقوع گردوغبار و شدت طوفان­‌های گردوغبار به‌شدت افزایش یافته به‌نحوی که فراوانی آنها در کشور ایران تنها در 3 سال اخیر 10 برابر شده است. یکی از علل و عوامل عمدۀ گردوغبار، عدم توجه به ضرورت اعمال مدیریت جامع آبخیزها و حفاظت از منابع آب و خاک است». 

همچنین بخشی دیگر از علت پدیده گردوغبار در کشور متاثر از دخالت بیجای انسان در طبیعت است؛ در این باره وحید جعفریان مدیرکل امور بیابان سازمان جنگل ها می گوید: بخش دیگری از علل وقوع گردوغبار وطوفان‌های ماسه‌ای ناشی از دخالت‌های انسانی ومربوط به نوع مدیریت سرزمین است. زمانی‌که نتوانیم حق‌آبه تالاب‌ها را به‌درستی تامین کنیم، این تالاب‌ها به کانون‌های گرد وغبار تبدیل می‌شوند.فقدان نگاه جامع به قابلیت‌ها وکاربری‌های اراضی عملا باعث می‌شود اراضی کشاورزی رها شوند وکارکردهای خود را از دست بدهند وبه کانون‌های گرد وغبار تبدیل شوند.

35 میلیون هکتار؛ میزان وسعت مناطق غبارخیز ایران

درباره میزان وسعت کانون های گردوغبار در داخل کشور، علی محمد طهماسبی دبیر ستاد ملی ‌سیاست‌گذاری و هماهنگی ‌مدیریت‌ مقابله با‌ پدیده گرد و غبار می گوید: در خصوص پدیده گرد و غبار، مطالعاتی از سوی ستاد ملی سیاست‌گذاری و هماهنگی ‌مدیریت‌ مقابله با‌ پدیده گرد و غبار با همکاری دستگاه‌های ذی‌ر‌بط همچون سازمان‌های زمین شناسی، هواشناسی و جنگل‌ها انجام شد و بر اساس این مطالعات مشخص شد که وسعتی در حدود 35 میلیون هکتار مناطق غبارخیز در کشور داریم که پراکندگی آن‌ها در 23 استان است.

به گفته دبیر ستاد ملی ‌سیاست‌گذاری و هماهنگی ‌مدیریت‌ مقابله با‌ پدیده گرد و غبار مقدار غبار گسیل شده از این وسعت، 4 میلیون و 230 هزار تن در سال برآورد شده است که به طور میانگین (غبار ویژه) معادل 122 کیلوگرم در هکتار ذرات کمتر از یک صد میکرون است.

دبیر ستاد ملی ‌سیاست‌گذاری و هماهنگی ‌مدیریت‌ مقابله با‌ پدیده گرد و غبار تصریح می کند از این وسعت حدود یک میلیون و 463 هزار هکتار در محدوده تالاب‌ها و حدود 2.5 تا 3 میلیون هکتار هم در زیستگاه‌های تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارند. سایر مناطق در اراضی زراعی و مناطق بیابانی مرتعی و سایر کاربری‌ها قرار گرفته که تحت مدیریت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور است.

270 میلیون هکتار؛ وسعت کانون گردوغبارها با منشأ خارجی

علاوه بر منشأ داخلی گرد و غبار، گردوغبارهایی که استان های مختلف را در بر می گیرد، دارای منشأ خارجی نیز است؛ درباره میزان وسعت گردوغبار با منشأ خارجی علی سلاجقه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست تصریح می کند: بررسی‌ها نشان می‌دهد که وسعت کانون‌های گردوغبار خارجی تأثیرگذار بر کشور بیش از 270 میلیون هکتار است که میزان غبار خیزی آن‌ها معادل 180 میلیون تن در سال است. بنابراین لازم است با انجام همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای با هماهنگی وزارت امور خارجه و استفاده از ظرفیت کنوانسیون‌ها و نهادهای بین‌المللی، اقدام هایی را در خصوص کنترل و مدیریت منشأهای فرامرزی گردوغبار به انجام رساند.

معاون رئیس جمهور در رابطه با اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست جهت مقابله با منشأ گرد‌و‌غبار خارجی, خاطرنشان کرد: بر این اساس سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به تهیه 2 برنامه عمل زیر منطقه‌ای شامل برنامه عمل زیر منطقه‌ای منطقه غرب آسیا و برنامه عمل زیر منطقه بخشی از آسیای میانه و غرب آسیا اقدام کرده که امید است بتوان با استفاده از این برنامه‌های عمل، اقدام‌های پیش‌بینی‌شده را با همکاری کشورهای منطقه اجرایی کرد.

59 هزار میلیارد تومان خسارت اقتصادی ناشی از گردوغبار

بررسی های انجام شده نشان می دهد شش استان خوزستان، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، هرمزگان، کرمانشاه و ایلام دارای بیشترین خسارت ناشی از پدیده گردوغبار را در کشور متحمل شده اند؛ در این باره علی سلاجقه رئیس سازمان محیط زیست با اشاره به میزان خسارت های اقتصادی ناشی از گردوغبار تنها در 6 استان غبار خیز کشور می گوید: مطالعاتی که توسط ستاد ملی در 6 استان غبار خیز کشور به‌منظور تعیین خسارت‌های گردوغبار انجام‌شده است، نشان می‌دهد که کل خسارت‌های سالانه ناشی از این پدیده به منابع زیستی و اقتصادی معادل 1/02 درصد از کل GDP (تولید ناخالص داخلی) این استان‌ها بوده و میزان خسارت ناشی از پدیده گردوغبار در یک دوره 10 ساله ( 1406-1397) معادل 590 هزار میلیارد ریال برآورد شده است که می‌توان گفت، چنانچه با انجام اقدام‌های مؤثر بتوان گردوغبار را مدیریت و مهار کرد، رفاه اقتصادی جامعه به همین میزان در یک دوره 10 ساله در این 6 استان بهبود خواهد یافت.

آبخیزداری و آبخوانداری راه مقابله با خسارات گرد و غبار

بررسی ها نشان می دهد یکی از مهمترین عوامل بروز پدیده گردوغبار در کشور، غفلت از مدیریت جامع حوزه آبخیز و عدم مدیریت صحیح منابع آب به خصوص منابع آب زیرزمینی است که این مساله علاوه بر تشدید پدیده گردوغبار، چالش های مختلفی مثل خشکسالی، بیابانزایی، فرونشست زمین، تخلیه آبخوان ها و غیره را به دنبال داشته است و بهترین راهکار مدیریت این مخاطرات، انجام عملیات آبخیزداری و آبخوانداری است. به اذعان بسیاری از کارشناسان، بها دادن به فعالیت های آبخیزداری و آبخوانداری در اقلیم کشور که با بی نظمی بارندگی، سیل خیزی، خشکسالی و تبخیر زیاد روبروست، مدیریت و بهره برداری بهینه از بارش ها، حفظ آب از طریق نفوذ باران و سیلاب به درون زمین و ذخیره آن در زیرزمین بصورت "آب سبز" و "آب آبی" با متدهای آبخیزداری و آبخوانداری از مهمترین راهکارهای حل مسئله آب و جلوگیری از پدیده گردوغبار است.

در راستای اعمال مدیریت جامع حوزه آبخیز برای مقابله با پدیده گرد و غبار و بنا بر اعلام سازمان حفاظت محیط زیست، از کل مناطق غبار خیز کشور، 15 میلیون هکتار شامل مراتع فقیر است که به‌منظور مدیریت این کاربری از اراضی نیاز است تا به‌صورت علمی در قالب اقدام‌های مدیریتی همچون قرق و مدیریت چرایی و تعداد دام با ظرفیت مراتع متناسب شود. همچنین بررسی های حفاظت محیط زیست حاکی از آن است که اراضی زراعی آبی و دیم‌زار، 4 میلیون و 500 هزار هکتار از اراضی غبار خیز کشور را شامل می‌شود و برای مدیریت و کنترل غبار خیزی در این کاربری اراضی باید آموزش کشاورزی حفاظتی به کشاورزان، مدنظر قرار گیرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این مهم در وزارت جهاد کشاورزی مغفول مانده است.

انتهای پیام/