رسوم نوروزی در استان کهگیلویه بویراحمد/ از حنا گذاشتن بر پیشانی بره تا چاله گَرم‌کِنُون

به گزارش خبرگزاری تسنیم از یاسوج، عید نوروز به عنوان یک سنت کهن و یک میراث ملی ماندگار از گذشته تا به امروز در ایران همه ساله توسط مردم جشن گرفته می‌شود و هر استان و شهری برای برپایی جشن نوروز سنت‌های خاص خود را دارد.

کهگیلویه و بویراحمد در جنوب غربی ایران قرار گرفته که از شمال با چهارمحال و بختیاری، از جنوب با فارس و بوشهر، از شرق با اصفهان و فارس و از غرب با خوزستان همسایه است. کهگیلویه و بویراحمد اقلیمی کوهستانی دارد و بخاطر جاذبه‌های طبیعی خیره‌کننده و بِکر و داشتن آبشارهای زیبا و رودهای پُر آب و نیز مردمان مهمان‌نواز شهرت فراوانی دارد.

استان کهگیلویه و بویراحمد از دیرباز تاکنون دارای رسوم خاصی بوده و باوجود گذشت سالیان متمادی، این رسوم پشت به پشت و سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل شده تا به نسل امروز رسیده و هر سال قبل از فرا رسیدن عید باستانی نوروز رسومات خاصی دارند و آنها را برگزار می‌کنند.

خیرات نیمه برات

خیرات نیمه برات یا شب عیدی مردگان یکی از رسوم بسیار مهم  مردم استان کهگیلویه و بویراحمد است و اهمیت زیادی در بین مردم دارد. در این آیین که در آخرین پنجشنبه سال برگزار می‌شود، تمام اهالی خانواده و مردم برای شادی روح مردگان خیرات تهیه و توزیع می‌کنند. اهالی خانواده از شیر و برنج و دانه‌هایی مثل سیاه دانه، رازیانه نوعی غذای محلی بنام "شیربرنج" تهیه کرده و همراه با نوعی حلوای محلی بین همسایگان توزیع می‌کنند.

رسم خیرات نیمه برات میان ترک‌ها و لُرها به صورت یکسان رایج است و معتقد بوده هر کس باید برای شادی روح اموات خود تا قبل از آغاز سال نو، به هفت خانوار خیرات بدهد. مردم بعد از خوردن خیرات برای مردگان آن شخص فاتحه می‌خوانند.

چاله گرم کنون

چاله‌گرم‌ کنون یکی از سنت‌ها و رسوم اصیل کهگیلویه و بویراحمد است که افراد فقیر و غنی یک روز مانده به عید نوروز و سال تحویل به منظور گرم نگه داشتن اجاق خانه و برکت و پایداری سفره صاحب خانه و رزق و روزی زیاد، به تناسب میزان و توان مالی خود غذایی گرم و لذیذ و خوشمزه می‌پزند تا تمام اهالی خانه از آن بخورند و در اصطلاح لری به این سنت "چاله گَرم کِنُون" می‌گویند.

تجدیدعهد و پیمان عشایری

احترام گذاشتن به پیمان میان تیره‌های عشایری لازم و ضروری است و در میان اهالی کهگیلویه و بویراحمد اهمیت ویژه‌ای دارد و فرد یا افراد پیمان شکن در میان تیره و فامیل انگشت‌نما شده و به نوعی خوار و بی‌اعتبار می‌شود و هیچ کسی از اهالی فامیل دیگر روی او حساب نمی‌کنند. البته این سنت به طور ویژه در گذشته و هنگام اختلافات محلی و ایلی و هنگام جنگ احترام به عهد و پیمان بسیار ضروری بود.

صله رحم

براساس اعتقادات و عقاید محلی، سال نو سرآغازی برای از بین بردن هرگونه کینه، عداوت و دشمنی و گرایش به صلح، دوستی و برادری است. پس از تحویل سال به طور معمول کوچک@ترها دسته جمعی به دیدار بزرگترها رفته و هدایایی نیز به همدیگر به عنوان عیدی می‌دهند البته در کهگیلویه و بویراحمد پس از تحویل سال معمولا فرزندان و بچه‌ها به دیدار پدر بزرگ و مادر بزرگ خود می‌روند و عیدی هم می‌گیرند، این یکی از زیباترین رسومی است که هر شخصی در ذهن خود دارد.

پَندشِکَنی

با رسیدن سال نو و عید نوروز خانواده‌هایی که سوگوار هستند و در آن سالی عزیزی را از دست دادند، ناراحت هستند و همچنان لباس سیاه به تن دارند اما در کهگیلویه و بویراحمد مردم به سراغ خانواده‌های سوگوار می‌روند و تلاش می‌کنند لباس سیاه آنها را تعویض کرده و جای آن لباس سفید یا رنگ روشن به تن آنها می‌پوشانند و به نوعی از آنها می‌خواهند که عزا و غم را فراموش کنند و با امید و شوق به زندگی خود ادامه دهند.

استان کهگیلویه و بویراحمد بخاطر وجود اقوام و طوایف مختلف لُر، ترک و قشقایی به تناسب هر قوم دارای آیین و رسومات متفاوت و گسترده‌ای هستند که هرساله قبل از عید نوروز و پس از تحویل سال آنها را بجا آورده تا ضمن نگهداشتن آئین محلی خود به نوعی آنها را به نسل‌ جدید نیز انتقال دهند.

قـــوچ گَله

در بین لرهای کهگیلویه و بویراحمد به خصوص دامداران، بره‌های نَرگله که در فصل پاییز به دنیا می‌آمدند از میان آنها یک بره که از همه بهتر بود انتخاب می‌کردند و قبل از نوروز به نیت خوش یُمن بودن گله در سال جدید پیشانی بره را حنا می‌گذاشتند و آن را به عنوان قوچ گله نگهداری می‌کردند.

این بره به عنوان "کِرقوچی‌گله" معروف بود البته عشایر با انجام این رسم بر این باور بودند که باروری گله و رزق و روزی دام در سال جدید بیشتر می‌شود.

کارشناس اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی کهگیلویه و بویراحمد در گفت‌و‌گو با خبرنگار تسنیم، اظهار داشت: رسم و رسومات عید نوروز در دوران تمدن آریایی به نوعی وارد فرهنگ عشایر در جنوب غربی ایران شده و در مقایس کشوری سابقه‌ای بیش از 2 هزار و 500 سال در تمدن فرهنگ ایرانی دارد.

علی اصغر آتش‌فراز افزود: استان کهگیلویه و بویراحمد در واقع بخش شاه‌نشین تمدن ایلامی است. تا قبل از ورود تمدن جدید، مردم این منطقه دارای رسومات خاص خود بودند و با ورود تمدن جدید به جنوب غربی ایران، رسم و رسومات جدید به این منطقه وارد شد و برای مردم منطقه تازگی داشت.

وی اضافه کرد: یکی از این قبیل رسومات که با ورود تمدن ایلامی به این منطقه آمد جشن سَده بود به معنای پایان یافتن سرما و آغازی بر گرمایش زمین و نماد آن هم پریدن از روی آتش بود و اکنون این رسم در بیشتر نقاط کشور در چهارشنبه آخر سال با عنوان چهارشنبه سوری برگزار می‌شود اما این رسم در کهگیلویه و بویراحمد کمتر مورد توجه مردم قرار گرفت.

این کارشناس ارشد باستانی با اشاره به استقبال اندک مردم کهگیلویه و بویراحمد به برگزاری رسومات قدیمی قبل از نوروز، عنوان کرد: در حال حاضر دیگر مانند قدیم آن رسم و رسومات در این استان برگزار نمی‌شود و یکی از عمده دلایل آن فرهنگ زندگی شهرنشینی است به طوری که خانواده‌ها بیشتر تک‌محور شدند و از شور و صفای قدیم دیگری خبری نیست. البته برخی از آن رسومات قدیم هنوز هم در این استان برگزار می‌شود اما بیشتر بصورت تکی و نه گروهی، از سوی دیگر شرایط اقتصادی نیز در این بین در عدم برگزاری رسومات گذشته بسیار تأثیرگذار است.

آتش‌فراز با اشاره به اهمیت و ضرورت حفظ رسومات قدیمی در بین مردم کهگیلویه و بویراحمد، گفت: جوامع امروزی هر یک دارای یک شناسنامه و هویت است که اگر آن شناسنامه گُم شود آن جامعه نیز از بین می‌رود، رسم و رسومات عشایر کهگیلویه و بویراحمد نشانه شناسنامه و فرهنگ و هویت غنی این استان است و ضرورت دارد که این سنت‌ها را حفظ کنیم.

وی با اشاره به نقش دستگاه‌های مختلف در حفظ و ترویج رسوم عشایر کهگیلویه و بویراحمد، خاطرنشان کرد: اداره‌ها و دستگاه‌های مختلفی از جمله رسانه‌ها به خصوص صدا و سیما، میراث فرهنگی، فرهنگ و ارشاد اسلامی و جامعه دینی و مذهبی می‌توانند کمک کرده تا رسومات محلی ما از بین نرود و بتوانیم آنها را به نسل نوجوان و جوان امروز منتقل کنیم و با حفظ این میراث ماندگار هویت جامعه عشایری نیز حفظ شود.

معاون سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد گفت: با هماهنگی ستاد استانیکرونا جشنواره‌های آداب و رسوم مردم استان ویژه نوروز 1401برگزار می‌شود.

محمدحسین‌زاده خاطرنشان کرد: این جشنواره با هدف معرفی آداب و رسوم مردم به مسافران و گردشگران در شهرستانهای استان برگزار می‌شود.

انتهای پیام/544/ن/ی