کاهش ۱۳۶درصدی زمین‌های کشاورزی حوزه آبخیز زاینده‌رود

به گزارش خبرگزاری تسنیم؛ تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی نمونه‌ای مهم از تأثیرگذاری انسان بر محیط زیست است که باعث پدید آمدن تغییرات ساختاری در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و فیزیکی به‌ویژه در روستاها می‌گردد، در حالی که سایر تحولات توسعه در سطح روستا، کمتر باعث ایجاد چنین تغییرات وسیعی در محیط روستا می‌شوند.

از همین پرونده بیشتر بخوانید:

در پژوهشی که با عنوان «بررسی روند تغییر کاربری اراضی کشاورزی و تأثیر آن بر مؤلفه‌های توسعه پایدار با تأکید بر حوزه آبخیز زاینده‌رود» انجام شده است اثرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی با تأکید بر حوزه آبخیز زاینده‌رود مورد بررسی قرار گرفته است. مساحت این حوزه آبخیز 41347 کیلومترمربع می‌باشد و حدود 90.9 درصد حوزه آبخیز در استان اصفهان، 2.3 درصد در استان یزد، 3.4 درصد استان فارس و 3.4 درصد در استان چهارمحال و بختیاری واقع شده است. این حوزه از نظر تقسیمات طبیعی شامل هفت زیرحوزه و 20 واحد هیدرولوژیک است.

بر اساس نتایج به‌دست‌آمده اراضی سکونتگاهی در طول زمان مورد مطالعه (1992 تا 2014) روند صعودی را تجربه کرده و وسعت آن از مقدار 14 هزار هکتار در شروع مقطع زمانی تا 2014 به حدود 39 هزار هکتار افزایش پیدا کرده است، از سوی دیگر اراضی کشاورزی در طور مقطع زمانی مورد مطالعه با روند کاهشی شدید روبه‌رو بوده است به‌طوری که مقدار آن در طول 22 سال گذشته بالغ بر 44 هزار هکتار کاهش یافته است و از مقدار 135 هزار هکتار به 90 هزار هکتار رسیده است. نتایج حاصل از مقایسه دو مقطع زمانی حاکی از آن است که میزان ازدست‌رفته اراضی کشاورزی در سال‌های اخیر به‌شدت افزایش یافته است که بر اساس آن تفاوت مقدار کاهش اراضی کشاورزی در زمان دوم نسبت به زمان اول 136 درصد افزایش یافته است.

تأثیرات اقتصادی تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی حوزه زاینده‌رود

نتایج این پژوهش با مصاحبه عمیق از کارشناسان به‌عمل آمده است نشان می‌دهد تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی تأثیرات متعدد اقتصادی در حوزه آبخیز زاینده‌رود به‌دنبال داشته است که از جمله این اثرات می‌توان به کاهش درآمدهای کشاورزان، افزایش درآمدها در مشاغل خدماتی و صنعتی، افزایش نابرابری درآمدی و کاهش رغبت به مشاغل کشاورزی، ایجاد مشاغلی جدید و با ریسک درآمد کمتر نسبت به کشاورزی، افزایش فقر به‌ویژه بین کشاورزان، افزایش درآمد عمومی مثل شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، افزایش بیکاری در عرصه کشاورزی، تغییر سبک و نوع مشاغل در منطقه از تولیدی به خدماتی، تضعیف توریسم طبیعی و روستایی در نتیجه از بین رفتن تدریجی مناظر طبیعی و تاریخی و روستایی اشاره کرد.

همچنین یافته این پژوهش نشان می‌دهد تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی در مؤلفه توسعه پایدار کشاورزی حوزه آبخیز زاینده‌رود نیز تأثیر داشته است. طبق این پژوهش تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی: کاهش تولیدات کشاورزی زراعی دامی و باغی، کاهش سهم کشاورزی از تولید ناخالص ملی، کاهش امنیت غذایی و قدرت خودکفایی در تولیدات کشاورزی، افزایش سطح اراضی غیرقابل‌کشت‌شده، تخریب اراضی زراعی و باغی و کاهش سطح زیرکشت اراضی کشاورزی، فشار بیش از حد به زمین و کشت پیاپی و انجام کشت متراکم به‌دلیل کاهش اراضی کشاورزی، افزایش مصرف نهاده‌های شیمیایی، کاهش مزیت نسبی انجام فعالیت‌های کشاورزی، افزایش میانگین سنی کشاورزان، کاهش شاغلین فعال در بخش کشاورزی، عدم تمایل به سرمایه‌گذاری در امور کشاورزی، کاهش تمایل اعضای جوان خانواده جهت اشتغال به کشاورزی را به‌دنبال داشته است.

تأثیرات اجتماعی و فرهنگی تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی

مؤلفه دیگری که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است مؤلفه اجتماعی و فرهنگی توسعه پایدار است که تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی این تأثیرات را در حوزه آبخیز زاینده‌رود داشته است: تغییر سبک زندگی و توسعه زندگی شهری، کم‌ارزش شدن مشاغل کشاورزی، کم‌ارزش شدن باورها و سنت‌های بومی، کاهش رضایت از زندگی در روستاییان به‌ویژه کشاورزان، سرعت بخشیدن به روند ازبین‌رفتن سبک زندگی و آداب و سنن روستایی و سنتی، کاهش سلامت جسمی و روانی روستاییان با نابودی کشاورزی، توسعه زندگی شهری و افزایش تشریفات و پیچیدگی‌های اجتماعی و افزایش هزینه‌های زندگی، جذب افراد غیربومی و افزایش ناهنجاری‌های فرهنگی و اجتماعی، افزایش قیمت اراضی کشاورزی و تمایل بیشتر به تغییر کاربری، افزایش مهاجرت به‌ویژه جوانان و مسن شدن جامعه کشاورز، کاهش انگیزه زندگی در نواحی روستایی و خالی از سکنه شدن روستاها، افزایش تراکم جمعیت به‌دلیل کیفیت بالاتر زندگی، تغییر ویژگی‌های جمعیتی به‌ویژه در مناطق روستایی به ترکیب جنسیتی، هرم سنی و تراکم جمعیت.

تأثیرات زیست‌محیطی تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی

همچنین یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد کاهش کیفیت خاک، کاهش کیفیت هوا، تخریب چشم‌انداز طبیعی، کاهش تنوع زیستی، افزایش بروز حوادث زیست‌محیطی مثل سیل و طوفان و سرمازدگی، افزایش بیابان‌زایی، تولید زباله‌های خطرناک، انتشار گازهای گلخانه‌ای، افزایش آلودگی‌های طبیعی به‌ویژه در مناطق ساحلی (زباله و فاضلاب‌های شهری) از جمله پیامدهای زیست‌محیطی تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی در حوزه آبخیز زاینده‌رود بوده است.

انتهای پیام/+