بازخوانی پرمشارکت‌ترین انتخابات در ایران/ چرا همه‌پرسی تغییر نظام در ۲ روز برگزار شد؟
کمتر از دو ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مردم ایران در یک همه‌پرسی نظام سیاسی آینده ایران را برگزیدند و به "جمهوری اسلامی" رأی دادند. تعدادی از بازماندگان رژیم پهلوی و برخی گروه‌ها که بعدها در برابر نظام ایستادند نیز به جمهوری اسلامی رأی دادند.
به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم، کمتر از دو ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مردم ایران در یک همه‌پرسی نظام سیاسی آینده ایران را برگزیدند و به "جمهوری اسلامی" رأی دادند. طبق آمار منتشرشده در این همه‌پرسی بیش از 20 میلیون نفر شرکت کردند که معادل 97 درصد واجدان شرایط بود که این رقم در تاریخ انتخابات‌ها و همه‌پرسی‌های ایران بی‌نظیر است و از مجموع شرکت‌کنندگان 98 درصد به جمهوری اسلامی رأی مثبت دادند، حتی تعدادی از بازماندگان رژیم پهلوی و برخی گروه‌ها که بعدها در برابر نظام ایستادند نیز در این انتخابات به جمهوری اسلامی رأی دادند.
پیشنهاد برگزاری رفراندوم چند روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی امام خمینی(ره) مطرح شد. صادق طباطبایی که از مجریان برگزاری این انتخابات بود، در کتاب خاطراتش نوشته است: «12 روز از پیروزی انقلاب نگذشته بود که مرحوم حاج احمدآقا خمینی گفتند، امام می‌گویند رفراندوم باید هرچه زود‌تر برگزار شود. من با آقای دکتر صدر حاج سیدجوادی در وزارت کشور دیدار کردم و پیام امام را به ایشان دادم. وزیر کشور گفت "ما الآن تشکیلات سالم اداری در کشور نداریم، حتی پاسبان‌ها نه می‌توانند با لباس و اونیفورم سابق سر کار بروند و نه ابزار بی‌سیم و ماشین دارند، کلانتری‌ها هم اکثر در روزهای آخر به‌شدت آسیب دیده است. در مراکز استان‌ها و شهر‌ها هم استانداران و فرمانداران هنوز مستقر و مسلط به اوضاع نشده‌اند، انجام امر امام چند ماهی فرصت نیاز دارد."»
صادق طباطبایی معاون سیاسی وزارت کشور در دولت موقت گفته است که پیشنهاد برگزاری همه‌پرسی تغییر نظام سیاسی چند روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی امام خمینی مطرح شد
وی در ادامه عنوان می‌کند: «من مطلب را به احمد آقا طی یک تماس تلفنی اطلاع دادم. کمی بعد ایشان تلفن کرد و گفت امام می‌فرمایند، "اگر کمی بجنبید، این کار انجام می‌شود". دو روز بعد احمدآقا مجدداً زنگ زد و گفت امام می‌گویند "قصه رفراندوم به کجا رسید؟"، من گفتم "مطلب تازه‌ای ندارم". ایشان گفت "امام معتقدند خود شما به وزارت کشور بروید و با تجربه کار سازمانی که از انجمن‌های اسلامی دارید، سامان دادن به این امور را خود برعهده بگیرید."»
بنابراین با پیگیری امام خمینی، دولت موقت مأمور به اجرای برگزاری رفراندوم شد. در اواسط اسفندماه 57 صادق طباطبایی معاون سیاسی وزارت کشور بود و برنامه‌ریزی و تصویب قوانین مربوط به رفراندومِ تعیین شکل حکومت ایران که به‌عهده شورای انقلاب اسلامی بود، انجام گرفت. این رفراندوم، هم به آن دلیل که رفراندوم شکل‌گیری نظام بود و هم به‌سبب آنکه اولین رفراندوم عمومی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی بود، اهمیت فراوانی داشت و به همین دلیل، تصویب قوانین مربوط به آن نیز، دارای اهمیت بسیار بود.
بر اساس قانون مصوب شورای انقلاب، در هر برگ رأی، حروف رأی موافق (آری) با رنگ سبز و حروف رأی مخالف (نه) با رنگ قرمز چاپ شده بود. بر آن برگه‌ها نیز نوشته شده بود: "بسمه تعالی، دولت موقّت انقلاب اسلامی وزارت کشور، تعرفهٔ انتخابات رفراندم تغییر رژیم سابق به جمهوری اسلامی که قانون اساسی آن از تصویب ملّت خواهد گذشت."
** از پیشنهاد گروه‌های مختلف تا ایجاد هرج‌ومرج توسط چپ‌ها
درباره شکل نظام تازه‌تأسیس حرف و حدیث‌های بسیاری مطرح بود. باوجود اینکه نظر امام و اکثریت اعضای شورای انقلاب و گروه‌ها و ملت مسلمان استقرار جمهوری اسلامی بود، برخی گروه‌ها نظرات دیگری داشتند که در طول زمان تغییر کرد.
گروهی به‌نام نهضت رادیکال (انشعابی از جبهه ملی) خواستار حکومت جمهوری (جمهوریِ صرف) بودند. برخی گروه‌های کوچک همچون کانون نویسندگان، حزب ناسیونال دموکراتیک ایران و احزاب کُرد خواستار جمهوری دموکراتیک ایران شدند. برخی گروه‌های چپ‌گرا و چریک‌های فدایی خلق نیز خواستار تأسیس جمهوری خلق یا جمهوری فدراتیو خلق‌های ایران بودند!
مهندس بازرگان و شخصیت‌های دولت موقت قائل به جمهوری دموکراتیک اسلامی بودند. نخست‌وزیر دولت موقت در مصاحبه‌ای در تاریخ 4 بهمن 57 به این مسئله اشاره کرد و کیهان با تیتر درشت نوشت «بازرگان: به جمهوری اسلامی، صفت دمکراتیک را باید اضافه کرد.»، امام خمینی با این نظر مخالف بود و معتقد بود که اسلام منافاتی با دموکراسی ندارد.
به‌مرور تمام گروه‌ها بر سر جمهوری اسلامی به توافق رسیدند و تنها چریک‌های فدایی خلق و برخی احزاب جدایی‌طلب به جمهوری اسلامی رأی ندادند و در روز انتخابات نیز اقدام به هرج‌ومرج کردند. برخی گروه‌ها همچون حزب توده نیز پیش از برگزاری انتخابات اعلام کردند که به جمهوری اسلامی رأی خواهند داد.
** دستور امام برای دوروزه‌شدن انتخابات
شورای انقلاب اسلامی روز دهم فروردین 58 را به‌عنوان روز رأی‌گیری اعلام کرد. در اولین ساعات روز دهم فروردین رفراندوم آغاز شد. بسیاری از مردم برای نخستین بار در طول عمر خود بود که در رأی‌گیری شرکت می‌کردند. اواخر آن روز به‌دلیل تراکم رأی‌گیری و پایان تعرفه‌ها در برخی نقاط کشور، امام خمینی اجازه داد که رأی‌گیری 24 ساعت دیگر تمدید شود.
صادق طباطبایی درباره رأی‌گیری در نقاطی که صعب‌العبور بود چنین می‌گوید: "ما یک پل ارتباطی بین مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ برقرار کردیم و با هواپیما و هلی‌کوپتر و خیلی جا‌ها با قاطر برگه‌ها را به جاهایی که نرسیده بود رساندیم. باز هم گزارش‌هایی می‌رسید که گروه‌های ضدانقلاب چریک‌های فدایی خلق و مجاهدین خلق اقداماتی کرده بودند و برگه‌ها را از بین برده بودند. متأسفانه علی‌رغم تدابیر امنیتی در گنبد و ترکمن‌صحرا و سقز و سنندج و مهاباد نگذاشتند رفراندوم برگزار شود، حتی به اتومبیل هیئت حسن‌نیت و نمایندگان آقای طالقانی هم حمله کردند که خوشبختانه به آن‌ها آسیبی نرسید. در سنندج اکیپی شامل شش پزشک و سه پرستار که برای مداوای مجروحین رفته بودند مورد حمله قرار گرفته و کشته شدند."
مشارکت بالای مردم در همه‌پرسی موجب شد با دستور امام خمینی این انتخابات در دو روز (10 و 11 فروردین) برگزار شود.
پس از اتمام ساعات رأی‌گیری، شمارش آراء آغاز شد. براساس خاطرات مرحوم صادق طباطبایی، چریک‌های فدایی قصد داشتند به ستاد انتخابات حمله کنند اما حرکت مذبوحانه و بی‌ثمری انجام دادند و شمارش آراء ادامه یافت.
** رأی هویدا و بازماندگان رژیم سلطنتی به "جمهوری اسلامی"
صادق طباطبایی در خاطرات خود درباره رأی دادن برخی وابستگان به رژیم پهلوی در زندان چنین می‌گوید "مأموران وزارت کشور با صندوق‌های سیار به بیمارستان‌ها و زندان‌ها هم می‌رفتند، از نکات جالب اینکه امیرعباس هویدا در زندان درخواست کرده بود رأی بدهد که برگه به او داده شد و او هم رأی آری به جمهوری اسلامی داد."
براساس گزارش روزنامه اطلاعات، هویدا که به‌همراه برخی از افراد کابینه‌اش در زندان قصر به‌سر می‌برد، در رفراندوم تعیین حکومت شرکت کرد و رأی خود را به صندوق انداخت. یکی از واحدهای سیار اخذ رأی، در زندان قصر حضور پیدا کرد تا آراء زندانیان که جملگی از وزرای سابق و امیران رژیم گذشته بودند جمع‌آوری کند. زندانیان زندان قصر قبلاً تقاضا کرده بودند ترتیبی داده شود تا بتوانند در رفراندوم شرکت کنند.
به‌گفته شاهدان، مسئول زندان طی سخنانی به زندانیان اطلاع داد که رأی آن‌ها در سرنوشتشان تأثیری نخواهد داشت. هویدا و اعضای کابینه‌اش به جمهوری اسلامی رأی مثبت دادند. تشریفات اخذ رأی در زندان قصر عیناً مثل خارج از زندان بود و جمعاً از 1500 رأی قرائت‌شده همه آن‌ها مثبت بود و رأی منفی از آن خارج نشد.
علاوه بر هویدا، عبدالله ریاضی، رئیس مجلس شورای ملی و نیک‌پی، شهردار تهران در دوره پهلوی و سناتور سابق هم به جمهوری اسلامی رأی دادند.
در قم نیز مراجع عظام از جمله آیات مرعشی نجفی، گلپایگانی، هاشم آملی، وحیدی و شریعتمداری رأی خود را "آری" در صندوق انداختند. امام خمینی نیز که آن زمان در قم به‌سر می‌برد با حضور در یکی از شعب اخذ رأی در محله یخچال قاضی به جمهوری اسلامی رأی داد.
انتهای پیام/+
