واکاوی بحران تالاب بین‌المللی گاوخونی/ ۹۹ درصد از تالاب خشک شد/ رهاسازی آب به نام تالاب، به کام دیگران

حسین اکبری در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در اصفهان، پیرامون آخرین وضعیت تالاب گاوخونی و شرایط این تالاب اظهار داشت: تالاب بین‌المللی گاوخونی به دلیل عدم تامین حقابه‌های زیست محیطی از سوی وزارت نیرو متأسفانه در شرایط بحرانی و خشکی کامل قرار گرفته است. با وجود مکاتبات و موارد مطروحه در جلسات در سطوح ملی و استانی مبنی بر ضرورت تأمین حقابه‌های زیست محیطی هیچگونه آبی در سالهای اخیر برای تالاب رهاسازی نشده و البته خشکسالی بسیار شدید سال 1400 هم مزید بر علت بوده و هم‌اکنون فقط حدود 70 لیتر در ثانیه از زهاب کشاورزی و پساب به تالاب گاوخونی وارد می‌شود.

وی پیرامون ترتیب اولویت برای احیای این تالاب مهم و اثرگذار در استان اصفهان و کشور، ادامه داد: رعایت قانون و اولویت بخشی به تصویب و تأمین حقابه‌های زیست محیطی به عنوان اولویت دوم بعد از شرب در جدول منابع و مصارف است.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی حفاظت محیط زیست استان اصفهان افزود: از سوی دیگر رهاسازی بخشی از حقابه تالاب متناسب با ذخایر سد و تحویل در ایستگاه شاخ کنار، با توجه به اینکه  امسال میزان بارش‌ها در سرشاخه‌های سد زاینده‌رود در سال آبی 1401-1400 نسبت به سال قبل افزایش چشمگیر داشته و حتی از میانگین دراز مدت بیشتر بوده، از دیگر موارد حائز اهمیت است. همانطور که شاهد رهاسازی آب برای کشاورزی شرق اصفهان در دو مرحله بهمن 1400 و فروردین 1401 هستیم.

وی درمورد سایر اولویت‌های حائز اهمیت به منظور احیای تالاب گاوخونی بیان کرد: انتخاب یک متولی ملی، قدرتمند و مستقل با اختیارات و اعتبارات کامل برای راهبری و اجرای نقشه راه احیای زاینده‌رود و تالاب گاوخونی به عنوان یک سند اساسی، اجرای برنامه سازگاری با کم آبی استان به عنوان یک سند بالادستی و جلوگیری از هر گونه بارگذاری جدید و موثر بر رژیم آبی زاینده‌رود و تالاب بین‌المللی گاوخونی در کل حوزه از جمله دیگر نکات قابل توجه دراین باره است.

حدود 99 درصد از تالاب گاوخونی خشکیده است

اکبری در پاسخ به این سوال که طبق شنیده‌ها و بررسی‌های صورت گرفته تاکنون 98 درصد از تالاب گاوخونی خشک شده و اکنون چند درصد از تالاب گاوخونی اصفهان به عنوان عروس تالاب‌های کشور با خشکی مواجه شده، خاطر نشان کرد: مطابق با پایش‌های میدانی و تحلیل تصاویر ماهواره‌ای در حال حاضر متاسفأنه حدود 99 درصد سطح تالاب خشک است و فقط لایه‌های زیر سطحی رطوبت کمی دارد و به جز چند لکه بسیار کوچک در ناحیه شمالی و نزدیک مصب هیچگونه آبی در سطح که پذیرای پرندگان آبزی باشد وجود ندارد.

وی تصریح کرد: استمرار این وضعیت به سرعت پهنه وسیع تالاب را به آستانه بسیار خطرناک تبدیل شدن به کانون گرد و غبار بسیار زیانبار سوق می‌دهد.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی حفاظت محیط زیست استان اصفهان پیرامون اقدامات صورت گرفته به منظور تخصیص حق‌آبه تالاب گاوخونی به عنوان یکی از اثرگذارترین تالاب‌های کشور بر اکوسیستم زیست محیطی عنوان کرد: تالاب گاوخونی اهمیت ویژه‌ فرا استانی، ملی و بین‌المللی دارد که کارکردهای متنوع و خدمات ارزشمند اکوسیتمی تالاب گاوخونی در مرکز کشور و در مقابل غبارخیزی و مخاطرات زیست محیطی، بهداشتی و اقتصادی - اجتماعی جدی است.

بی‌نتیجه ماندن مطالبات علمی و سناریوهای مختلف احیاء تالاب گاوخونی

وی با بیان آنکه فراگیر خشک شدن تالاب گاوخونی برای استان‌های واقع در فلات مرکزی، اداره کل حفاظت محیط زیست استان و سازمان حفاظت محیط زیست کشور مخاطره آمیز است، اظهار داشت: این سازمان‌ها بطور مستمر در تمامی جلسات مرتبط با موضوع آب ازجمله، برنامه سازگاری با کم آبی، جداول منابع و مصارف، نقشه راه احیای زاینده‌رود، کارگروه احیای زاینده‌رود، کارگروه صیانت از منابع آب و غیره،  مشارکت فعال داشته و مکاتبات گسترده‌ای پیرامون دفاع  و تبیین فنی حقابه‌های زیست محیطی رودخانه و تالاب به تفکیک و ضرورت تخصیص و تأمین آن مطابق با سناریوهای مختلف میزان بارش که از سوی مراکز دانشگاهی مطالعه و تعیین شده را مورد مطالبه‌گری و تأکید جدی قرار داده است.

اکبری تصریح کرد: پیش نیاز اصلی تأمین حقابه،  تغییر نگرش‌ها، احساس مسئولیت اجتماعی و همکاری و هم‌افزایی دستگاه‌های اجرایی ذیربط است و ضروری است تا مردم شریف و اصناف در توجه ویژه به ملاحظات زیست‌محیطی و توسعه پایدار و تأمین حقابه‌های محیط زیست و حرکت در مسیر احیاء برای  نجات تالاب گاوخونی توجه و تلاش کنند.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی حفاظت محیط زیست استان اصفهان در پاسخ به این سوال که تالاب گاوخونی به عنوان عروس تالاب‌های ایران به چه میزان حقابه زیست محیطی طلب دارد، خاطر نشان کرد: براساس مطالعات تخصصی و فنی دانشگاه در شرایط بارش نرمال، حداقل نیاز آبی سالیانه برای حفظ کارکردهای اکولوژیک برای رودخانه زاینده‌رود 137 و برای تالاب گاوخونی 176 و در مجموع 313 میلیون متر مکعب است.

در 20 سال اخیر هیچگونه حقابه‌ای برای تالاب گاوخونی رها نشده است

وی ادامه داد: از سویی سناریوهای مختلف و دقیقی برای تأمین حقابه‌ها در شرایط مختلف پربارشی، نرمال و کم بارشی ارائه شده که بر اساس آن در شرایط بارشهای کمتر از نرمال نیز باید بخشی از حقابه‌های یادشده تأمین شود و چون در 20 سال اخیر هیچگونه حقابه‌ای برای تالاب رها نشده در واقع تالاب گاوخونی علاوه بر نیاز سالیانه خود  مجموع کسری این 20 سال را از وزارت نیرو  طلب دارد.

اکبری پیرامون پیگیری‌ها و مکاتبات صورت گرفته اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان در راستای مطالبه حقابه زیست محیطی تالاب پراهمیت گاوخونی، گفت: همانطور که گفته شد اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان و سازمان حفاظت محیط زیست کشور، پیرامون تأمین حقابه تالاب گاوخونی مکاتبات متعدد و مستمر انجام داده و این موضوع را در جلسات و کارگروه های مرتبط در سطوح مختلف استانی و ملی مورد مطالبه قرار داده است.

وی افزود: بطور مثال می‌توان به نامه‌های اخیر سازمان حفاظت محیط زیست به شماره‌های 30897/100/1400 مورخ 15/9/1400 خطاب به رئیس دفتر ریاست محترم جمهوری  و 48382/100/1400 مورخ 08/01/1401به وزیر نیرو و نامه  شماره 4294/1400/ص  مورخ 10/10/1400 اداره کل حفاظت محیط زیست استان  اصفهان به شرکت آب منطقه‌ای استان اشاره کرد.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی حفاظت محیط زیست استان اصفهان تصریح کرد: از طرفی با پیگیری و برنامه‌ریزی‌های انجام شده در ماه‌های اخیر مسئولان مختلف همچون وزیر نیرو، استاندار اصفهان، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، رئیس گروه آب، کشاورزی و محیط زیست سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور از طریق پایش هوایی و میدانی شرایط و آخرین وضعیت تالاب گاوخونی را مورد بررسی قرار داده‌اند و از نیازمندی‌های آن مطلع هستند.

وی با بیان آنکه مسئولان مختلفی بر ضرورت تأمین حقابه این تالاب تأکید داشتند خاطر نشان کرد: همچنین اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان برای احیا و نجات این تالاب 12 پروژه پژوهشی برای تهیه بانک اطلاعات پایه، 3 پروژه پایشی از جمله نصب دوربین‌های سامانه برخط پایش تالاب  و 4 پروژه لایروبی و تسهیل جریان در شرق اصفهان در بسترتالاب گاوخونی حد فاصل رودشتین تا ورزنه انجام داده است.

اکبری پیرامون تأثیر عدم جریان زاینده‌رود بر افزایش خشکی اصفهان، بیان کرد: رودخانه زاینده‌رود تنها رودخانه دائمی در پهنه وسیع  فلات مرکزی ایران است که بخش اعظم آن را  اقلیم گرم و خشک و بیابانی به خود اختصاص داده است. بنابراین حیات زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی، کشاورزی، صنعتی و خدماتی به استمرار جریان زاینده‌رود وابسته است و خشکی آن بر  بسیاری از استانها مستقیم و غیر مستقیم تاثیرگذار است.  

وی خاطر نشان کرد: فصلی شدن و خشکی این رودخانه و تالاب گاوخونی، عملکرد تعدیل کنندگی آب و هوا را از دست داده و به طور قطع شرایط خشکی اصفهان، فرونشست، بیابانزایی و کاهش کمیت و کیفیت منابع زیرزمینی آب و آسیب پذیرشدن  پل‌های تاریخی و تأسیسات و مخصوصاً پدیده غبارخیزی و آلودگی هوا را تشدید می‌کند و فشار مضاعفی بر اقیلم گرم و خشک این استان و استان‌های مجاور خواهند داشت.

رهاسازی آب به نام تالاب گاوخونی به کام کاربری‌های دیگر

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی حفاظت محیط زیست استان اصفهان اظهار داشت: همانطور که بارها گفته شده است متأسفانه وزارت نیرو در جداول منابع و مصارف همواره حجم ناچیزی از آب و آن هم بر روی کاغذ به عنوان " حقابه زیست محیطی و پایداری جریان" لحاظ کرده ولی در عمل این حجم ناچیز هم پس از رهاسازی از سد زاینده‌رود به مصارف کاربری‌های کشاورزی، صنعتی یا خدماتی می‌رسد.

وی با بیان آنکه اینگونه تخصیص حقابه به عبارتی به نام محیط زیست ولی به کام کاربری‌های دیگر است، اضافه کرد: در صورتی که حتی زمان‌های رهاسازی، آب تا سد رودشتین جاری بوده و از آنجا به بعد به کانال‌های کشاورزی هدایت می‌شود و عملا هیچگونه آبی به تالاب نمی‌رسد و این جفایی آشکار در حق استمرار جریان رودخانه از سراب تا پایاب و تالاب بین‌المللی ثبت شده در کنوانسیون رامسر در 20 سال اخیر است.

انتهای پیام/163/ی