لبنان و ایستگاه سرنوشت‌ساز انتخابات/ آیا پیروزی ۸مارسی‌ها تکرار می‌شود؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، لبنانی‌ها فردا یکشنبه 15 مه 2022 برابر با 25 اردیبهشت 1401 برای شرکت در انتخابات پارلمانی این کشور پای صندوق‌های رأی می‌روند تا سرنوشت سیاسی کشور خود را برای 4 سال دیگر رقم بزنند. مرحله اول این انتخابات در روزهای 6 تا 8 مه (16 تا 18 اردیبهشت) برای لبنانی‌های مقیم خارج برگزار شد و طبق آخرین آمار 60 درصد از واجدین شرایط پای صندوق رفتند.

حساسیت انتخابات پارلمانی لبنان

این انتخابات درحالی برگزار می‌شود که لبنانی‌ها از 3 سال گذشته بحران‌های متعددی را پشت‌سر گذاشته‌اند؛ بحران‌هایی که هنوز هم پابرجاست و پیامدهای آن در همه سطوح سیاسی و اقتصادی و مالی و اجتماعی و... دیده می‌شود. خلأ سیاسی به‌وجودآمده در لبنان از اکتبر 2019 با استعفای «سعد حریری» نخست‌وزیر اسبق لبنان، فاجعه مالی و اقتصادی در سایه سیاست‌های آمریکا و مهره‌های آن در داخل لبنان، انفجار مهیب بندر بیروت در آگوست 2020 و نتایج مخرب مالی و جانی آن برای لبنانی‌ها، انواع فتنه‌های سیاسی، تحریم لبنان توسط عربستان و کشورهای حوزه خلیج فارس به‌بهانه انتشار اظهارات «جورج قرداحی» وزیر رسانه سابق لبنان در زمینه انتقاد از جنگ یمن، تشدید بحران سوخت و... از جمله چالش‌هایی بود که لبنانی‌ها طی این مدت کوتاه تجربه کرده‌اند و هنوز هم پیامدهای آنها ادامه دارد.

با توجه به حساسیت فضای کنونی لبنان و صف‌بندی‌های سیاسی و احتمال تحریم انتخابات توسط مؤلفه اهل‌سنت و مداخله علنی سفارتخانه‌های خارجی و در رأس آنها عربستان و آمریکا، این دوره از انتخابات لبنان اهمیت بالایی پیدا کرده است، به‌ویژه اینکه محور سعودی ـ آمریکایی ضمن آگاهی از سنگین بودن وزنه حزب‌الله و متحدانش، همه تلاش خود را برای تأثیرگذاری در نتیجه انتخابات لبنان بسیج کرده‌اند.

علاوه بر این، پارلمان بعدی به‌نوبه خود سرنوشت رئیس جمهور بعدی لبنان را برای یک دوره شش‌ساله به‌عنوان جانشین میشل عون انتخاب خواهد کرد که برای طرف‌های داخلی و خارجی اهمیت بالایی دارد؛ به‌ویژه اینکه میشل عون از متحدان حزب‌الله محسوب می‌شود، بنابراین همه تلاش عربستان و آمریکا و متحدانشان ورود نمایندگانی به پارلمان لبنان است که دولت و رئیس‌جمهوری را مطابق خواست این کشورها در لبنان روی کار بیاورند.

وجه تمایزات انتخابات جدید لبنان در مقایسه با ادوار گذشته

گفتنی است لبنانی‌ها هر چهار سال یک بار 128 نماینده پارلمان را انتخاب می‌کنند که به‌طور مساوی بین مسلمانان و مسیحیان تقسیم می‌شود. در شرایطی که سن رأی در لبنان 21 سال می‌باشد، در این دوره از انتخابات 3,967,507 نفر واجد شرایط رأی‌دادن هستند.

یکی از مهمترین رویدادهای مرتبط با انتخابات فردا در لبنان، افزایش قابل توجه لیست‌های انتخاباتی نسبت به ادوار پیشین برگزاری انتخابات می‌باشد.

با پایان مهلت ثبت‌نام نامزدها در اواسط ماه مارس، مجموعاً 1043 نفر نام‌نویسی کردند بر اساس آمار وزارت کشور لبنان 42 نفر از این افراد انصراف دادند و 284 نفر دیگر نیز به لیست‌های انتخاباتی نپیوستند.

در مجموع 103 لیست برای ورود به پارلمان لبنان با یکدیگر رقابت خواهند کرد، این در حالی است که در انتخابات سال 2018 تنها 77 لیست حضور داشتند.

حوزه‌بندی‌های انتخاباتی به‌چه‌شکل است؟

اکثر مناطق حاوی بیش از یک لیست هستند که مدعی پوشش جنبش اعتراضی 17 اکتبر یا نمادهای انقلابی مشابه هستند.

تنها در حوزه انتخابیه طرابلس 11 لیست انتخاباتی وجود دارد و پس از آن بیروت پایتخت با 10 لیست رقیب قرار دارد.

ناحیه «شمال دوم» (شمال الثانیه شامل مناطق طرابلس، المنیه، الضنیه)، بیشترین تعداد لیست را داراست، یعنی صد نفر برای کسب 11 کرسی رقابت خواهند کرد که در مقایسه با ناحیه «جنوب دوم»، تنها 21 نامزد برای هفت کرسی، رقابت شدیدتری را از سوی جریان‌های سیاسی در این حوزه نشان می‌دهد. حوزه جنوب سوم لبنان نیز با تنها سه لیست انتخاباتی، کمترین تعداد را دارد.

از طرف دیگر ازآن‌جایی که جریان المستقبل به‌ریاست سعد حریری از شرکت در انتخابات خودداری کرده است، نامزدهای وفادار به این جنبش میان چندین لیست از عکار تا صیدا توزیع شدند و برخی دیگر از نمایندگان این بلوک مجدداً خود را به‌طور مستقل در حوزه انتخابیه شمال و غرب بقاع معرفی کردند، که خود یکی از عوامل افزایش لیست‎‌های انتخاباتی بوده است.

پیامدهای کناره‌گیری سعد حریری بر موقعیت اهل‌تسنن و 14مارسی‌ها در انتخابات لبنان

لازم به ذکر است که کناره‌گیری سعد حریری و جریان المستقبل از انتخابات یک خلأ سیاسی بزرگ میان نمایندگان سنی به‌وجود آورده است و در حالی که «ولید البخاری» سفیر عربستان همچنان در تکاپو برای کشاندن سنی‌ها پای صندوق‌های رأی از راه تهدید یا تطمیع است؛ اما نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که سنی‌ها حتی اگر انتخابات را تحریم نکنند حضور کمرنگی در آن خواهند داشت و همین مسئله وزنه سنی‌ها به‌طور کلی و مهره‌های عربستان و ائتلاف 14 مارس را به‌شکل خاص در انتخابات سبک می‌کند.

جامعه سنی در لبنان نقشی مهم و تعیین‌کننده دارد. سعد حریری پس از ترور پدرش رفیق حریری نقشی تعیین‌کننده و ثابت در رفتار سیاسی اهل‌سنت لبنان داشت، بر همین اساس فراکسیون وی معمولاً در انتخابات گذشته از 27 کرسی اهل‌سنت در پارلمان، همیشه موفق به کسب اکثریت بوده و 20 الی 24 کرسی را کسب می‌کرد اما در زمان حاضر یک نوع تعارض اراده در جریان سنی لبنان دیده می‌شود.

در جامعه سنی لبنان البته تشکل‌هایی مانند یک جریان سنی به‌رهبری «فؤاد سینوره» نخست‌وزیر اسبق لبنان نیز وجود دارد که تلاش دارند به‌نوعی در این جامعه محوریت داشته باشند اما واقعیت آن است که این جریان‌ها نمی‌توانند جانشین جریان المستقبل به‌رهبری سعد حریری باشند، خصوصاً که پایگاه اجتماعی سنیوره در صیداست و سنی‌های بیروت از آن استقبال نخواهند کرد زیرا خود را بسیار برتر از سنی‌های صیدا می‌دانند.

وضعیت شیعیان و مسیحیان به‌چه‌شکل است؟

در سطح جامعه مسیحی نیز شاهد دو قطب سیاسی هستیم؛ در یک طرف جریان ملی آزاد و جریان المرده قرار دارند که در اتحاد با حزب‌الله هستند و در سوی دیگر هم جریان حزب نیروها به‌رهبری سمیر جعجع قرار دارد. به‌نظر می‌رسد این دوقطبی بودن جریان مسیحی همچنان ادامه یابد با این تفاوت که جریان سمیر جعجع از منافع غیرلبنانی مانند عربستان و غرب دفاع می‌کند و نه منافع ملی لبنان.

در سطح شیعیان نیز بررسی فرایند انتخابات لبنان نشان می‌دهد که اعتماد جامعه شیعه لبنان به حزب‌الله و جنبش امل بسیار بالاست، لذا به‌نظر نمی‌رسد تغییری در تعداد کرسی‌های شیعه یعنی 27 کرسی ایجاد شود.

افزایش چشمگیر تعداد زنان و جوانان در انتخابات لبنان

در این میان گروه‌های جامعه مدنی که به «نیروهای جدید» معروف هستند، با شعار مقابله با احزاب سنتی و ایجاد تغییرات گسترده، با فهرست‌های واحد در حوزه‌های مختلف در انتخابات شرکت می‌کنند.

اما علاوه بر جهش قابل توجه تعداد لیست‌های انتخاباتی، اتفاق حائز اهمیت دیگر در این دور از انتخابات افزایش چشمگیر تعداد نامزدهای جوان و افراد مستقلی است که در انتخابات شرکت می‌کنند.

در این رابطه محمد شمس‌الدین، محقق در مؤسسه International Information، یک شرکت تحقیقاتی و مشاوره مستقل مستقر در بیروت، گفت: «هشتاد و هشت نفر بین 25 تا 35 سال برای نامزدی انتخابات ثبت‌نام کرده‌اند».

همچنین در حالی که تعداد زنان منتخب در پنج انتخابات سراسری گذشته بین سه تا حداکثر شش کرسی از 128 کرسی پارلمان متفاوت بوده است، بسام مولوی وزیر کشور لبنان پس از پایان ثبت‌نام در نشست خبری گفت 118 زن در فهرست انتخاباتی حضور دارند، که این سطح از مشارکت زنان برای اولین بار است اتفاق می‌افتد.

در شرایطی که سن رأی در لبنان 21 سال می‌باشد، در این دوره از انتخابات 3,967,507 نفر واجد شرایط رأی‌دادن هستند.

نگاهی به قانون نسبیت در انتخابات لبنان

این دوره از انتخابات لبنان طبق قانون «نسبیت» برگزار می‌گردد که در سال 2017 تصویب شده است و در انتخابات 2018 نیز اعمال گردید.

از دهه 1960، انتخابات پارلمانی در لبنان بر اساس قانونی به‌نام قانون 60 برگزار می‌شد، اما قانون فعلی که انتخابات بر اساس آن برگزار می‌شود، عدد 44 را دارد که نگاهی به جزئیات آن می‌اندازیم.

طبق این قانون 15 حوزه انتخاباتی در نظر گرفته می‌شود که هریک به‌نوبه خود به حوزه‌های کوچکتر تقسیم می‌گردد. تعداد کمترین کرسی اختصاص داده‌شده به حوزه‌ها 5 و بیشترین تعداد 13 کرسی است. این قانون به هیچ وجه بر مبنای علمی یا ملاحظات جغرافیایی و جمعیتی نیست بلکه بر مبنای ساختار فرقه‌ای لبنان و سنجش نیروهای سیاسی می‌باشد؛ به این صورت که همه رأی‌دهندگان فرقه‌های مختلف به نامزدهای متعلق به همان فرقه در حوزه‌های انتخابی مربوطه رأی می‌دهند.

به‌طور کلی قانون نسبیت به این معنا است که هر گروه و حزبی در حوزه انتخابی خود به‌اندازه درصد آرای خود در پارلمان نماینده داشته باشد، ولو اینکه جزو لیست‌های پیشتاز در آن حوزه نباشد. البته هر لیست برای داشتن حداقل یک کرسی در پارلمان باید تعداد آرای کسب‌شده‌اش بالاتر از عددی باشد که حاصل تقسیم تعداد شرکت‌کنندگان در انتخابات بر تعداد کرسی‌های آن حوزه انتخابی است.

همان‌طور که گفته شد قانون نسبیت کشور لبنان را به 15 حوزه انتخابی تقسیم کرده است. این قانون 128 کرسی مجلس را به‌طور مساوی بین مسلمانان و مسیحیان تقسیم کرده و براساس آن، 64 کرسی به مسلمانان و 64 کرسی دیگر به مسیحیان می‌رسد.

حزب‌الله لبنان در انتخابات سال 2008 اکثریت لازم را به‌همراه متحدین خود کسب کرد و بر اساس همان نتایج موفق به تعیین رئیس جمهور شد. روند تحولات سیاسی و اجتماعی لبنان نشان می‌دهد پیروزی سال 2008 میلادی برای حزب‌الله و متحدین آن تکرار خواهد شد. عملکرد موفق نمایندگان حزب‌الله در ادوار قبلی و بالا رفتن جایگاه مردمی این جنبش در سایه تنزل اعتبار و جایگاه جریان مخالف مقاومت به‌ویژه در سایه غیبت مرد شماره‌یک سنی‌ها و ائتلاف 14 مارس یعنی سعد حریری، بسیاری از ناظران پیروزی مجدد حزب‌الله و متحدانش را در انتخابات پیش‌بینی می‌کنند.

انتهای پیام/+