گزارش| کشاورزی سنتی استان لرستان و چالشی به نام کمبود کارگر فصلی/ تشکیل تعاونی‌ها اصلی‌ترین راهکار مدیریت نیروی کار + تصاویر

به گزارش خبرگزاری تسنیم از خرم‌آباد، حدود یک‌سوم نیروی کار کشور به‌صورت غیرثابت و فصلی در بخش‌های کشاورزی، دامداری و باغداری مشغول است و کارگران بخش کشاورزی رقم قابل توجهی از نیروی انسانی کشور را به خود اختصاص داده‌اند.

طی سال‌های اخیر کشاورزان علاوه بر افزایش قیمت نهاده‌های تولید به ویژه انواع کودهای کشاورزی و سموم با چالش دیگری به نام «کمبود یا نبود نیروی کار» برای کار در مزارع و کارگاه‌های کشاورزی خود مواجه شده‌اند و عدم دسترسی به کارگران فصلی به دلایلی همچون مهاجرت و کمبود کارگران برای بکارگیری در مزارع سبب شده که دستمزدها در این بخش روند افزایشی داشته باشند.

روند افزایشی ضایعات
 در بسیاری از مواقع ناتوانی کشاورزان از پرداخت دستمزدها سبب می‌شود زارعین نتواند محصول خود را به موقع در مراحل کاشت، داشت و برداشت مراقبت کند و با بحرانی به نام ضایعات محصول مواجه شود که سبب خسارت جدی کشاورز و کاهش تولید در بخش کشاورزی می‌شود.

بسیاری از کارشناسان بخش کشاورزی معتقدند افزایش دستمزد و حقوق کارگری اگرچه به نظر چشمگیر بوده اما مسئله این افزایش با تورم موجود در جامعه همخوانی دارد اما به دلیل اینکه میزان ریسک پذیری در صنعت کشاورزی بالا و سرمایه‌گذاری در این بخش کم است و کشاورزی ما هنوز به روش‌های سنتی مدیریت می‌شود، به جرات می‌توان گفت کشاورزی دیگر برای کشاورزان همچون گذشته صرفه اقتصادی ندارد و همین امر موجب می‌شود تا توان تحمل افزایش‌هایی همچون افزایش حقوق کارگری و هزینه‌های تولید را نداشته باشند.

نرخ دستمزد به روایت آماری
بر اساس آمار منتشر شده در اواخر شهریور ماه سال گذشته از سوی مرکز آمار ایران، در بخش دستمزد نیروی کار، در بهار سال 1400 دستمزد کارگر میوه چین مرد یک میلیون و 467 هزار و 895 ریال بوده که نسبت به سال قبل 42.9درصد افزایش داشته و دستمزد کارگر میوه چین زن یک میلیون و 216 هزار و 877 ریال بوده که نسبت به بهار سال قبل 10.5درصد افزایش داشته است. همچنین، دستمزد کارگر وجین کار و تنک کار مرد یک میلیون و 541 هزار و 400 ریال و دستمزد کارگر وجین کار و تنک کار زن 2 میلیون و 219 هزار و 208 ریال بوده که به ترتیب نسبت به فصل مشابه سال قبل 40.4 درصد و 91.6 درصد افزایش داشته ‌است.

کمبود کارگر مهمترین معضل بخش کشاورزی

عضو کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی لرستان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در خرم‌آباد، با بیان اینکه مشکل کمبود کارگر در مزارع کشاورزی تنها مختص استان لرستان نیست، اظهار داشت: کمبود کارگر در مزارع در بیشتر شهرهای کشور و حتی در بسیاری از کشورها وجود دارد و یکی از معضلات بخش کشاورزی محسوب می‌شود.

حسین خدیش افزود: طبیعتا با پیشرفت صنعت کشاورزی مشکلاتی در تامین نیروی کار مزارع کشاورزی نیز ایجاد شده است.

خدیش با اشاره به سهم اقتصادی کمبود کارگر در مزارع در قیمت تمام شده محصولات کشاورزی، بیان کرد: اگر محصولات کشاورزی در مزارع به موقع کشت و یا برداشت نشوند دچار ضایعات و فساد می‌شوند و عامل نیروی انسانی در این قضیه بسیار دخیل است.

وی عنوان کرد: در کشورهای صنعتی که سیستم کاشت، داشت و برداشت آنها کاملا صنعتی است وجود نیروی کارگر در کنار سیستم کاملا صنعتی باز هم مشهود است.

سنتی بودن 80 درصد سیستم کشاورزی کشور

خدیش با اشاره به اینکه 80 درصد سیستم کشاورزی کشور به صورت سنتی است، گفت: در بخش‌های زراعت، باغبانی و حتی دامداری ما وجود نیروی انسانی تاثیر بسیار زیادی دارد به عنوان مثال در حوزه دامداری و در بخش تولید شیر حتی نیروی کارگر بسته به تعداد دام‌ها و ظرفیت دامداری که تولید شیر می‌کند برای جمع‌آوری شیر لازم است و اگر نیروی کارگر به تعداد کافی وجود نداشته باشد ضایعات به وجود می‌آید.

وی افزود: یا در بخش باغبانی در فصل برداشت میوه اگر به موقع کارگر مورد نیازمان تامین نشود قطعا بخش زیادی از محصولاتمان به دلیل عدم برداشت به موقع دچار فساد می‌شوند.

عضو کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی لرستان با اشاره به بخش زراعت، بیان کرد: در بخش زراعت قسمت‌هایی که کمباین کار می‌کند و برداشت محصول توسط کمباین صورت می‌گیرد کمترین مشکل را داریم اما در مزارع دیم ما که در قسمت‌هایی هستند که کمباین کاربرد ندارد اگر محصول توسط نیروی کارگر به موقع برداشت نشود دچار مشکل می‌شویم بنابراین در همه زمینه‌ها از مرحله کاشت تا مرحله برداشت هرچه در مرحله سنتی سیر کنیم نیروی کارگر بیشتری نیاز داریم.

وی با بیان اینکه یکی از مشکلاتی که ما در بخش زراعت داریم مبارزه با علف‌های هرز است، افزود: در محصولات وجینی که ماشین آلات لازم را نداریم و کاشت به صورت ماشینی انجام نشده احتیاج به نیروی کار داریم.

کارآموزی عملی دانشجویان کشاورزی راهکاری موثر در تامین نیروی کار بخش

خدیش با اشاره به کشت چغندرقند، تصریح کرد: کشت چغندرقند به صورت سنتی اگر به موقع عملیات مبارزه با علف‌های هرز آن انجام نشود قاعدتا کاهش محصول داریم چون ممکن است به علت بالا رفتن قیمت‌ها و افزایش هزینه‌ها نتواند نیروی کافی به میزان مورد نیاز را در مزرعه خود بکارگیری کند.

وی با اشاره به تحصیل دانشجویان بسیاری در رشته‌های مختلف کشاورزی، بیان کرد: این دانشجویان نیاز به آشنایی با عملیات زراعی در زمان تحصیل خود در مقاطع مختلف دارند.

عضو کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی لرستان اظهارداشت: این دانشجویان باید در مراحل مختلف تحصیل خود وارد کارهای عملیاتی شوند و در مزارع با حضور نیروی کار آموزش دیده، کارآموزی کنند و حتی در قبال کاری که در مزرعه یا بخش مورد نظر انجام می‌دهند دستمزد هم دریافت کنند.

وی گفت: در این قضیه راهکارهای مختلفی هست که ما بتوانیم مزارع خودمان را از نظر تولید، برداشت و عرضه هماهنگ کنیم.

حمایت 20 درصدی دولت از کارگران بخش کشاورزی

خدیش با اشاره به سیاست‌های دولت در تامین نیروی کار مزارع، افزود: 20 درصد نیروی اشتغال کارگری در بخش کشاورزی مورد حمایت سیستم‌های دولتی می‌شود.

وی با اشاره به باغات پسته کرمان و نیروی کار مورد نیاز در برداشت این محصول، عنوان کرد: در این استان‌ها که موضوع باغبانی وسیع است و نیروی کار حتی به 30‌ تا 40 درصد هم می‌رسد قطعا چه در مورد کارگران دائمی و چه کارگران فصلی دولت چتر حمایتی لازم را بر سر آنها دارد.

عضو کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی لرستان به اهمیت تعاونی‌ها اشاره کرد و گفت: تعاونی‌ها هم نوعی تشکل‌اند و هرجا که بر روی تشکل‌ها کار کنیم قطعا نیروی تخصصی در آنها ساماندهی بهتری می‌شود و نظم بیشتری بر فعالیت آنها حاکم خواهد بود و برنامه زمان‌بندی بهتری دارند.

وی با اشاره به ضرورت افزایش تشکل‌های تخصصی در بخش کشاورزی، خاطرنشان کرد: اگر بتوانیم فعالیت این تشکل‌ها را به روز کنیم می‌توانیم معضل پراکنده عمل کردن را رفع کرده و بسیاری از مشکلات کمبود نیروی کار در بخش کشاورزی حل شود.

اشتغال 500 هزار نفری در بخش کشاورزی لرستان

خدیش در رابطه با بخش کشاورزی لرستان، اظهار داشت: در استان لرستان در بخش کشاورزی نزدیک به 160‌ هزار بهره‌بردار داریم که اگر هر بهره‌بردار یک یا دو نفر نیروی کار به طور دائم داشته باشد، رقمی تا حدود 500 هزار اشتغال می‌توانیم در این بخش داشته باشیم هرچند که خود تولیدکنندگان در مزارع کوچک هم نیروی کار محسوب می‌شوند گرچه دستمزد آنها محاسبه نمی‌شود.

کامران ساروقی رئیس سازمان صنفی کشاورزی و منابع طبیعی لرستان و عضو هیئت رئیسه اتاق اصناف کشاورزی کشور نیز در گفت‌و گو با تسنیم با اشاره به هزینه‌های واقعی تولید در یک کارگاه کشاورزی،گفت: به منظور اینکه یک کشاورز در کنار هزینه‌های واقعی تولید و نیروی انسانی در نهایت سود متعارفی داشته باشد کانونی به نام کانون خرید تضمینی محصولات کشاورزی در سال 1361 ایجاد شده است که براساس آن مجلس دولت را موظف کرده که خرید محصولات کشاورزی را تضمین کند.

وی افزود: هرسال دولت موظف است قبل از فصل کشت، هزینه خرید محصولاتی که شامل خرید تضمینی می‌شوند از جمله گندم، جو و کلزا را اعلام کند تا کشاورز محاسبات خود را انجام و بر اساس هزینه‌های در نظر گرفته، سود متعارف محصول مورد نظر خود را محاسبه و در نهایت محصول خود را انتخاب کند.

ساروقی بیان کرد: یک کشاورز در کنار تمام هزینه‌های تولید، به همراه خانواده در کشاورزی مشارکت دارند که نوعی فعالیت تعاونی هم محسوب می‌شود.

تعاونی راهکاری موثر در تامین نیروی کار مزارع

وی با اشاره به مشارکت کشاورزان قدیم در برداشت محصول به صورت تعاونی با دیگر کشاورزان روستا، عنوان کرد: در روستاهای قدیم اگر تعداد کشاورزان یک روستا به عنوان مثال 50 نفر بود در فصل برداشت محصول به صورت تعاونی در برداشت محصولات خود به یکدیگر کمک می‌رساندند و حالت تعاونی در مزارع ما وجود داشت در حالی که امروز فرزندان هم پدر را در برداشت یاری نمی‌دهند و باید کشاورز به تنهایی این بار را به دوش بکشد و راهی بجز گرفتن کارگر فصلی برای برداشت ندارد.

رئیس سازمان صنفی کشاورزی و منابع طبیعی لرستان افزود: هم اکنون با توجه به هزینه‌هایی که بر بخش تولید تحمیل می‌شود برای یک کشاورز به صرفه نیست که روزی به عنوان مثال 250 هزار تومان برای هر کارگر فصلی هزینه کند و گاهی کشاورز به دلیل بالا بودن هزینه‌ها ترجیح می‌دهد که به تنهایی بار را بردوش بکشد.

وی تصریح کرد: متاسفانه بخش کشاورزی ما هنوز آنقدر اقتصادی نیست که کشاورز بتواند برای کارهای مزرعه روزی چند کارگر را به کار بگیرد.

ساروقی با اشاره به بیمه تامین اجتماعی کارگران به عنوان یکی از سیاست‌های دولت در حمایت از کارگران فصلی، گفت: کلیه کارگاه‌های کشاورزی دارای پروانه فعالیت کشاورزی صادره از سوی نظام صنفی کشاورزی با هر متراژ زمین مشمول معافیت بیمه‌ای هستند.براساس این طرح هر کارگاه کشاورزی تا پنج نفر کارگر را می‌تواند بیمه کند.

چتر بیمه تامین اجتماعی راهکاری برای افزایش نیروی کار مزارع

وی با اشاره به اجرای این طرح در بسیاری از استان‌ها، اظهارداشت: وقتی یک کشاورز می‌تواند پنج نفر را بیمه کند، قطعا اطرافیان کشاورز همچون فرزندان و همسر با خاطری آسوده از چتر بیمه‌ای خود به فعالیت کشاورزی مشغول می‌شوند اما متاسفانه در استان ما، سازمان تامین اجتماعی کمترین همکاری را در رابطه با این طرح دارد.

رئیس سازمان صنفی کشاورزی و منابع طبیعی لرستان با اشاره اینکه سالانه حدود 500 هزار کارگر فصلی در بخش کشاورزی لرستان به فعالیت مشغول هستند، افزود: متاسفانه سازمان تامین اجتماعی لرستان تنها باغات و کارگاه‌های مسقف را مشمول این طرح کرده است در حالی که این طرح در تمام بخش‌های کشاورزی باید اجرا شود تا کشاورزان با رغبت و خاطر آسوده به فعالیت کشاورزی مشغول شود و از مهاجرت به شهرها و کاهش آسیب‌های اجتماعی نیز جلوگیری شود.

وی با اشاره به بالا بودن هزینه‌های کشاورزی، عنوان کرد: پایین بودن درآمد کشاورز و پایین بودن قیمت محصولات کشاورزی کفاف جذب چندین نفر را برای کار در مزرعه توسط کشاورزان را نمی‌دهد و سود حاصل از برداشت محصول جوابگوی هزینه دستمزد کارگران نیست.

تولید سالانه 2 میلیون و 900 هزار تن محصول در بخش کشاورزی لرستان

رئیس سازمان صنفی کشاورزی و منابع طبیعی لرستان با اشاره به وجود بیش از 150‌ هزار بهره بردار در بخش کشاورزی لرستان،  بیان کرد: سطح اراضی کشاورزی لرستان حدود 800 هزار هکتار است که در واقع چهار و هفت دهم اراضی کشاورزی کشور در لرستان وجود دارد و همچنین 40 درصد جمعیت استان در روستاها ساکن هستند.

وی با بیان اینکه 11 درصد آبهای کشور در استان لرستان است، تصریح کرد: اما تنها 23 درصد از اراضی کشاورزی لرستان آبی است و این یکی از دلایل عدم توسعه نیافتگی استان است که سهم لرستان از سدهای ساخته شده تنها نیم درصد است.

ساروقی با اشاره به تولیدات بخش کشاورزی گفت: سالانه حدود 2 میلیون و 900 هزار تن تولیدات کشاورزی داریم ، که سهم بخش زراعی حدود 2میلیون و 200هزار تن، 300هزار تن محصولات باغی و 400 هزار تن دام، طیور و آبزیان است.

وی بیان کرد: ارزش افزوده ناشی از فروش محصولات کشاورزی 8 هزار و 800 میلیارد تومان است و در واقع 40 درصد اقتصاد استان لرستان مربوط به بخش کشاورزی است.

ضرورت آموزش کارگران برای فعالیت‌های حرفه‌ای در بخش کشاورزی

ساروقی با اشاره به اینکه کشاورزی جزء مشاغل پر ریسک است، گفت: مخاطرات، تنش‌های سرمایی و گرمایی، سیل و خشکسالی از جمله مخاطراتی هستند که سبب می‌شود محصول کشاورزان دائما در معرض انواع خطرات و بلایای طبیعی و غیرطبیعی قرار دارد و با توجه به اینکه هزینه‌های تولید در لرستان با توجه به محرومیت کشاورزان بالا است ترجیح می‌دهند که کارهای مزرعه را شخصا انجام دهند.

آنچه مسلم است جهان در راستای تامین امنیت غذایی نیاز به تولید بیشتر محصولات کشاورزی دارد و این امر قطعا نیاز به کشاورزان حرفه‌ای و همچنین کارگران ماهر مزرعه‌ای به منظور استفاده از تکنولوژی‌های نوین کشاورزی دارد که این امر خود می‌تواند با درخواست مزایا و حقوق بیشتر از سوی کارگران مزرعه‌ای همراه باشد و بنابراین لازم است که چاره‌ای اساسی برای رفع مشکلات کشاورزان و کارگران فصلی در این بخش اندیشیده شود.

انتهای پیام/641/ی