داستان ادامه دار فرونشست در اصفهان/ نصف‌جهان رتبه نخست فرونشست ایران را به خود اختصاص داد

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان ، خبر فرونشست در اصفهان این روزها دیگر از غافلگیر گذشته و هر روز فروریختن یکی از مکان‌ها در اصفهان شنیده می‌شود.کارشناسان دلایل مختلف انسانی و طبیعی را برای فرونشست عنوان می کنند که البته در اصفهان عوامل انسانی شدت بیشتری دارد و به عنوان عامل اصلی شناخته شده است. گویی فرونشست مانند غده سرطانی در حال پیشروی در استان است که نیاز به درمان فوری دارد.

اما مسئله اینجاست که آیا پدیده فرونشست تبعات دیگر نیز دارد؟ برخی از کارشناسان غیرقابل سکونت شدن را از تبعات بعدی این موضوع دانسته و معتقدند که این زلزله خاموش به زودی خود را نشان می دهد.

رضا اسلامی در این خصوص در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در اصفهان با اشاره به مشکلات ناشی از فرونشست در اصفهان و تشبیه فرونشست به سرطان اظهار داشت: ازآن‌جایی که فرونشست یک حرکت بطئی و آرام دارد و مانند زلزله ناگهانی و سریع نیست بنابراین در طول سالها به‌آرامی اثرات مخرب خود را که خیلی خیلی ویرانگرتر از زلزله است به‌جا می‌گذارد، کارشناسان از آن به‌عنوان سرطان یا زلزله خاموش یاد می‌کنند.

وی ادامه داد: این دقیقاً مانند زمانی است که سلول‌های بدن سرطانی می‌شوند؛ شاید تا مدت‌ها انسان خبر نداشته باشد که یکی از اعضای بدن یا سلولی سرطانی شده است و زمانی متوجه می‌شود که برای درمان آن خیلی دیر شده باشد، در صورتی که پیشگیری‌های به‌موقع صورت گیرد، حتی این بیماری نیز قابل کنترل و یا شاید درمان باشد.

مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی استان اصفهان تصریح کرد: برای فرونشست زمین هم تقریبا‌ً همین مسئله صدق می‌کند، زمانی که لایه‌های خاک بر اثر برداشت‌های آب که عمده‌ترین دلیل می‌تواند باشد، تحکیم شدند پدیده فرونشست اتفاق می‌افتد که اثرات آن در بعضی از مناطق و دشت‌ها به‌صورت ترک‌ها و شکاف‌ها به‌روی زمین و دیوارهای منازل مسکونی بروز می‌کند.

وی با اشاره به خسارت‌های ناشی از فرونشست در دنیا، بیان کرد: در مورد خساراتی که شناسایی شده است در دنیا 34 تا 35 مورد آن در ایران رخ می‌دهد. ایران به‌لحاظ قرارگیری در کمربند کوهزایی آلپاید که پس از حلقه آتش دومین مکان لرزه‌ای فعال در دنیا محسوب می‌شود از لحاظ تکتونیک بسیار فعال است. ایران کشور لرزه‌خیزی است و‌ گویای آن رخداد زلزله‌های فراوان که گاهی با تلفات انسانی و خسارت‌های سنگین در این چند دهه همراه بوده است.

اسلامی خاطرنشان کرد: با تمام مخاطرات ذکرشده، فرونشست میان این 34 مخاطره علی‌رغم حرکت آرام آن خطرناک‌ترین و غیر قابل برگشت‌ترین می‌باشد، چرا که در شهری که زلزله می‌آید مانند بم یا سونامی آمده باشد مانند بنگلادش و اندونزی یا سیل آمده باشد مانند خوزستان و یا آتشفشان اتفاق افتاده باشد و یا طوفان و گردباد آمده باشد، می‌شود دوباره تجدید حیات کرد، اما در دشتی که مرگ آبخوان‌های آن اتفاق افتاده باشد و لایه‌های ریزدانه خاک تحکیم شده باشند دیگر ادامه حیات ممکن نخواهد بود.

مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی استان اصفهان در پاسخ به اینکه چرا بعد از فرونشست زمین ادامه حیات غیرممکن است، گفت: زندگی و تشکیل یک تمدن شهری وابسته به آب است و دشتی که سفره‌های زیرزمینی خود را از دست داده باشد، حیات و زندگی در آن بسیار مشکل است، بنابراین مهمترین خسارتی که فرونشست ایجاد می‌کند غیر قابل سکونت کردن و زندگی در یک دشت است.

وی خاطرنشان کرد: ایجاد شکاف و ترک به‌روی سطح زمین و در مناطق شهری بر دیوارها و سقف‌های منازل مسکونی، دولتی و تخریب زیرساخت‌های مهم شهری از جمله شبکه‌های گاز و برق و آب و فاضلاب، مترو، راه‌آهن،  فرودگاه، پالایشگاه و... شایع‌ترین خسارت فرونشست زمین است که هزینه تعمیر و نگهداری را در این گونه شهرها برای مردم چندین برابر می‌کند.

اسلامی کاهش نفوذپذیری خاک را یکی دیگر از خسارت‌های فرونشست عنوان و اضافه کرد: زمانی که لایه‌های خاک بر اثر فرونشست تحکیم پیدا می‌کنند، نفوذپذیری خاک نیز بسیار کم می‌شود، به‌طوری که با وجود بارش به‌دلیل اینکه آب نمی‌تواند در لایه‌های خاک نفود کند، آب جاری می‌شود و فاجعه دیگری به‌نام سیل رخ خواهد داد.

وی متذکر شد: عمده‌ترین دلیل این رخداد برداشت‌های بیش از حد از آبخوان است، به این معنی که وقتی تراز آب ورودی به آبخوان با تراز خروجی از آبخوان کمتر و یا حتی برابر باشد به‌مرور زمان این اتفاق رخ خواهد داد.

رتبه نخست فرونشست در کشور به اصفهان رسید

رئیس گروه حفاظت آب زیرزمینی آب منطقه‌ای استان اصفهان در این نشست با بیان اینکه استان اصفهان در بحث خشکسالی پنجمین استان کشور به‌شمار می‌آید، اظهارداشت: استان اصفهان از گذشته تا کنون همواره درگیر مشکل خشکسالی بوده است اما در سال های اخیر به واسطه استقرار صنایع و بهره برداری بی‌رویه در بخش‌های مختلف و نیز کشاورزی این بحران جدی‌تر شده است.

مینا بگی با بیان اینکه در حال حاضر استان اصفهان با حدود 31 شهر دارای خطر بالای فرونشست در سطح کشور رتبه اول را دارد، گفت: در شهر اصفهان شش هزار بنای تاریخی وجود دارد و متاسفانه فرونشست زمین تمام میراث فرهنگی و شریان‌های حیاتی استان اصفهان را تهدید می‌کند.

وی با بیان اینکه برای کنترل و کاهش بحران فرونشست زمین چاره‌ای جز کنترل برداشت‌ها و مصارف وجود ندارد، گفت: بحران منابع آب زیرزمینی از سال‌ها قبل مورد توجه وزارت نیرو و سایر ارگان‌ها قرار گرفته است و به منظور رفع این بحران طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی در دهه 80 به عنوان علاج برای این چالش مطرح شد.

رئیس گروه حفاظت آب زیرزمینی آب منطقه‌ای استان اصفهان ادامه داد: اما متاسفانه عزم جدی برای اجرای آن طرح وجود نداشت و نتیجه آن نیز امروز به وضوح مشخص است و شرایط کنونی از نتایج عدم اجرای آن طرح است.

وی خاطر با بیان اینکه ماجرای فرونشست زمین به تازگی مطرح نشده بلکه از حدود دهه 40 در دشت رفسنجان با فرونشست زمین رو به ‌رو بودیم، گفت: ما می‌توانستیم از مدت‌ها قبل مهیای فرونشست شویم اما به واسطه مصارف بیش از حد، فرصت طلایی را از دست دادیم و اکنون باید اقدام عاجلی در این راستا صورت بگیرد.

بگی با اشاره به وجود حدود 21 هزار حلقه چاه غیرمجاز در استان اصفهان، خاطرنشان کرد: بالای 10 هزار حلقه از این چاه ها غیرفعال و متروکه هستند چراکه آبخوان های آب زیرزمینی پتانسیل و توانی برای برداشت منابع آب نداشتند و در واقع آبی در آبخوان وجود نداشته است.

وی با بیان اینکه مهم‌ترین چاره برای فرونشست زمین، کنترل برداشت منابع مجاز و اندازه‌گیری هوشمند چاه‌ها است، تصریح کرد: حدود 41 هزار حلقه چاه مجاز در سطح استان اصفهان وجود دارد که باید همه آن‌ ها به ابزار اندازه‌گیری هوشمند تجهیز شوند تا در برداشت زیاده روی نشود.

رئیس گروه حفاظت آب زیرزمینی آب منطقه‌ای استان اصفهان با بیان اینکه بحث پر کردن چاه‌های غیرمجاز در استان اصفهان از حدود سال 86 مطرح شد، گفت: بالای هشت هزار حلقه چاه غیرمجاز تاکنون در استان پر شده است، همچنین در سال گذشته تعداد 803 حلقه چاه غیرمجاز در استان اصفهان مسدود گردید.

وی پیرامون بحث نصب کنتور، گفت:‌ در زمینه نصب کنتور با توجه به چالش‌های موجود، با توجه به اینکه تأمین هزینه‌های نصب کنتور متقاضیان سنگین است، متأسفانه وزارت نیرو نتوانسته در این راستا عملکرد خوبی داشته باشد.

شروع فرونشست، آغاز مرگ تدریجی آبخوان است

محمد سیاری، کارشناس مطالعات آب‌های زیرزمینی شرکت آب منطقه‌ای استان اصفهان نیز با بیان اینکه در استان اصفهان 35 محدوده مطالعاتی یا دشت وجود دارد که متولی پایش آن شرکت آب منطقه‌ای استان بوده، اظهار داشت: در این 35 محدوده مطالعاتی، سطح آب‌های زیرزمینی از طریق چاه‌های پیزومتری به صورت ماهانه مورد اندازه‌گیری قرار می‌گیرد.

وی با بیان اینکه از 35 محدوده مطالعاتی در حال حاضر 27 دشت دچار افت مستمر بوده و دشت ممنوعه محسوب می شوند و به لحاظ سطح آب دچار چالش هستند، گفت: از این 27 دشت ممنوعه، ده دشت در حالت بحرانی قرار دارند و فرونشست زمین در این دشت‌ها از سال‌ها قبل آغاز شده است.

سیاری ادامه داد: این دشت‌ها شامل اصفهان- برخوار، گلپایگان، کاشان، دامنه- داران، مهیار شمالی، مهیار جنوبی، دشت آسمان، مورچه خورت، اردستان، خالد آباد و نجف آباد است.

وی با بیان اینکه کلانشهر اصفهان در دشت اصفهان- برخوار واقع می باشد، گفت: براساس داده‌های بلندمدت افت مستمر این دشت با افت تجمعی 36.47 متر و متوسط افت سالانه 94 سانتی‌متر که یک دوره 39 ساله را شامل می‌شود، در این مورد دشت مهیار شمالی و سپس دشت دامنه- داران بحرانی‌ترین دشت به لحاظ میزان افت تجمعی محسوب می شوند.

کارشناس مطالعات آب‌های زیرزمینی شرکت آب منطقه‌ای استان اصفهان تصریح کرد: با وجود اینکه دشت اصفهان- برخوار از نظر میزان افت در دشت‌های استان رتبه سوم را دارد اما به لحاظ کسری مخزن با اختلاف زیاد رتبه اول را به خود اختصاص داده است و سه میلیارد از حدود 13 میلیارد مترمکعب کسری مخزن کل استان مربوط به این دشت است.

وی با بیان اینکه دشت اصفهان- برخوار از سال 45 جزو دشت های ممنوعه بوده و این بدان معناست که از دیرباز وضعیت کنونی در آن دیده شده است، گفت: این یعنی زمانی که آب فراوان بوده و فرونشستی نیز وجود نداشته از ممنوعه بودن دشت اصفهان- برخوار خبر داشتیم اما بازهم متاسفانه بارگزاری‌های فراوانی بر آبخوان صورت گرفت.

سیاری ادامه داد: متاسفانه با محیط زیست خیلی ظالمانه برخورد شد و حقیقتاً به سمت توسعه ناپایدار کشاورزی گام برداشته شد که این سبب وقوع وضعیت کنونی اصفهان شده است.

وی با بیان اینکه شروع فرونشست، آغاز مرگ تدریجی آبخوان است، خاطرنشان کرد: این یعنی هرچه زمان پیش می رود بخشی از آبخوان را از دست می‌دهیم و دیگر قابل برگشت نیست که اثرات آن نیز بر روی زمین، شکاف‌ها، تهدید زیرساخت‌های شهری و ساختمان‌ها رخ می دهد.

کارشناس مطالعات آب‌های زیرزمینی شرکت آب منطقه‌ای استان اصفهان  خاطر نشان کرد: متولی اندازه‌گیری نرخ فرونشست، سازمان زمین شناسی و نقشه برداری است و طبق آمار این سازمان حداکثر نرخ فرونشست در اصفهان سالانه 18 سانتی‌متر گزارش کرده است و این درحالی است که در سطح دنیا در صورت وقوع فرونشست زمین بیش از یک سانتی‌متر،  بحران تلقی می‌شود.

ریزش های در محدوده شبکه های فاضلاب به هیچ عنوان به فرونشست ها بستگی ندارد

 سعید شمسایی، مدیر دفتر مطالعات و بررسی های فنی شبکه فاضلاب آبفای استان اصفهان نیز اظهارداشت: طراحی شبکه فاضلاب شهر اصفهان از سال 1340 آغاز و از سال 1345 در مدار بهره‌برداری قرار گرفت و می توان گفت شبکه فاضلاب که نزدیک به 55 سال قدمت دارد.

وی با بیان اینکه طول کل شبکه فاضلاب استان 7800 کیلومتر و طول شبکه فاضلاب شهر اصفهان 3900 کیلومتر است، گفت: 77 درصد از این متراژ از جنس بتن، 21 درصد پلی اتیلن و درصد جزئی دیگر نیز سایر جنس ها است.

مدیر دفتر مطالعات و بررسی های فنی شبکه فاضلاب آبفای استان اصفهان با بیان اینکه اصلاح شبکه فاصلاب شهر اصفهان از 15 سال گذشته آغاز شده است، گفت: با تصویربرداری های انجام شده از 3900 کیلومتر شبکه فاضلاب نزدیک به 400 کیلومتر در حالت خوردگی قرار دارد که نیاز به بازسازی دارد.

وی با بیان اینکه در شبکه های فاضلاب بتنی، عوامل شیمیایی، بیولوژیکی و فیزیکی در تخریب لوله ها تاثیر گذار هستند، گفت: علت ریزش ها در محدوده شبکه های فاصلاب خوردگی لوله های بتنی فاصلاب هستند و ریزش های در محدوده شبکه های فاضلاب به هیچ عنوان به فرونشست ها بستگی ندارد.

سیاری تصریح کرد: 28 تصفیه خانه با ظرفیت 6 متر مکعب در ثانیه عملیات تصفیه فاضلاب را انجام می‌دهند که حدود 3 میلیون نفر در استان تحت پوشش این تصفیه خانه‌ها هستند و 36 شهر و 5 روستا در سطح استان از انشعاب فاضلاب بهره می برند.

انتهای پیام/174/ی