کم آبی و رخوت تغییر الگوی کشت در استان زنجان/ معیشت کشاورزان پاشنه آشیل موفقیت طرح است

به گزارش خبرگزاری تسنیم از زنجان ، آب یکی از بزرگترین چالش‌های دنیا به حساب می‌آیند و نبود و کمبود آن سرمنشـأ بسیاری مناقشات مهم جهـان است، بنابراین مدیریت آب برای کشور ایران که دارای اقلیم خشک تا نیمه خشک است از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و باید آب را به نحوی مدیریت کرد تا به نسل‌های آینده سپرده شود.

در این میان استان زنجان با قرارگیری در منطقه نیمه خشک و میزان بارندگی سالانه کم‌تر از 250 میلی‌متر، در سال‌های اخیر جز استان‌های کم بارش محسوب می‌شود و با کم آب سدها و در برخی موارد استفاده غیر اصولی از آب شرایط دشت‌های استان و سدها بحرانی‌ شده است.

بحران کم‌آبی یکی از چالش‌های اساسی در استان زنجان است که اگر مدیریت در مصرف آب در بخش‌های مختلف انجام نگیرد ذخایر آبی را رو به وخامت خواهد رفت.

بنابراین رعایت مصرف آب در همه بخش‌ها از جمله کشاورزی بسیار مهم است و کاشت محصولات متناسب با اقلیم استان از اهمیت بالایی برخوردار است و تجدید نظر و جایگزینی کشت محصولات کم‌آبر با محصولات پر آب‌بری همچون هندوانه که آب زیاد با بازدهی کم دارد و سالانه بخشی از مزارع زیرکشت این محصول می‌‌رود لازم و ضروری است.

همچنین کشت محصول برنج در برخی نقاط استان که از محصولات پر آب‌بر است با توجه به بحران آب استان کم شده و محصولات دیگری متناسب با نیاز منطقه جایگزین آن شود نکته‌ای که طبق برنامه قرار بود جهاد کشاورزی برای رسیدن به اهداف تعیین شده آن برنامه‌ریزی کند و به نوعی در دوره‌ای مشخص کشت جایگزین را برای کشاورزان منطقه ارائه نماید.

پیش از این نیز محسن افشارچی استاندار زنجان با اشاره به بحران آب در برخی نقاط ایران از جمله زنجان به خبرنگار تسنیم گفته بود یکی از راهکارهای مدیریت شرایط در کنار اجرایی شدن برنامه‌های آبخیزداری تغییر الگوی کشت برای کاهش تقاضای آب در بخش کشاورزی است که یکی از راهکارهای اصولی توسعه کشت گلخانه‌ای است چون با استفاده از این شیوه بهره‌وری و استفاده بهینه از منابع آب بسیار بهتر از سیستم سنتی است.

سالانه از سطح زیر کشت برنج استان کاسته می‌شود
در این راستا رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان، در گفت‌وگو با تسنیم اظهار داشت: بیش از 50 درصد از اراضی آبی که مستعد آبیاری های نوین هستند در استان در حال اجرا است و اینکه بدون در نظر گرفتن کشت‌های جایگزین و در نظر گرفتن ارزش افزوده و مسائل بازار جلو برخی از کشت محصولات گرفته شود، مسائلی هستند که یک بخشی از آن به اقتصاد  کشور مرتبط است اما  محدودیت ها در کشت برخی از محصولات از جمله هندوانه و برنج از سالیان گذشته شروع شده است و به تدریج محدودیت ها اعمال می شود.

روح الله حسنی با اشاره به محصول برنج گفت: ظاهر قضیه واقعیت مطلب را بیان نمی‌کند زیرا این محصول از سال‌های گذشته جز محصولات ریشه دار در زنجان بوده و طبق نخستین سرشماری کشاورزی در سال 52 استان زنجان، به عنوان رتبه هفتم تولید برنج شناخته شده است.

وی افزود: با توجه به حاشیه‌های رودخانه قزل اوزن و زنجانرود که فقط برای برنج کاری مناسب هستند، در حال حاضر کشت جایگزینی که به لحاظ درآمدی و متناسب با بافت خاک باشد وجود ندارد.

حسنی گفت: طبق مصوبه هیئت وزیران کشت برنج به جز استان‌های گیلان، مازندران و گلستان در سایر استان‌ها ممنوع است و درخواست استان زنجان این است که در جاهایی که پیشینه تولید برنج وجود داشته، و جزء تولیدکنندگان برنج بوده باید این استان را نیز در لیست کشت‌کنندگان برنج قرار دهند و خدمات لازم به آن‌ها ارائه گردد چرا که به هیچ وجه آب زیر زمینی را برای کشت برنج مناسب نمی‌دانیم و همه اقدامات لازم برای جلوگیری از این کار را نیز انجام داده شده است و ادامه دارد اما پیگیر اجازه کشت در استان زنجان و حمایت‌های دولت در این زمینه هستیم.

وی بیان کرد: در سند سازگاری با کم‌آبی مصوب شده است تا همه ساله 50 هکتار از اراضی کشت برنج کم شود و کشت‌های جایگزین اختصاص داده شود در این راستا سطح شالیزار‌های استان از 3 هزار و 200 هکتار در سال 97 به 2 هزار و 50 هکتار در سال 1401 رسیده است.

حسنی ابراز داشت: طبق ابلاغ مصوب شده هیچ نوع خدماتی به برنج کاران از لحاظ کود، ارائه تسهیلات داده نمی‌شود و محدودیت‌هایی که قانون لحاظ کرده اعمال می‌شود. 

وی با اشاره به  قیمت مناسب گندم که با استقبال کشاورزان مواجه شد گفت: باید از سیاست‌های تشویقی در جایگزینی کشت محصولات استفاده کنیم تا کشاورزان ترغیب به کشت محصولات کم آب با ارزش افزوده بالا شوند.

حسنی با اشاره کشت گلخانه‌ای گفت: واقعیت این است که هزینه‌های ایجاد گلخانه بسیار بالا رفته ولی با این حال چند گلخانه در سطح استان در حال احداث است‌.

هندوانه آب‌بر نیست
از سوی دیگر نادر عباسی رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی استان زنجان با بیان اینکه هندوانه جزء محصولات آب‌بر نیست گفت: طبق بررسی های به عمل آمده در چند سال اخیر متوسط مصرف  آب برای کشت محصول هندوانه در کل کشور، چهار هزار و 200 متر مکعب در هر هکتار و برای گندم پنج هزار و 400 متر مکعب بوده است.

وی افزود: آبی که برای محصول هندوانه استفاده می‌شود کمتر از محصول گندم است و عملکرد آن در متوسط کشوری 37 تن و در استان زنجان 60 تن است یعنی بهره‌وری هندوانه برای کشور حدود هشت و برای استان زنجان در حدود 16 است.

عباسی با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری در مورد کاشت محصولات استراتژیک گفت: هدف ما کشت محصولات استراتژیک از جمله گندم و تامین امنیت غذایی کشور است گرچه مصرف آب در کاشت هندوانه کمتر از گندم است اما ترجیح می‌دهیم کشت محصول گندم برای تامین امنیت غذایی کشور در اولویت و راس برنامه‌های جهاد کشاورزی باشد.

وی تصریح کرد: بنابراین نباید نگران کاشت محصول هندوانه در برخی از نقاط کشور با تصور اینکه آب به هدر می‌رود باشیم. 

سنوات اخیر موقتاً آب شالیزارها را تامین کردیم
 اسماعیل افشاری مدیر‌عامل شرکت آب منطقه‌ای استان زنجان در گفت‌وگو با تسنیم با ابراز نگرانی از اینکه میزان آب ورودی به پشت سد‌های استان در سال جاری کاهش یافته است، اظهار داشت: روند کشت و کار و کشاورزی در برخی نقاط استان از جمله شهرستان طارم به شکلی است که کشاورزان از دهه‌های گذشته اقدام به کشت محصولی خاص  از جمله برنج داشتند.

وی با اشاره به خشک شدن رودخانه قزل اوزن در سال گذشته افزود: وزارت نیرو و منابع آب کشور، در چند سال گذشته به عنوان راهکار موقت برای تامین آب شالیزار‌های شهرستان طارم اقدام به خرید آب از سد آیدوغموش میانه کردند و به طور موقت آب شالیزار‌ها و زیتون‌ها تامین شد.

افشاری تصریح کرد: اگر سال جاری نیز شرایط رودخانه قزل‌اوزن خشک شود چاره‌ای جز خرید آب از سد آیدوغموش ‌برای آبیاری شالیزار‌های طارم نیست اما با توجه به بارندگی های سال جاری مشخص نیست که آیا این سد آب دارد یا نه، و با چنین شرایط آبی نباید برنج‌کاری در شهرستان طارم انجام شود.

وی با اشاره به کاشت محصولات جایگزین به جای محصولات پر آب بر بیان‌کرد: البته محصول جایگزین و پیشنهادی باید ارزش جایگزینی و اقتصادی برای کشاورز داشته باشد تا رغبت پیدا کند کشت محصول خود را تغییر دهد و تنها نمی‌توان به بخشنامه و تذکر اکتفا کرد و کشاورزان نیز باید همکاری لازم را در مدیریت آب را داشته باشند زیرا با  کمبود و نبود آب نمی‌توان هیچ محصولی را کشت کرد.

به‌این ترتیب و با درنظر گرفتن شرایط موجود لازم است مسئولان مربوطه در زمینه اجرای سیاست‌های تغییر الگوی کشت تلاش بیشتری داشته باشند و ضمن رعایت تامین معیشت کشاورزان به دلیل این تغییرات بگونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که در دوره‌ای کوتاه مدت بطور کلی تولید محصولات پرآب‌بر در منطقه حذف و به جای آن تولید محصولات کم آب‌بر با ارزش افزوده بالا رونق گیرد.

انتهای پیام/ی