سالگرد کودتای ۲۰۱۶ ترکیه؛ آیا اردوغان غافلگیر شد؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، جمعه همزمان بود با ششمین سالگرد کودتای نافرجام 15 جولای ترکیه و اردوغان از مردم خواست در مراسم سالگرد قربانیان و محکوم کردن عاملین کودتا حضور پیدا کنند.

در شب کودتای سال 2016 میلادی در ترکیه 250 نفر کشته شدند، هزاران نفر مجروح شدند و از لحظه آغاز کودتا و به میدان آمدن تانک ها تا درهم پیچیده شدن طومار آن، کمتر از 12 ساعت طول کشید. این نخستین بار بود که یک کودتا در ترکیه، با شکست مواجه می شد و ژنرال ها و آمران، دستبد به دست، به زندان فرستاده می شدند.

در سالگرد کودتای 15 جولای، سوالات بی جواب و حواشی امنیتی فراوانی وجود دارد که هنوز هم روشن نشده اند.

جمیل چیچک، رئیس اسبق پارلمان ترکیه و عضو کنونی شورای عالی مشاورین رئیس جمهور که به عنوان یک سیاستمدار مهم «دولت پنهان» شناخته می شود، اخیراً گفته است:«هنوز هم در مورد کودتا، سوالات فراوانی وجود دارد و بخش مهمی از اطلاعات، در اختیار نیست.»

مشخص نیست که چیچک با بیان این حرف، نشان داده که اساساً برای دولت هم ابهام وجود دارد یا این که ترجیح داده شده بخش مهمی از رازها و اسرار امنیتی 15 جولای، مانند جعبه سیاهی باشد که نهایتاً در کل ساختار ترکیه، فقط چهار پنج نفر از آن اطلاع دارند.

چه کسی کودتا کرد؟

فتح الله گولن، از قدرتمندترین چهره های دینی و سیاسی ترکیه، همان رهبر مقتدری بود که سالها به عنوان حامی اردوغان و حزب عدالت و توسعه، با مجموعه عظیمی از امکانات رسانه ای، نهادی و مالی در میدان بود. اما از یک جایی به بعد، بین او و اردوغان اختلاف افتاد و مشخص شد که دست کم 170 نفر از کل 330 ژنرال ترکیه، تابع نظرات گولن بوده اند و به همین خاطر، او از اقامتگاه خود در پنسیلوانیای آمریکا دستور کودتا را صادر کرد.

تحلیل گران معتقدند که ژنرال های گولنی، سست و ناشیانه عمل کردند و از دیگر سو، هواداران اردوغان، مردانه در میدان ایستادند و در برابر تانک ها، دراز کشیدند و گفتند: اگر قصد دارید قدرت را در دست بگیرید، باید از روی اجساد ما رد شوید.

یکی از بزرگترین شانس های اردوغان در شکست کودتای 15 جولای، نقش تاریخی و بی بدیل ژنرال خلوصی آکار رئیس وقت ستاد کل نیروهای مسلح ترکیه بود. زمانی که یک افسر کودتاگر، طپانچه روی شقیقه آکار گذاشت و از او خواست بیانیه کودتا را از تلویزیون بخواند و کل نیروهای مسلح را تحویل دهد، او از انجام چنین کاری سر باز زد.

آیا اردوغان غافلگیر شد؟

اردوغان بارها اعلام کرده که گولن، او و رفقایش را فریب داده و گرگی در پوستین میش بوده است. اردوغان همچنین به این اشاره کرده که خبر کودتا را از شوهرخواهر خود شنیده و غافلگیر شده است. اما شواهد امنیتی نشان می دهد که این ها، سخنان سیاسی – مصلحتی و تدابیر رئیس جمهور ترکیه است و واقعیت، چیز دیگری است.

ساعت 14 و 20 دقیقه ظهر روز 15 جولای، یک سروان ارتش به ساختمان مرکزی سرویس اطلاعاتی میت رفته  و اعلام می کند که باید برای دادن یک سری اطلاعات حیاتی، با شخص هاکان فیدان رئیس میت دیدار کند.

فیدان دیدار را می پذیرد. خبر این است: قربان! قرار است امشب خون های بسیاری ریخته شود. حتی ممکن است کودتا شود. اطلاعات من موثق است و من اینها را از صحبت با یک سروان مورد اعتماد فتح الله گولن شنیدم.

فیدان فوراً با خلوصی آکار رئیس ستاد کل تماس محرمانه می گیرد و مراتب را اطلاع می دهد. سپس، با نخست وزیر، رئیس جمهور و وزیر کشور تماس گرفته می شود.

اردوغان و خانواده او، با هواپیما به مارماریس رفته و در یک هتل اقامت می کنند. فردی چهار بار با خلبان رئیس جمهور تماس گرفته و مداوماً از او می پرسد: رئیس کجاست؟

سماجت تماس گیرنده، ثابت می کند که اتاق فکر کودتا، به دنبال آن است که اردوغان را اسیر کند.

خلبان زرنگی به خرج داده و فرد مزبور را می پیچاند. اما بالاخره محل اقامت لو می رود و کودتاگران به سوی هتل محل اقامت اردوغان حرکت می کنند. اردوغان و همراهان او، با یک بالگرد نظامی، فرار می کنند. بالگرد برای همگان جا ندارد. بنا بر اظهارات برات آلبایراک داماد ارشد رئیس جمهور، حسن دوغان، رئیس دفتر محبوب اردوغان، همسر و فرزندانش را رها می کند و با رئیس می رود.

اردوغان به مدت چند ساعت در یک مخفیگاه پنهانی اقامت می کند و با یک تماس تصویری که توسط "خنده فرات" در خبر زنده پخش می شود، از مردم می خواهد در برابر کودتاگران مقاومت کنند.

وی پس از آن که خطر رفع می شود، با هواپیما به آنکارا رفته و در برابر خبرنگاران صحبت می کند.

مرور این روند، نشان دهنده این است که اولاً تیم اردوغان غافلگیر نشده و از قبل خبردار بوده اند، دوم این که مردم، نقش مهمی در شکست کودتاگران داشتند. سوم این که دار و دسته گولن، ناشی بازی درآورده و اصطلاحاً این کاره نبودند.

نقش ویژه آمریکا

دولت اوباما در شب کودتا، خیلی دیر از اردوغان حمایت کرد و جو بایدن معاون رئیس جمهور هم خیلی دیر برای ابراز همدردی به آنکارا سفر کرد. ظاهراً تیم کاخ سفید، بدش نمی آمد یک تغییر رژیم در آنکارا روی دهد.

سال هاست که مقامات ترکیه می گویند، هنری بارکی در کودتای 15 جولای دست داشته و طراح بوده است. هنری بارکی که بعدها به ریاست دانشگاه ییل آمریکا رسید، فرزند یک خانواده دیپلمات آمریکایی است، در استانبول به دنیا آمده و ترکی را مثل بلبل حرف می زند. بارکی سال ها کارشناس سازمان سیا و مسئول میز ترکیه و خاورمیانه در وزارت امور خارجه بود. او ادعای دست داشتن در کودتا را رد کرده است.

حالا نوبت جان بولتون است که نام خود را به عنوان مشوق و حامی کودتا بر سر زبان ها بیندازد. او که بعدها به عنوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید برگزیده شد، جدیداً اعلام کرده که از چندین کودتا حمایت کرده است. رسانه های ترکیه نیز این سخن را به عنوان اعتراف به دست داشتن در کودتای 15 جولای تلقی کرده اند.

جنگ بر سر پادشاهی گولن

نزدیک به 30 سال است که گولن در پنسیلوانیای آمریکا در عمارت بزرگی زندگی می کند که بی شباهت به یک کاخ نیست. او هنوز هم در آمریکا و ده ها کشور جهان، تشکیلات فرهنگی – آموزشی، نفوذ و قدرت دارد و آمریکا حاضر نیست او را به ترکیه برگرداند.

 حالا خبر انتقال فتح الله گولن به بیمارستان، توجه رسانه ها را به سوی خود جلب کرده و ممکن است گولن 82 ساله به زودی بمیرد. به همین خاطر، نام سوات ییلدرم روحانی 81 ساله دیاربکری بر سر زبان ها افتاده و بعید نیست که او جانشین شود.

دولت اردوغان پس از در هم کوبیدن ساختار شبکه ای شاگردان گولن، هزاران ملک و مستغلات و ده ها میلیارد دلار وجه نقد به دست آورد. علاوه بر این، ده ها روزنامه، مجله و شبکه تلویزیونی با پیشرفته ترین و گرانقیمت ترین تجهیزات روز به دست دولت افتاد. اما چنین چیزی به معنی نابودی تشکیلات گولن نیست. این سازمان، هنوز هم در چندین کشور جهان، قدرت، نفوذ و امکانات گسترده دارد و مشخص نیست که در صورت تغییر معادلات قدرت در انتخابات سال آتی در ترکیه، دولت بعدی با گولنی ها به چه شکلی مواجه شود.

انتهای پیام/