حاشیه‌نگاری تسنیم از دیدار میهمانان مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) با رهبر معظم انقلاب/ ای‌بسا هندو و ترک همزبان...
تمام بخش‌های مربوط به این سخنرانی که در وقت نسبتاًکمی هم صورت گرفت، اهمیت دارد و نیازمند توجه است امّا بعضی از بخش‌ها ـ حداقل به‌اعتقاد نگارنده این سطور ـ خاص‌تر بودند؛ مواردی که میان آنها فلسفه سیاسی و فلسفه تاریخ به‌خصوصی را می‌توان استنباط کرد.
گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم ـ حسینیه امام خمینی(ره) هم به‌واسطه حضور در ماه‌های محرم و صفر و نزدیک بودن اربعین، حال‌وهوای حسینی دارد و هم به‌جهت نوع میهمانانش، به روایاتی درباره عروة‌الوثقی و حبل‌المتین بودن ائمه اطهار علیهم السلام مزیّن شده است؛ کتیبه‌های مشکی اطراف حسینیه حاوی بخش‌هایی از زیارت ناحیه مقدسه است؛ بهتر بگویم، روضه جانسوزی که خیلی‌ها فقط روز عاشورای حسینی علیه السلام دل آن را دارند که بخوانند و با آن گریه کنند: السلام علی الشیب الخضیب، سلام بر آن محاسن به خون خضاب شده؛ السلام علی الخدّ التریب، سلام بر آن صورت خاک‌آلوده و السلام علی البدن السّلیب، سلام بر آن بدن جامه به غنیمت رفته.
بنر معروف بالای جایگاه هم که به‌ویژه در این چند سال اخیر با مضامین فکرشده و معناداری که روی آن حک می‌شود بیشتر جلب توجه می‌کند و خود به بخش مهمی از پیام هر دیدار تبدیل می‌شود، این بار چنین متنی را بر خود می‌بیند: صدّق نبی الله: نَحنُ كَلِمةُ التَّقوى، و سَبیلُ الهُدى، و المَثَلُ الأعلى، و الحُجَّةُ العُظْمى، و العُرْوَةُ الوُثْقى. روایتی از نبی اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم که درباره اهل‌بیت علیهم السلام می‌فرماید: ماییم آن کلمه تقوی و راه هدایت و الگوی برتر و حجّت بزرگ و دستگیره استوار. این روایت، با خوش‌سلیقگی و به‌مناسبت حضور میهمانان مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) انتخاب شده است.
دیدار بناست که رأس ساعت 11 صبح آغاز شود؛ با این حال از 9 صبح درب حسینیه امام خمینی(ره) به‌روی میهمانان باز است و می‌توانند در حسینیه مستقر شوند. جزو گروه اولی هستم که وارد حسینیه می‌شود؛ در صندلی‌های وسط حسینیه می‌نشینم. میهمانان، آنچنانکه حجت‌الاسلام والسلمین رمضانی دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) در ابتدای شروع مراسم می‌گوید، برخی اعضای شورای عالی و مجمع عمومی مجمع جهانی اهل بیت(ع) و جمعی از علما و اندیشمندان و نخبگان از کشورهای مختلف جهان هستند؛ این افراد طی چند روز گذشته در هفتمین دوره مجمع عمومی مجمع جهانی اهل بیت(ع) که با حضور شخصیت‌هایی از 117 کشور و با شعار «اهل بیت(ع)، محور عقلانیت، عدالت و کرامت» برگزار شد، حضور داشته‌اند.
نگاهی که به جمع بیندازی علما ونخبگانی از کشورهای مختلف با رنگ و نژاد و قومیت و ملیّت‌های مختلفی می‌بینی که حول حبل‌المتین اصلی یعنی محبت و مودت و اعتقاد به ائمه اطهار (ع) گرد هم آمده‌اند و قصد دارند فرهنگ برادری را در میان همه امت اسلامی، از شیعه تا اهل سنّت تبلیغ کنند. از شخصیت‌های عراقی تا فلسطینی تا هندی تا اهل ترکیه تا لبنانی و کشورهای قاره آفریقا و...؛ تقریباً از همه کشورها هستند؛ ولی کسی احساس غربتی در این جمع پراکنده ندارد؛ ای بسا هندو و ترک همزبان...
ابتدا تصور می‌کردم فرد کناری‌ام همچون خودم یک ایرانی باشد که آرام نشسته و به حسینیه و میهمانان دیگر نگاه می‌کند؛ سر صحبت را که باز کرد، اگرچه به فارسی حرف می‌زد امّا مشخص بود که فارس‌زبان نیست؛ از او ملییّتش را پرسیدم؛ گفت اهل ترکیه است اما سالهاست که در هلند زندگی می‌کند و به کار فرهنگی مشغول است؛ گفتم ملییّت؛ ما از این اصطلاح، جغرافیایی که در آن زندگی می‌کنیم را می‌فهمیم و برای همین او گفت اهل ترکیه است؛ امّا شاید این یکی از معادل‌های جالبی است که مسلمان‌ها در برابر اصطلاحات مربوط به Nation_State انتخاب کرده‌اند؛ کلمه ملّت در اصل بیش از آنکه منشأ و ریشه جغرافیایی و خاک داشته باشد، به «دین» و «اعتقاد» برمی‌‌گردد؛ من از او ملییّتش را پرسیدم و او هم به همین معنای رایج گفت اهل ترکیه است و من هم ایرانی؛ امّا در واقع اگر به اصل کلمه برگردیم، ملّت معنای دین دارد و ما هر دو یک ملّت بودیم و هستیم؛ هر دو مسلمانیم.
در صندلی‌های جلویی ردیف وسط جمعی از شخصیت‌های جهان اسلام نشسته بودند؛ صندلی‌هایی برای آقایان حسن حماده، شیخ حسین معتوق، عمر محمد شهاب، سید عبدالله نظام، شیخ همام الحمودی، عبدامنعم زین، سید علی فضل‌الله، شیخ حسان عبدالله، شیخ علی یاسین، شیخ نعیم قاسم و سالم ادیب و ... در نظر گرفته شده بود و در کنار آنها چهره‌های ایرانی مانند آیات و حجج اسلام: قمی معاون بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری، گلپایگانی رئیس دفتر رهبر معظم انقلاب، اختری، احمد خاتمی، درّی نجف‌آبادی، حکیم الهی، ابوالحسن نواب و محمّد محمّدیان و... حضور دارند؛ در سمت راست سالن هم جمعی از بانوان عالمه اسلامی حاضر بودند.
در فاصله استقرار میهمانان تا شروع مراسم فرصت تقریباً مناسبی پدید آمده است تا افراد با یکدیگر خوش و بش کنند؛ برخی شخصیت‌های ایرانی در احوالپرسی با میهمانان خارجی از دیگران فعال‌ترند و با سر زدن به صندلی‌های مختلف و چهره‌هایی از کشورهای گوناگون با آنها چاق‌سلامتی می‌کنند.
یکی از مسئولان برگزاری مراسم پیش از شروع رسمی در پشت میکروفون حضور می‌یابد و ضمن خوش‌آمدگویی و تکریم میهمانان از آنها می‌خواهد که به واسطه شرایط کرونایی، ملاحظات و شیوه‌نامه‌ها را تا آخر مراسم رعایت کنند و بویژه بعد از پایان مراسم در نزدیک جایگاه تجمع نکنند. این موضوع را با احترام ویژه و با اشاره‌ای خاص به تکریم میهمانان توسط دفتر رهبر انقلاب و شخص رهبر معظم انقلاب بیان می‌کند و انصافاً میهمانان نیز تا انتهای مراسم بر رعایت شیوه‌نامه‌ها تاکید دارند.
رهبر معظم انقلاب یکی دو دقیقه زودتر از ساعت 11، یعنی زمان رسمی برگزاری مراسم، وارد حسینیه می‌شوند؛ میهمانانی که زبان فارسی را بلدند شعار می‌دهند که ما همه سرباز تواییم خامنه‌ای، گوش به فرمان توئیم خامنه‌ای.
هنوز مراسم آغاز نشده، یکی از میهمانان در سمت چپ سالن با صدای بلند غافلگیرمان می‌کند؛ به زبان عربی و با صدای بلند جملاتی حماسی می‌گوید که اگرچه معنای همه‌ی کلمات را نمی‌دانم ولی مشخصاً اظهار لطف و محبت به رهبر انقلاب است؛ بلافاصله بعد از او فرد دیگری که احتمالاً از یکی از کشورهای آفریقایی است هم برمی‌خیزد و اشعاری می‌خواند؛ از مجموع شعرهای آنان کلماتی مانند شمس الولایی و نهج الخمینی(ره) و... را یادداشت‌برداری می‌کنم. نفر سومی هم از سمت دیگر اشعاری می‌خواند ولی نفر چهارم یک روحانی فارس زبان است که از انتهای سالن شعری را شروع به خواندن می‌کند: "ای کرده مثل آئینه از خویشتن عبور، روح تو در برابر حق دائم الحضور... "
مراسم رسماً با قرائت آیاتی از کلام الله مجید آغاز می‌شود؛ قاری علیرضا رضایی، قاری افغانستانی است؛ سلیقه‌ی او در انتخاب آیات، بسیار به دل می‌نشیند؛ پس از بسم‌الله الرحمن الرحیم با آیاتی از سوریه فجر شروع می‌کند: یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِی إِلى رَبِّكِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً فَادْخُلِی فِی عِبادِی وَ ادْخُلِی جَنَّتِی؛ این آیه هم خود شبیه روضه‌ی دیگری است در این ایّام. بسیاری از مفسّران معتقدند که امام حسین(ع) مهمترین مصداق این آیه کریمه است؛ پس از خواندن این سه آیه(آیات 27 تا 30 سوره فجر)، قاری به سوره شمس رجوع می‌کند؛ والشمس وضحاها، سوگند به خورشید و تابندگی‌اش، والقمر اذا تلاها، سوگند به ماه چون پی خورشید رود؛ نمی‌دانم چرا این سوره را بلافاصله می‌خواند؛ قطعاً هدفمند است؛ هر کسی می‌تواند تعبیری از آن داشته باشد ولی به قمر که می‌رسد قمر بنی‌هاشم به خاطرم می‌آید؛ و پس از سوره شمس، این بار یکی از پرتکرارترین سوره‌ها در این حسینیه را می‌خواند: انّا اعطیناک الکوثر؛ سلام بر مادر...
همه چیز این قرائت عالی است؛ پایان که می‌دهد، آقا تحسینش می‌کند: طیّب‌الله؛ احسنت؛ ماشاءالله.
حجت‌الاسلام والمسلمین رمضانی دبیرکل مجمع پشت تریبون می‌رود؛ هم گزارشی از هفتمین دوره مجمع عمومی مجمع جهانی اهل بیت(ع) می‌دهد و هم درباره انگیزه تحول در این مجمع سخن می‌گوید. او اشاره می‌کند که هفتمین مجمع را با عنوان و شعار «اهل بیت(ع)، محور عقلانیت، عدالت و کرامت» برگزار کرده‌اند که نیازهای ویژه‌ی امروز بشریّتند. او اشاره می‌کند که سند تحول مجمع جهانی اهل بیت(ع) نیز به زودی به محضر رهبر معظم انقلاب تقدیم می‌شود اما این مجمع در راستای تحول‌گرایی منتظر سند هم نمانده است و در اهداف و ساختارها و روش‌ها و عملکردها در مدیریت جدید تحولاتی را آغاز کرده است؛ توجه به آموزش و همچنین توجه به فضای مجازی و رسانه‌های نوین، تقویت مجامع محلی و توانمندی نیروهای محلی و همچنین مشارکت جمعی اندیشه‌ورزان جهان اسلام، برخی از محورهای این تحول‌گرایی هستند. توجه و تاکیدی که در چند بخش از صحبتهایش به فضای مجازی و رسانه‌های نوین می‌کند، برایم جالب و مثبت است.
او اشاره می‌کند که به رغم تنوع سلایق، شخصیت‌های متعددی از گروه‌های مختلف شیعی در مجمع جهانی اهل بیت(ع) حول حبل‌المتین ائمه اطهار(ع) گردهم آمده‌اند.
پس از گزارش خوب آقای رمضانی، آقا بیانات خود را آغاز می‌کنند؛ در همان ابتدا ایشان تاکید می‌کنند که این جلسه، حقّاً و انصافاً جلسه‌ای ممتاز و برجسته است. و مظهری است از هماهنگی و هم‌افزایی بین‌المللی جمعی مشخص از مسلمین.
ایشان دقایقی درباره اهمیت و عظمت مجمع جهانی اهل بیت علیهم‌السلام و رسالت مهمی که بر دوش دارند صحبت می‌کنند و می‌فرمایند که الهام بخشی به دنیای اسلام از مهمترین ماموریت‌های این مجمع است.
رهبر معظم انقلاب حدیث مشهوری از امام صادق(ع) را یادآور می‌شوند که خطاب به شیعیان فرمودند: " «کونوا لنا زینا"(برای ما زینت باشید).
فرمایشات ایشان چند محور بسیار مهم داشت که قاعدتاً در متن خبر و مشروح بیانات مربوط به این دیدار منتشر می‌شود؛ از تاکیدشان بر عظمت و محبوبیت بی‌نظیری که اهل بیت(ع) در جهان اسلام دارند، تا تاکید بر برافراشتن پرچم جمهوری اسلامی در مقابل نظام استکبار بر مبنای معارف اهل بیت علیهم السلام و به شکست کشاندن نقشه‌های مستکبرین. و همچنین تاکید همیشگی رهبر معظم انقلاب بر ضرورت حفظ وحدت مسلمانان و هشداری که نسبت به توطئه‌های دشمنان برای ایجاد تفرقه و جنگ میان شیعه و سنی یا شیعه با شیعه و اهل سنت با اهل سنت دارند.
تمام بخش‌های مربوط به این سخنرانی که در وقت نسبتاً کمی هم صورت گرفت، اهمیت دارد و نیازمند توجه است. این بیانات را اینجا می‌توانید بخوانید. امّا بعضی از بخش‌ها-حداقل به اعتقاد نگارنده این سطور- خاص‌تر بودند؛ مواردی که از میان آنها فلسفه سیاسی و فلسفه تاریخ بخصوصی را می‌توان استنباط کرد. آقا در بخشی از سخنرانی خود اشاره کردند که تاکید ما در میان مسلمانان بر اصول و مبانی است که همانا یکی از مهمترینشان عمل به آیه کریمه « مُحَمَّدٌ رَسولُ اللَّهِ وَالَّذینَ مَعَهُ أَشِدّاءُ عَلَى الكُفّارِ رُحَماءُ بَینَهُم» محسوب می‌شود؛ آنان که با پیامبرند، در میان خود با رحمت و با کفار با شدت عمل می‌کنند و این قاعده را نباید بالعکس کرد.
آقا فرمودند، ما هیچگاه به کشورهای اسلامی نگفتیم و نخواهیم گفت که از نوع شکل و ساختار سیاسی موجود در ایران کپی‌برداری کنید؛ بلکه همه حرف ما با همه کشورهای اسلامی پیروی از اصول اسلام است. ایشان اشاره کردند که در خود جمهوری اسلامی هم در مقاطعی برخی از بخش‌ها به لحاظ شکل و ساختار سیاسی تغییر پیدا کرد. (نقل‌ها از رهبر معظم انقلاب نقل به مضمون است)
یکی دیگر از بخش‌های جالب سخنان رهبر معظم انقلاب، مقطعی بود که به یک اختلاف بنیادین به لحاظ فلسفه تاریخ میان اسلام و غرب اشاره داشت؛ آقا ضمن اشاره به اینکه دنیای غرب امروز در بن بست تئوریک و فکری قرار دارد و فهم بسیاری از مسائل دنیا برای آنها قابل حل نیست، گفتند که جهان اسلام هم به لحاظ نرم‌افزاری و هم به لحاظ سخت‌افزاری می‌تواند در مقابل مستکبران بایستد. ایشان اشاره کردند که به لحاظ نرم‌افزاری، مسلمانان عقاید و اصول و معارفی دارند که به آنها تکیه می‌کنند و به لحاظ سخت‌افزاری نیز دنیای اسلام ظرفیت‌های بسیار زیادی در عرصه‌های جغرافیایی و منابع سرزمینی و ... دارد.
امّا یکی از نکات جالب رهبر انقلاب در زمینه تفوق نرم‌افزاری مسلمانان، اشاره به این مسئله بود که در اعتقاد مسلمین "مسیر تاریخ روشن است". شاید اهمیت این قطعه از فرمایش مقام معظم رهبری در نگاه اول چندان به چشم نیاید، امّا از آن جهت بسیار تعیین‌کننده است که بدانیم در تئوری‌های غربی چند نگاه به تاریخ وجود دارد که بسیاری از آنها امید چندانی به آینده ایجاد نمی‌کند؛ برخی از این دیدگاه‌ها، مسیر تاریخ را جادّه دوّاری می‌بیند که به دور خود می‌چرخد و داستان صعود و سقوط‌های مداوم است؛ در واقع در این نظرگاه، تاریخ به دور خود می‌چرخد و از این سیکل صعود و سقوط نمی‌توان بیرون جست؛ امّا دیدگاه دیگری هم به ویژه در حدود 100 – 150 سال اخیر هست که تاریخ را کلاً مسیر انحطاط و نابودی بشر می‌داند؛ دیدگاهی که انسان در بهترین حالت می‌تواند شجاعانه و البته منفعلانه، بایستد و نابودی خود را تماشا کند!
مسلّم است که توصیف و تحلیلی که انسان از خودش و تاریخش دارد، تا چه اندازه می‌تواند تجویز و توصیه‌هایش را تغییر ببخشد و اراده‌اش را تحت تاثیر قرار دهد؛ اعتقادی که انسان مسلمان به آینده روشن دارد، روحیه‌ای در او می‌دمد و ابزاری به دستش می‌دهد که هر تمدن مادی منفعل و مایوس رقیبی را می‌تواند کنار بزند.
یک بخش مهم دیگر از بیانات رهبر معظم انقلاب، به مسئله «غیریت» و تایید وجود طبیعی دشمن برای انقلاب اسلامی و آرمان‌های اسلامی اختصاص داشت؛ ایشان با اشاره به برخی صحبت‌ها مبنی بر اینکه با فلان حرف یا عمل یا تصمیم دشمن‌تراشی کردید، گفتند که اساساً وقتی اسلام شعار «عدالت و معنویت» می‌دهد، به صورت طبیعی دشمن‌تراشی هم می‌شود؛ چرا که آنها که به عدالت اعتقادی ندارند و رویکردی استکباری دارند با اسلام به دشمنی برمی‌خیزند و همچنین آنها که مادّی‌گری پیشه کرده و همه مفاهیم را به مادیات برمی‌گردانند نیز طبیعتاً تخاصم پیشه می‌کنند.
سخنان رهبر معظم انقلاب تقریباً حدود ساعت 12:15 به پایان رسید؛ ایشان ضمن جمع‌بندی فرمایشاتشان و خداحافظی با جمع، آرزو کردند که سفر زیارتی اعضای مجمع به مشهد مقدس سفر پرخیر و برکتی باشد.
پس از پایان مراسم، مجدداً جمع‌های کوچک و بزرگی از کشورهای مختلف و با سلایق و نژادها و قومیت‌های مختلف در حسینیه امام خمینی(ره) تشکیل شد؛ گروه‌هایی که اکثراً یا احوالی از همدیگر می‌پرسیدند و یا درباره نکات مطرح شده در این دیدار و همچنین ناظر به شرایط کشورهای خودشان صحبت می‌کردند.
انتهای پیام/
