تحلیلگر ترکیه‌ای: "اقتصاد مقاومتی"، ایران را به عضویت شانگهای در آورد

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، یعقوب اصلان کارشناس ترکیه ای مسائل ایران در یادداشتی با اشاره به عضویت کشورمان در سازمان همکاری شانگهای نوشت:

با عضویت کامل جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای این سازمان اکنون همسایه مرزی ماست.

پس از عملیات روسیه در اوکراین، تعادل جهان به کل متزلزل شد. کشورهای منطقه در عمل نشان دادند که دیگر اجازه توسعه طلبی آتلانتیک را نخواهند داد. سیستم آتلانتیک که به دنبال آزمایش روسیه طبق سیاست های آمریکا بود، در این مرحله با مانع روبرو شد و تحریم ها علیه مسکو بیشتر از روسیه به اروپا ضربه وارد کرد.

بحران انرژی که شهروندان اروپایی را یک به یک تحت تأثیر قرار داده تعادل غول های صنعتی جهان یعنی کشورهای اروپایی را به هم ریخت. تأسیسات صنعتی در بسیاری از کشورهای اروپایی به ویژه آلمان کم کم به کار خود پایان دادند.

روسیه گام هایی در خصوص مبادله ارزهای ملی و از بین بردن هژمونی جهانی دلار برداشت. تجارت با ترکیه، ایران، چین و هند با ارز ملی آغاز شد. فروپاشی حاکمیت دلار منجر به از بین رفتن حوزه نفوذ آمریکا شد.

با فروپاشی سیستم آتلانتیک، سازمان همکاری شانگهای در آسیای روبه توسعه شروع به درخشیدن کرد. در ترکیه نیز به عنوان کشوری که از دهه 1950 عضو ائتلاف غرب است، زمزمه هایی مبنی بر پیوستن بر سازمان همکاری شانگهای شنیده شد.

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، با بیان اینکه هدف ما پیوستن به سازمان همکاری شانگهای است، جدایی از آتلانتیک را یک ضرورت خواند.

تولید و انرژی در شانگهای

شانگهای کشورهای غنی از انرژی (نفت، گاز طبیعی، اورانیوم، زغال سنگ و...) مانند روسیه و قزاقستان و کشورهای بزرگی همچون چین و هند که بیشترین نیاز انرژی را دارند را گرد هم آورده است.

این سازمان با ایجاد زیر مجموعه باشگاه انرژی سازمان همکاری شانگهای، به عنوان ساختاری رو به رشد در راستای منافع متقابل و توافق «برد-برد» در حال فعالیت است. 

سازمان همکاری شانگهای در حال حاضر یک سازمان بین المللی مهم برای جغرافیای اوراسیا محسوب می شود. این واقعیت که کشورهای بزرگ عضو این سازمان مانند چین و روسیه در میان مدت و بلند مدت به بازیگران جهانی تبدیل شده اند و اخیراً کشورهای بزرگی چون هند و پاکستان به آن پیوسته اند و همچنین ظرفیت منابع غنی اورانیوم قزاقستان برای آینده و عضویت ایران به عنوان کشوری غنی از نفت و گاز طبیعی و قدرت منطقه ای در این سازمان آن را به یک سازمان بین المللی با نفوذ جهانی تبدیل کرده است.

در حالیکه جهان با بحران انرژی دست و پنجه نرم می کند،  آسیا که به عنوان مرکز انرژی و تولید شناخته می شود از نظر سیاسی به مرکز مهم نظم جهانی چند قطبی تبدیل شده است.  عضویت سایر کشورها به ویژه ترکیه در این اتحادیه یک ضرورت است تا یک گزینه. عضویت ترکیه در سازمان همکاری شانگهای امکان همکاری مستقل را نیز فراهم می کند. چرا که شانگهای مرکز تولید و انرژی است.

از دهه 2000، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه، خطوط لوله گاز طبیعی و صادرات نفت که باید در کشورهای همسایه و مناطق جغرافیایی احداث شود را به عنوان نیروی محرکه سیستم اقتصادی کشورش تعیین کرده است.

این استراتژی در طول زمان به یک سلاح سیاسی تبدیل شده است. بارزترین جنبه سیاست انرژی مسکو از 10 سال اول قرن جدید، استفاده از اهرمی برای اعمال فشار سیاسی بر اوکراین و کشورهای اروپای غربی در محدوده قدرت سیاسی بوده است.

پوتین با پیشنهاد ایجاد "باشگاه انرژی" از سال 2002 به طور مداوم تلاش کرده بیش از هر چیز یک شرایط انحصار گاز طبیعی در میان کشورهای مشترک المنافع ایجاد کند.

در دوره بعدی، مسکو برای حمایت از موضع خود در خصوص گاز طبیعی و ایجاد یک بلوک انرژی منحصر به فرد برای محافظت از آن، اقدامات هماهنگ و گسترده را آغاز کرد.

آدرس راه حل: سازمان همکاری شانگهای

از سوی دیگر، چین از دهه 1980 در نتیجه حرکت صنعتی شدن و جهانی شدن به کشوری تبدیل شده که به طور مداوم در جستجوی انرژی و بازارهای جدید به منظور توسعه و حفظ توسعه اقتصادی خود است.

در واقع، شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، با مفاهیم «رویای چینی» (Zhōngguó Mèng) و «چین جهانی» که برای اولین بار در سال 2013 در دستور کار قرار داد، قصد دارد تا سال 2049 به یک دولت «سوسیالیستی مدرن ثروتمند، قدرتمند، دموکراتیک و پیشرفته و هماهنگ از نظر فرهنگی» تبدیل شود.

مهمترین پروژه توسعه یافته توسط پکن طرح «یک کمربند، یک جاده» است که در ترکیه بیشتر با عنوان «جاده ابریشم جدید» شناخته می شود. با این پروژه، چین چشم اندازی جامع از مشارکت استراتژیک جهانی ارائه می دهد که موقعیت ابرقدرت بودن آمریکا را به چالش می کشد (دال، 2017).

چین برای ادامه این پروژه و تامین نیازهای انرژی خود نیاز به تعمیق همکاری با روسیه دارد که از نظر انرژی غنی و از فناوری پیشرفته ای در این زمینه برخوردار است. همپوشانی منافع روسیه و چین به عنوان یکی از اعضای موسس سازمان همکاری شانگهای و دو عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد در زمینه سیاستهای انرژی، مبنای محکمی برای ایجاد باشگاه انرژی سازمان همکاری شانگهای ایجاد کرده است.

در واقع، کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای حدود 25 درصد از ذخایر نفت جهانی، بیش از 50 درصد از ذخایر گاز طبیعی، 35 درصد از ذخایر زغال سنگ و حدود نیمی از منابع اورانیوم جهان را در اختیار دارند (اینفوسکو، 2015).

بزرگترین خطوط لوله نفت و گاز در جهان در محدوده جغرافیایی که کشورهای عضو سازمان در آن قرار دارند، نصب شده یا در حال احداث است. در این چارچوب سازمان همکاری شانگهای در کنار کشورهای تولید کننده انرژی که دارای ذخایر بزرگ انرژی هستند، کشورهایی را که وارد کننده اصلی انرژی هستند نیز تحت پوشش قرار می دهد. به این ترتیب می تواند بین کشورهای عضو یک رابطه «وابستگی متقابل» ایجاد شود.

به همین دلیل، باشگاه انرژی سازمان همکاری شانگهای می تواند پایه ای برای روابط چندجانبه در بخش انرژی که سالها پیش توسط پوتین طراحی شده ایجاد کند یا به یک موقعیت استراتژیکی برای تحقق اهداف جهانی تعیین شده توسط شی جین پینگ تبدیل شود.

اولین سیگنال ایجاد این ساختار توسط پوتین رئیس جمهور روسیه در اجلاس سازمان همکاری شانگهای که در سال 2006 در شانگهای چین برگزار شد، داده شد. به گفته روسلوت (2011)، گلناره کریموف، دختر اسلام کریموف رئیس جمهور ازبکستان قبل از پوتین، این ایده را برای اولین بار در دسامبر 2005 در دستور کار قرار داده بود.

در اجلاس سازمان همکاری شانگهای که در سال 2015 در بیشکک برگزار شد، پوتین با بیانیه زیر بر لزوم حمایت از فعالیت باشگاه انرژی سازمان همکاری شانگهای تاکید کرد و اظهار داشت: «این ساختار سازمانی فرصت‌های بیشتری را برای تحقق پروژه‌های انرژی امیدوار کننده در میان اعضای سازمان همکاری شانگهای، ناظران و شرکای گفتگو ایجاد خواهد کرد.» (اینفوسکو، 2015).

نورسلطان نظربایف رئیس جمهور پیشین قزاقستان در این زمینه با حمایت از پوتین بر اهمیت ایجاد یک باشگاه انرژی در سازمان همکاری شانگهای تاکید کرد و گفت:«ما ایجاد باشگاه انرژی سازمان همکاری شانگهای که مستقیماً به مشکلات بخش مربوطه رسیدگی می کند را ضروری می دانیم. هیچکس این مشکلات را برای ما حل نمی کند.»

اقتصاد مقاومتی تاج سر شانگهای

ما نمی توانیم بدون بسته های نجات در اقتصاد زندگی کنیم!... این شاید بدتر از رکود بزرگ باشد!... سفته بازی های مالی بخش واقعی را نابود کرده است... اینها جملاتی است که کسانی که اقتصادهای غربی را تماشا می کنند به شنیدن آن عادت کرده اند.

در عین حال، آسیا در حال تجربه تحولی بی سابقه در تاریخ است. برخی از اقتصاددانان معتقدند که مشکلات ترکیه ناشی از اقتصادهای نوظهور آسیایی است. در واقع، حقیقت در پشت این نگرانی ها نهفته است: یک پای ترکیه هنوز در جبهه آتلانتیکِ بازنده است. این جبهه در حال دست و پنجه نرم کردن با بدهی اقتصادی است و نمی تواند اقتصاد تولیدی ایجاد کند. جمهوری اسلامی ایران که آمریکا سعی داشت در منطقه با اعمال تحریم آن را مورد آزمایش قرار دهد توانست در این فرایند مفاهیم اقتصاد لیبرال را از بین ببرد.

«اقتصاد مقاومتی» که توسط اقتصاددانان ایرانی ایجاد شده بود با مبارزه با سرمایه داری موفق شد ایران را به عضویت کامل شانگهای که اکنون نور چشم اقتصاد جهان است در بیاورد.

این موفقیت جمهوری اسلامی ایران اکنون الگویی برای ترکیه است که در معرض تهدید تحریم های آمریکا قرار دارد. ترکیه برای جدا شدن از سیستم آتلانتیک و مبارزه با آن باید مدل تولید خود را فعال کند. همچنین برای اجرای موثر «اقتصاد مقاومتی ملی» باید ظرفیتهای اتحاد منطقه ای خود را به کار بگیرد.

به نظر نمی رسد که ترکیه بدون خروج از اتحاد آتلانتیک این اقدامات را انجام دهد. در آتلانتیک نمی توان پول داغ را کنترل کرد، نمی توان از سودهای سفته بازی جلوگیری کرد، نمی توان از رانت مالیات گرفت، کنترل ارز خارجی را نمی توان عملیاتی کرد و مهمتر از همه، نمی توان منابع را به سمت تولید هدایت کرد.

می توان اقتصاد تولیدی را در آسیا که به مرکز صنعت تبدیل شده بنا کرد. اراده سیاسی ترکیه برای ایجاد اقتصاد تولیدی مشخص خواهد کرد که این کشور تا چه اندازه در این زمینه گام خواهد برداشت. به همین دلیل ما اقتصاد تولید را راه حل ترکیه در آسیا می دانیم.

ضرورت ها، ترکیه را به سمت جبهه آسیایی سوق می دهد تا اقتصاد تولیدی خود را در زمینه ساخت و ساز و سایر مشکلات حل کند. حتی مبارزه با تروریسم جدایی طلب نیز از این قاعده مستثنی نیست.

سازمان همکاری شانگهای، با توجه به جملات به کار رفته در «کنوانسیون شانگهای برای مبارزه با تروریسم، جدایی طلبی و افراطی گری»  با آگاهی از این که این سه مفهوم تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌المللی، توسعه روابط دوستانه بین دولت‌ها و برخورداری از حقوق و آزادی‌های اساسی بشر است، ایجاد شد.

حضور ترکیه در جبهه آسیا نه تنها برای ترکیه، بلکه برای کل اوراسیا مهم است. به نظر می رسد بدون جدا شدن ترکیه از اتحاد آتلانتیک نمی توان ثبات کاملی در آسیا برقرار کرد. با این استدلال نه تنها بر یک واقعیت ادواری، بلکه بر یک واقعیت تاریخی تأکید می کنیم.

انتهای پیام/