بازگشت اعتراضات به بغداد؛ تظاهرات توسط چه کسانی اداره می‌شود؟
نهم مهرماه برابر با اول اکتبر، هواداران «انقلاب تشرین» بار دیگر به خیابان آمده‌اند. در تظاهرات امروز، بدنه اجتماعی جریان صدر نیز با تشرینی‌ها همراهی می‌کنند؛ اما تفکیک میان این دو جریان برای شناخت ماهیت تظاهرات بسیار ضروری است.
به گزارش سرویس بین الملل تسنیم، علیرضا مجیدی، امروز، پایتخت عراق بار دیگر شاهد اعتراضات خیابانی است. در تظاهرات‌های یک سال اخیر بغداد، پرچمدار اصلی دو گروه اصلی سیاسی یعنی «جریان صدر» و «چارچوب هماهنگی شیعیان» بودند. ابتدا چارچوب هماهنگی شیعیان در اعتراض به آن‌چه «تقلب در انتخابات» می‌خواندند به خیابان‌ها آمدند.
ماه‌ها بعد، با استعفای نمایندگان جریان صدر، این بار صدری‌ها بودند که به اردوکشی خیابانی روی آوردند و حتی به مدت نزدیک به یک ماه، پارلمان عراق را تصرف کردند. در طرف مقابل، هواداران چارچوب هماهنگی شیعیان برای حمایت از قانون اساسی و ساختار سیاسی این کشور در منطقه «پل المعلق» در مرزهای منطقه سبز بغداد تحصن کرده بودند.
اما در اعتراضات امروز، صحنه گردان اصلی جریان موسوم به «تشرین» است که در جریان اعتراضات خیابانی اکتبر 2019 موجودیت مستقل پیدا کرده بود. البته تردیدی نیست که بدنه جریان صدر نیز در اعتراضات امروز با تشرینی‌ها همراه خواهند بود؛ اما دعوت اولیه به تظاهرات، از سوی تشرینی‌ها صورت گرفت و در ادامه بدنه جریان صدر نیز از این اقدام حمایت کرد.
در واقع صدری‌ها که در جریان اعتراضات ماه محرم از جلب نظر تشرینی‌ها و توده‌های جامعه باز ماندند؛ این بار امیدوارند با مشارکت در تظاهرات تشرینی‌ها، بتوانند نظر توده‌های جامعه را جلب کرده و اعتراضات نامحدود یا جدی‌تری را علیه نظام سیاسی عراق کلید بزنند.
تصویری از میدان تحریر و تحصن تشرینی‌ها در سال 2019
برای درک بهتر فضای سیاسی امروز بغداد، باید ابتدا مروری بر شکل‌گیری جریان اجتماعی موسوم به «تشرین» داشته باشیم.
تشرین چگونه شکل گرفت؟
اواخر سپتامبر 2019 اولین هسته‌های این اعتراضات در عراق به دلایلی همچون موضوع استخدام به مشاغل دولتی و نیز مبارزه با فساد و همچنین عزل عبدالوهاب الساعدی (رئیس فعلی سازمان مبارزه با تروریسم و نایب رئیس این سازمان در سال 2019) از منصب خود در آن زمان تشکیل شد. پس از آن در روز اول اکتبر 2019 فراخوان‌هایی برای تظاهرات سراسری این بار علیه نظام سیاسی موجود و عرف حاکم بر آن یعنی «محاصصه» (سهمیه‌بندی ارکان دولت براساس طائفه و حزب) و نیز علیه دخالت‌های خارجی (به زعم تظاهرکنندگان) صادر شد. در روز اول اکتوبر 2019 (برابر با دوم صفر 1441) تظاهرات اولیه‌ای صورت گرفت؛ اما در آن مقرر گردید تظاهرات اصلی در روز 25 اکتوبر و بعد از برپایی مراسم اربعین برگزار گردد.
در اعتراضات خیابانی موسوم به تشرین، جریان صدر ابتدا به صورت چراغ خاموش و در قالب بدنه اجتماعی با تظاهرات همراهی کرد؛ اما پس از استعفای عادل عبدالمهدی و در ادامه ترور شهید سلیمانی و مذاکراتی که میان جریان صدر و برخی گروه‌ها از قبیل «سازمان بدر»، «عصائب اهل الحق»، «جنبش نجباء» و... صورت گرفت، مقتدی صدر به هواداران خود دستور داد از میادین تحصن و اعتراض خارج شوند!
مقتدی صدر بعد از مذاکرات با گروه‌های مقاومت در ابتدای سال 2020، به هواداران خود دستور داد تا راه خود را از تشرینی‌ها جدا کنند. همین موضوع باعث شد در روزها و هفته‌های بعد، درگیری‌های شدیدی میان صدری‌ها و تشرینی‌ها ایجاد شود.
این موضوع، باعث دودستگی شدیدی میان معترضین شد. از یک سو صدری‌ها از میادین اعتراضات خارج شدند، از سوی دیگر، بقیه طیف‌های حاضر در تظاهرات از توده‌های مردم دعوت کردند تا با حضور در میادین تحصن و برپایی تظاهرات، اعتراضات خیابانی را ادامه دهند. به این ترتیب، هویت سیاسی مستقل «تشرینی» راه خود را از دیگر گروه‌های سیاسی جدا کرد.
در آن زمان، مهم‌ترین وجه تمایز تشرینی‌ها و صدری‌ها در این بود که جوانان تشرینی بر سرنگونی کل نظام سیاسی عراق یا دست کم اسقاط عرف‌های سیاسی حاکم بر آن (مانند «محاصصه») تأکید داشتند؛ اما در مقابل صدری‌ها به فعالیت سیاسی در چارچوب نظام سیاسی وقت ادامه می‌دادند و بر سر انتخاب نخست وزیر بعد از عبدالمهدی با دیگر گروه‌های سیاسی مذاکره می‌کردند.
پس از آن درگیری‌های خونینی میان هواداران جریان صدر و جوانان تشرینی رخ داد که از میان آن‌ها می‌توان به درگیری در ساختمان «رستوران ترکی» (حاشیه میدان تحریر) بغداد و میدان «الحبوبی» ناصریه اشاره کرد.
تحصن تشرینی‌ها بیش از پنج ماه تداوم داشت تا این‌که با شیوع اپیدمی کرونا در عراق، به مرور توافق صورت گرفت تا معترضان خیمه‌های خود را از میادین مختلف استان های عراق جمع آوری کنند.
تصویری از تظاهرات امروز
تشرینی‌ها بر استفاده از نمادهای خود (برای تأکید بر هویت مستقل نسبت به گروه‌های سیاسی درون ساختار نظام سیاسی) اصرار دارند.
سرنوشت تشرینی‌ها بعد از پایان تحصن
یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های جریان اجتماعی تشرینی را باید در این نکته دانست که در رحم اعتراضات خیابانی و با رویکردهای «سلبی» متولد گردید و اساسا فاقد گفتمان ایجابی، سازمان سیاسی مشخص برای نمایندگی و... بود. به همین سبب، بعد از پایان اعتراضات خیابانی و تحصن‌های 5 ماهه، دچار تفرق و اختلافات گسترده شد. گروهی به ساختن حزب روی آوردند و در مقابل گروه دیگری با تمرکز بر فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی تلاش کردند فعالیت‌های خود را ادامه دهند. در این میان، بروز اختلاف نظرهای گسترده باعث شد بدنه اجتماعی این جریان نیز دچار تفرق قابل ملاحظه‌ای باشد.
با نزدیک شدن به انتخابات سال 2021، این باور نزد بخشی از معترضین بوجود آمد که از آن جا که راهی برای تغییر از طریق خیابان وجود ندارد و آنان در هر حال بخشی از ملت عراق و نه همه آن را تشکیل می‌دهند پس برای این که بیش از این خون آنان ریخته نشود، باید وارد مبارزات سیاسی و انتخاباتی شوند.
در این راستا هم حزب تشرینی امتداد به رهبری علاء الرکابی از ناصریه و نیز تعدادی نماینده مستقل به دستاوردهایی در انتخابات اخیر رسیدند. هم‌اکنون فراکسیون «تحالف من اجل الشعب» (همپیمانی برای ملت) با حدود 25 نماینده، بیش‌ترین قرابت را با تشرینی‌ها دارد و به صورت رسمی از اعتراضات خیابانی امروز حمایت کرده است.
فراکسیون «تحالف من اجل الشعب» با 25 نماینده در پارلمان، بیش‌ترین همگرایی را با تشرینی‌ها دارند.
حال پس از نزاع‌های سیاسی اخیر و نیز با نزدیکی تحقق موضوع تشکیل کابینه دولتی بر اساس محاصصه و همچنین با فرا رسیدن سالگرد این اعتراضات، همه این موارد باعث شده است که این بار معترضین با قدرت بیشتری تجمعات مربوط به سومین سالگرد این اعتراضات را برگزار کنند. برخی از فعالین تشرینی امیدوارند از طریق بازگشت به خیابان، جان دوباره‌ای در این جریان دمیده شود و بار دیگر بتوانند در فضای سیاسی کلان عراق اثرگذار باشند.
درنگی در روابط میان صدری‌ها و تشرینی‌ها
به طور کل روابط صدری‌ها و تشرینی‌ها همیشه دارای فراز و نشیب‌هایی بوده است؛ اما همیشه یک عامل مهم باعث همگرایی میان آن‌ها شده: «قدرت گرفتن احزاب نزدیک به محور مقاومت»
از سوی دیگر تحولات ماه‌های اخیر و فاصله‌گیری جریان صدر از کلیت نظام سیاسی باعث افزایش اشتراک میان این صدری‌ها و تشرینی‌ها شده است. صدری‌ها با استعفا از پارلمان، عدم حضور در نشست‌های جریانات سیاسی (نشست‌های وفاق ملی) و فراتر از آن تصریح بر عدم حضور جریانات سیاسی سابق در انتخابات آینده، عملا همسویی نسبی بیشتری با تشرینی‌ها پیدا کرده‌اند. از سوی دیگر، ناکامی صدری‌ها در جلب نظر تشرینی‌ها برای حضور در اعتراضات ماه محرم، باعث شده تا بخش بزرگی از بدنه اجتماعی صدری‌ها به این اقناع برسند که باید در این مرحله با تشرینی‌ها همراه باشند. اما در سوی مقابل، بخش مهمی از تشرینی‌ها هم‌چنان نسبت به جریان صدر بدبین هستند! با این حال، در مقطع فعلی که چارچوب هماهنگی شیعیان در آستانه تشکیل دولت است، به نظر می‌رسد سطحی از ائتلاف میان این دو طیف ایجاد شده باشد.
احتمال بالای تشکیل دولت توسط چارچوب هماهنگی شیعیان، باعث تشدید نگرانی تشرینی‌ها و همراهی نسبی آنان با صدری‌ها شده است.
حال ممکن است این سؤال هم پیش بیاید که «چرا تشرینی‌ها با وجود این که خواهان ساقط کردن نظام سیاسی هستند و جریان صدر نیز بخشی از این نظام سیاسی است، با این جریان متحد می شوند؟» در جواب این سؤال باید گفت که به طور کل این اتحاد همیشه موقتی بوده است و به محض تضعیف احزاب نزدیک به محور مقاومت از نظر سیاسی و مردمی، جریان صدر و تشرینی‌ها با یکدیگر به مشکل خواهند خورد و اصلا نمی‌توانند با هم متحد بمانند چون ایدئولوژى‌های طرفین از زمین تا آسمان با هم فرق دارد زیرا یک طرف جریانی با قرائتی خاص از اسلام و حکومت اسلامی است و طرف دیگر جریانی است که طرفدار نظام سیاسی سکولار یا نهایتا مدنی است.
به همین دلیل هم تا زمان پیش از درگیری‌های اخیر در منطقه سبز بغداد که احزاب الاطار التنسیقی (چارچوب هماهنگی) قدرتشان افزایش نیافته بود، با وجود اصرار جریان صدر اما تشرینی‌ها به دلیل همین اختلاف در ایدئولوژی و نیز خون‌هایی که میان طرفین ریخته شده بود، به ملحق شدن به اعتراضات جریان صدر در پارلمان عراق رضایت نمی‌دادند.
اما پس از پایان درگیرى‌هاى منطقه سبز بغداد و قوی‌تر شدن احزاب الاطار التنسیقی و احزاب نزدیک به محور مقاومت، بار دیگر این ترس در تشرینی‌ها ایجاد شد که به دوران عادل عبدالمهدی که این احزاب قدرت بالایی داشتند، ممکن است باز گردند و به همین دلیل حالا بسیاری از آنان می‌خواهند برای تظاهرات روز شنبه شرکت کنند.
تصویری از تظاهرات امروز، تشرینی‌ها همزمان هم علیه «مصطفی الکاظمی» و هم علیه «محمد شیاع السودانی» شعار می‌دهند.
البته شیطنت‌های رسانه‌های غربی و عربی در این زمینه و نیز در زمینه القای شکست میان طرفداران جریان صدر را نباید فراموش کرد زیرا این رسانه‌ها تلاش دارند که طرفین را علیه احزاب نزدیک به محور مقاومت متحد کنند. این موضوع را هم باید در نظر داشت که رهبری جریان صدر هیچ دعوتی به مشارکت طرفداران خود در تظاهرات روز شنبه نکرده است اما بسیاری از شخصیت‌های این جریان از این تظاهرات حمایت کرده‌اند و طرفداران این جریان هم چون منعی بر آنان نیست، در این تظاهرات به احتمال زیاد شرکت خواهند کرد.
انتهای پیام/
