روابط ترکیه- ارمنستان-جمهوری آذربایجان و تاثیر ضلع چهارم بر آن

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، دیدار اردوغان و پاشینیان در پراگ، یکی دیگر از ایستگاه ها و مقاطع مرتبط با عادی سازی روابط بین آنکارا و ارمنستان است. روندی که البته برخلاف مسیر عادی سازی روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی، شتاب چندانی ندارد و هنوز مشخص نیست که ترکیه و ارمنستان، در کدام ایستگاه و تحت چه شرایطی، به عادی سازی کامل می رسند.

شاید به همین خاطر است که رسانه های تحت امر حزب عدالت و توسعه ترکیه تلاش کردند تصویری وارونه از این ماجرا نشان دهند.

رسانه های آکپارتی وانمود کردند که دیدار اردوغان و پاشینیان، فراتر از گفتگوی عادی رهبران دو کشور همسایه است که مدت ها روابط خصمانه داشته اند. این رسانه ها، وانمود کردند که هدف اصلی، نه یک دیدار دوجانبه بین اردوغان و پاشینیان، بلکه روبروی هم نشاندن الهام علی اف رئیس جمهوری آذربایجان و نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان بوده است.  

بر اساس سنت تبلیغاتی و پروپاگاندایی رسانه های مزبور، اردوغان همچون یک رهبر قدرتمند منطقه ای نشان داده می شود که اساساً حل و فصل بسیاری از مشکلات منطقه با اوست و هر پیروزی و پیشرفت دیپلماتیکی که روی دهد، به خاطر ابتکار عمل اوست!

به عبارتی دیگر، اردوغان به دنبال آن است که در مدیریت تحولات قفقاز و روابط باکو – ایروان، نقش یک عنصر بالادستی و قدرتمند را ایفا کند اما در هر دو گستره خارجی و داخلی، بخشی از تحولات، خارج از توان و ظرفیت های ترکیه است.

ضلع چهارم کجاست؟

دستگاه دیپلماسی ترکیه و مجموعه عظیم رسانه های تحت امر حزب حاکم این کشور تلاش کردند تا برای تبیین تحولات منطقه قفقاز، 3 کشور ترکیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان را همچون سه ضلع یک مثلث توصیف و قلمداد کنند که اردوغان قاعده مثلث است و علی اف و پاشینیان نیز، روند آتی روابط خود را بر اساس خواست و دیکته او جلو می برند. این در حالی است که هدایت کننده و تنظیم کننده اصلی تحولات حوزه مزبور، روسیه است و بدون خواست و اراده ولادیمیر پوتین، تحول خاصی در این عرصه روی نمی دهد.

تنها چند ساعت پس از دیدار اردوغان با پاشینیان و علی اف، یک گفتگوی تلفنی بین اردوغان و پوتین صورت گرفت و مرکز اطلاع رسانی نهاد ریاست جمهوری ترکیه، اعلام کرده که این گفتگو، مربوط به پیگیری تحولات اوکراین بوده است. اما ناگفته پیداست که مسیر آتی روابط ترکیه و ارمنستان و همچنین نظارت بر مکانیسم های میدانی و دفاعی حل اختلافات ارمنستان و جمهوری آذربایجان، موضوع حساس و مهمی است که تیم تحت امر پوتین در کرملین، بر همه ابعاد آن نظارت می کند.

پاشینیان در برابر شرایط خاص

یکی از موضوعات مهمی که تعیین کننده مواضع نهایی ارمنستان در برابر ترکیه بوده، مشکلات اقتصادی بزرگی است که دولت پاشینیان با آن دست و پنجه نرم می کند.

ارمنستان امیدوار است که پس از ورود به روند عادی روابط با ترکیه، نه تنها در ایروان، بلکه در مناطق هم مرز با ترکیه، رونق اقتصادی ایجاد شود و حوزه های تجارت و گردشگری متحول شوند. اما مساله اینجاست که بخش قابل توجهی از این اهداف، تنها بر روی کاغذ و پشت میز مذاکره دست یافتنی به نظر می رسد و وقتی که به ارض واقع توجه می کنیم، می بینیم که هنوز هم مشکلات مرزی و امنیتی فراوانی بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان وجود دارند و تا زمانی که این مسائل، حل نشده باقی بمانند، رفع کلیه موانع رابطه بین ترکیه و ارمنستان نیز ممکن نیست.

دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه، در چند سال گذشته و به ویژه پس از جنگ های اخیر در قره باغ، توانسته این تصور را نزد مردم ترکیه ایجاد کند که عادی شدن روابط بین آنکارا و ایروان، آورده و سود اقتصادی بالایی دارد و از این حیث، مخالفت مشهودی با این تصمیم وجود ندارد. اما در ارمنستان، الزاماً چنین نیست و بخشی از مخالفین و منتقدین پاشینیان، معتقدند که او اصطلاحاً در برابر اردوغان و علی اف وا داده و نتوانسته آن گونه که باید و شاید از منافع و مصالح کشورش دفاع کند.

تیم اردوغان تلاش کرده تا حل مشکلات ارمنستان و جمهوری آذربایجان و همچنین عادی شدن روابط بین خود ترکیه و ارمنستان را همچون یک دستاورد سیاسی و اقتصادی به نمایش بگذارد و با ربط دادن این موضوع با تلاش های تاریخی ترکیه برای بازگشت به منطقه موسوم به «جهان ترک»، نشان دهد که اردوغان در میسر افق ترکیه قدرتمند، قدم برداشته است. چنین به نظر می رسد که این تصویر، دست کم در حیطه شعار، جذاب به نظر می رسد، چرا که به محض عادی شدن روابط ترکیه و ارمنستان، دو اتفاق مهم روی می دهد:

الف) بخش مهمی از بازار مواد غذایی، توریسم، پوشاک و حوزه های پیمانکاری ارمنستان به دست ترک ها خواهد افتاد.

ب) دولت ترکیه ناچار نخواهد بود که هر سال درماه  آوریل و سالگرد رویدادهای مربوط به وقایع 1915 میلادی، نگران اعلام مواضع ارمنستان، لابی و دیاسپورای ارامنه در اروپا و آمریکا و حامیان خارجی آنها باشد.

تابلوی بالا نشان می دهد که عادی شدن روابط ترکیه و ارمنستان، نتایج و دستاوردهای مطلوبی برای دولت و مردم ترکیه خواهد داشت. البته باید دید آیا ممکن است که فاز نهایی این اقدامات، تحت تاثیر رقابت های انتخاباتی سال آتی قرار بگیرد یا خیر.

در پایان باید گفت، تلاش تیم اردوغان برای رسیدن به یک اجماع نظر نهایی در تحولات قفقاز، همزمانی شگرفی با وضعیت خاص حزب عدالت و توسعه و سناریوهای انتخاباتی ترکیه دارد. اگر در سال آتی، همچنان که پیش بینی شده، 6 حزب مخالف اردوغان به قدرت برسند، چند و چون روابط ترکیه با جمهوری آذربایجان، ارمنستان و روسیه، وارد گستره جدیدی خواهد شد و الزاماً انطباق چندانی با اهداف و افق کنونی سیاست خارجی ترکیه نخواهد داشت.

انتهای پیام/