یک سال ناکامی سیاستمداران عراقی در تشکیل دولت

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، روز دوشنبه سالروز برگزاری انتخابات 2021 بود. انتخاباتی که قرار بود باعث بازگشت ثبات سیاسی به عراق پس از اتفاقات اکتبر 2019 شود اما شاید بتوان گفت که اوضاع از نظر بی ثباتی اگر از زمان اکتبر 2019 بدتر نشده باشد لا اقل تغییر خاصی نکرده است.

شاید مهم ترین دلیل در عدم رسیدن عراق به ثبات سیاسی پس از برگزاری انتخابات پارسال را "عدم تمکین سیاسیون این کشور به سازوکارهای دموکراسی و پیامدهای ناشی از انتخابات و نیز عدم تمکین آن ها به عرف سیاسی موجود در عراق" دانست. برای توضیح این عبارت باید گفت که انتخابات، به عنوان یک پروسه دموکراتیک، نتیجه ناشی از آن پیروزی یک جریان و تصدی مناصب توسط آن است اما این بدان معنا نیست که جریان پیروز بیاید و شکست خورده ها را از صحنه سیاست و چه بسا از صحنه روزگار حذف کند؛ از طرفی دیگر جریان شکست خورده هم باید به عنوان اپوزیسیون یا دولت در سایه یا هر عنوان دیگری ایفای نقش کند و شکست را بپذیرد نه این که شکستی را که حاصل یک روند دموکراتیک بوده است، قبول نکند.

همچنین طبق عرف سیاسی موجود در عراق اگر جریانی پیروز شده است اما پیروزی آن تماما قاطعانه نیست پس فقط می تواند ابتکار عمل را در توزیع مناصب در دست داشته باشد و نه این که بخواهد رقیب خود را از تمامی مناصب دور نگه دارد. حال در ادامه این یادداشت به بررسی این موارد درخصوص احزاب شیعی و کُرد خواهیم پرداخت. اما پیش از بررسی باید بگوییم که در این جا ما چیزی از احزاب اهل سنت نمی گوییم چون آنان تکلیف خود را درخصوص منصب ریاست مجلس روشن کرده‌اند هرچند که اختلافات میان آنان به دلیل زیاده خواهی‌های الحلبوسی و خصوصا با بازگشت شخصیت‌هایی مانند رافع العیساوی و علی حاتم سلیمان به عراق به مانند آتش زیر خاکستر است.

چرا احزاب شیعی موفق به تشکیل دولت نشدند؟

درخصوص احزاب شیعی و این که تا به حال موفق به تشکیل دولت نشدند باید گفت که اشتباهات آنان از همان اول کار یعنی روزهای اول پیروزی جریان صدر در انتخابات شروع شد. جایی که این جریان پایش در یک کفش گذاشت که به هر صورتی نوری المالکی و ائتلافش را که قوی ترین ائتلاف از نظر تعداد کرسی های مجلس در الاطار التنسیقی (چارچوب هماهنگی شیعی) بودند، از نظر سیاسی حذف کند. البته الاطار التنسیقی هم اشتباهی که کرد این بود که در ابتدا از نظر سیاسی شکست در انتخابات را نپذیرفت اما در هر حال این تلاش ها به دلیل ترس آنان از حذف شدن به طور کامل از نظر سیاسی هرچند اشتباه اما قابل درک بود.

اما پس از آن که جریان صدر آن اشتباه استراتژیک خود یعنی استعفای نمایندگانش از مجلس را مرتکب شد و ورق به سوی الاطار التنسیقی بازگشت، بخشی از این چارچوب هماهنگی حالا این اشتباه را مرتکب شدند که می خواستند جریان صدر را از مناصب در دولت جدید حذف کنند که البته از نظر قانونی و انتخاباتی به دلیل عدم حضور این جریان در مجلس کار درستی بود اما از نظر عرف سیاسی، جریانی که قوی ترین و منسجم ترین جریان در میان شیعیان عراق و نیز پیروز انتخابات بود را نمی شد به طور کامل کنار گذاشت. در واقع به عنوان یکی از دلایل، نگاه غلط جریان‌های سیاسی عراقی به این انتخابات به عنوان رقابتی برای حذف یا بقا و نه به عنوان رقابتی که در آن صرفا شکست و پیروزی وجود دارد (آن هم فقط به مدت 4 سال)، باعث شد که نه تنها یک سال بشود که در تشکیل دولت ناکام باشند بلکه کار به درگیری مسلحانه در بغداد نیز کشیده شود.

احزاب سیاسی کُرد، عدم احترام عرف سیاسی موجود در اقلیم

اما طرف دیگر ناکامی جریان‌های سیاسی کُرد در اقلیم کردستان عراق بودند که تا الان در انتخاب رئیس جمهور شکست خورده اند. دلیل این موضوع هم به عدم تمکین حزب دموکرات به عرف‌های سیاسی موجود در آن جا و نیز تفکر گرفتن انتقام شکست این حزب در انتخابات ریاست جمهوری 2018 باز می‌گشت. به طور کل طبق عرف سیاسی موجود در اقلیم، ریاست جمهوری عراق سهم اتحاد میهنی و ریاست اقلیم سهم حزب دموکرات و نیز اربیل و دهوک دایره نفوذ حزب دموکرات و سلیمانیه و کرکوک نیز دایره نفوذ اتحاد میهنی بوده است. اما حزب دموکرات این بار به دلیل پیروزی خود که البته پیروزی نبود که صد در صد قاطعانه باشد بلکه رقیب آن یعنی اتحاد میهنی هم اقلیت قابل توجهی داشت، می خواست هم ریاست جمهوری عراق و هم ریاست جمهوری اقلیم و هم نفوذ در کرکوک را داشته باشد و این به غیر از منصب نخست وزیری اقلیم است که دست همین حزب است و این به معنای حذف کامل اتحاد میهنی از نظر سیاسی بود!

هرچند حالا روز پنجشنبه همین هفته قرار است که انتخابات ریاست جمهوری عراق در مجلس برگزار شود و اگر بخواهیم سناریوهای آن را از نگاه جریان‌های کردی بررسی کنیم، این سناریوها را شاید بتوان به این صورت خلاصه کرد:

الف- رضایت حزب دموکرات به نامزدی برهم صالح از اتحاد میهنی

ب- رضایت اتحاد میهنی به نامزدی گزینه توافقی دیگر از حزب خود

ج- موفقیت حزب دموکرات در آبستراکسیون و شکستن حد نصاب تشکیل جلسه.

نکته پایانی

در پایان باید گفت که این روند تشکیل دولت پس از نتایج انتخابات در عراق، طولانی ترین روند در نظام سیاسی فعلی این کشور است؛ روندی که ممکن است بیش از این ها هم به طول انجامد. برای عدم تکرار چنین موضوعی که فقط باعث معطل ماندن کشور می شود، تنها راهش این است که احزاب عراقی و خصوصا شیعی و کُرد با توجه به قدرت بالایشان و تأثیر بالای خود در سیاست‌های عراق، به این باور برسند که از آن جا که توان حذف  یکدیگر را از نظر سیاسی و انتخاباتی ندارند پس روی به توافق بیاورند و به عرف‌های سیاسی موجود در کشور تمکین کنند و به انتخابات به عنوان یک روند دموکراتیک که پیروز آن صرفا برای چهار سال پیروز است و بازنده آن نیز چنین است، نگاه کنند و نه به عنوان روندی برای بقا یا حذف یکدیگر.

نویسنده: شهاب نورانی فر؛ تحلیلگر حوزه عراق

انتهای پیام/