تاکتیک جدید ترکیه برای نفوذ در افغانستان

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، سفر یک هیات ویژه از ترکیه به افغانستان طی روزهای گذشته، توجه برخی رسانه ها و محافل سیاسی را به سوی خود جلب کرد.

سفر هیات جدید ترکیه به افغانستان از آنجا اهمیت دارد که وزارت امور خارجه و وزارت دفاع این کشور و همچنین سرویس اطلاعاتی میت، قبلاٌ نتوانسته اند اعتماد حکمرانان جدید افغانستان را به سوی خود جلب کنند. در نتیجه دولت اردوغان به این جمع بندی رسید که لازم است برای نفوذ در افغانستان، از شیوه متفاوتی استفاده کند.

به عبارتی دیگر، پس از آن که آنکارا برای نفوذ در افغانستان در دو سال گذشته، انواع و اقسام ابزارها و راهکارها را آزموده و باز هم نتوانست نتیجه بگیرد، استفاده از ظرفیت یک جمعیت دینی و اعتبار طریقت های نزدیک به دولت اردوغان، در دستور کار قرار گرفت.

یک تاریخچه، یک فدراسیون

«فدراسیون انجمن های تکریم انسان» با نام اختصاری (İDDEF) همان نهادی است که چند روز پیش، هیاتی از بزرگان و مرشدهای خود را به کابل اعزام کرد تا زمینه برای نفوذ ترکیه در افغانستانِ طالبان، مهیا شود.

گروهی که این اسم عجیب و غریب را برای خود انتخاب کرده، در واقع یک جمعیت دینی دارای گرایش صوفیانه و از طریقت های نزدیک به حزب عدالت و توسعه است.

قبل از آن که به ماهیت فدراسیون مزبور بپردازیم، لازم است یک تاریخچه کوتاه را با هم مرور کنیم: از دید آنکارا، ازبک ها، ایرماق ها و ترکمان های افغانستان، سه تیره مهم ترک تبار هستند که باید مورد حمایت قرار بگیرند و از آنها حمایت شود تا سهمی در قدرت کسب کنند. به همین خاطر، تلاش برای نفوذ در افغانستان، برای دولت ترکیه اهمیت به سزایی دارد. این کشور، در سه دهه گذشته، همواره تلاش کرده تا به نوعی، در معادلات سیاسی، امنیتی و اجتماعی افغانستان، راهی برای نفوذ پیدا کند.

حمایت بی دریغ از مارشال رشید دوستم و به کارگیری ظرفیت ازبک ها، مهمترین ابزار ترکیه برای نفوذ در افغانستان بود. اما رشید خان و تفنگ داران ازبک، آن گونه که آنکارا می خواست، به نتیجه نرسیدند.

در آخرین ماه های حاکمیت دولت اشرف غنی و اعلام تصمیم جو بایدن برای خروج از افغانستان، اردوغان ایده ماندن در کابل را مطرح کرد و خواستار آن شد که کنترل فرودگاه حامد کرزای کابل به طور کامل به ترکیه سپرده شود و مذاکرات دولت غنی با گروه طالبان نیز از دوحه به استانبول منتقل شود. اما محاسبات تیم اردوغان غلط از آب درآمد و طالبان در افغانستان حکومت را در دست گرفت. با وجود اصرار و پافشاری طولانی اردوغان، طالبان به ماندن نیروهای ترکیه در کابل رضایت نداد و آنان نیز همراه با دیگر نیروهای عضو ناتو، از خاک افغانستان خارج شدند.

خروج ترکیه از افغانستان، برای تیم اردوغان، عملاً به مثابه شکست بود. چرا که قبلاً، با اطمینان خاطر اعلام کرده بودند که توافقات لازم انجام شده است. در واقع، آنکارا امیدوار بود که با استفاده از ظرفیت های نفوذی قطر و پاکستان، با طالبان به نتیجه برسد. اما چنین نشد و محاسبات دولت اردوغان، باز هم غلط از آب درآمد.

اعزام مکرر قطارهای حامل مواد غذایی و کمک های دارویی به افغانستان، پذیرایی از هیات های دیپلماتیک طالبان در آنکارا و استانبول و تداوم رایزنی با قطر و پاکستان، باز هم نتیجه نداد. به همین خاطر، اردوغان دست به دامن «طریقت اسماعیل آقایی» شد. این طریقت، یکی از مهمترین و بزرگترین گروه های صوفیانه و عارفانه ترکیه است که در حوزه های اجتماعی، آموزشی، رسانه ای، اقتصادی و خیریه از توان و نفوذ بالایی برخوردار است.

خواجه محمود افندی، رهبر طریقت مشهور اسماعیل آقایی که در دو دهه گذشته، همواره از مهمترین حامیان اردوغان و حزب عدالت و توسعه بوده، چندی پیش در گذشت. اردوغان شخصاً در مراسم تشییع جنازه او حضور پیدا کرد و گفته می شود که جانشین خواجه محمود نیز، روابط نزدیکی با دولت اردوغان و حزب عدالت و توسعه دارد. طالبان، برای مراسم ختم رهبر طریقت اسماعیل آقایی بیانیه منتشر کرده و دو تن از نمایندگان خود را نیز اعزام کرده بود.

با مراجعه به پایگاه اینترنتی طریقت اسماعیل آقایی، می توان فهمید که «فدراسیون انجمن های تکریم انسان» یا همان (İDDEF)، یکی از گروه ها و نهادهای خیریه زیر مجموعه این طریقت است که تاکنون بارها، در کشورهای آفریقایی، آسیای میانه و مناطق دیگر، با توزیع گوشت قربانی، مواد غذایی، حمایت از فقرا و کمک به ایتام و مستمندان، هواداران بسیاری را به سوی خود جلب کرده است.

اما نوع ماموریت و خدمت این نهاد خیریه، در افغانستانِ تحت لوای حکومت طالبان، اندکی متفاوت است و نشان دهنده این است که سفر هیات مزبور و خدماتی که در افغانستان ارائه شده، به طور کامل، در راستای سیاست خارجی دولت اردوغان و حزب عدالت و توسعه است.

 فدراسیون مورد اشاره، در چند ماه گذشته، چند اقدام انجام داد تا ترکیه و طالبان را به هم نزدیک کند. اول وحیدالدین هاشمی از مقامات وزارت آموزش طالبان را به استانبول دعوت کردند تا از نزدیک با سران اسماعیل آقایی دیدار کند. سپس او را به بازدید چند مدرسه دینی بردند که در ترکیه، از آنها به نام «مدارس امام خطیب» نام برده می شود. این مدارس، تک جنسیتی هستند و آموزش زبان عربی، قرآن و علوم دینی در کنار دروس عادی، از مهمترین اهداف آموزشی است.

جمعیت اسماعیل آقا، در افغانستان یک مدرسه، یک مسجد کوچک و یک مسجد جامع ساخته و هیات خود را برای افتتاح این مراکز، به کابل اعزام کرد.

مدرسه سیدالمرسلین در کابل پایتخت افغانستان ساخته شده، مسجد کوچکی از سوی وزارت انرژی ترکیه تاسیس شده و یک مسجد جامع بزرگ به نام  مسجد سلطان محمود غزنوی در شهر غزنی در این سفر، به بهره برداری رسید.

اعضای هیئت اجرایی İDDEF و هیئت اسماعیل آقا که از ترکیه به افغانستان رفته بودند در مراسم افتتاحیه شرکت کردند و با تنی چند از مقامات طالبان نیز دیدار کردند.

در بیانیه این گروه آمده است:«کشور برادر ما افغانستان، به ویژه پس از پایان دوره اشغال تلاش می کند تا به سرعت بهبود یابد. در حالی که همیاری بشردوستانه با اعزام قطارهای حامل کمک های ما ادامه دارد، در روند توسعه و احیای کشور مشارکت می کنیم. ما تلاش می کنیم تا از برادران افغان خود حمایت کنیم. ما تلاش می کنیم تا مردم مظلوم و آسیب دیده با ارائه کمک های نقدی و غیرنقدی بسیاری مانند بهداشت، آموزش، اقتصاد، سرپناه، غذا، نفس راحتی بکشند. ما آموزش را به عنوان مهمترین سنگ بنای پیشرفت و بقای افغانستان می دانیم. ما برای امید، اتحاد و همبستگی کشور برای آینده تلاش های آموزشی خود را افزایش می دهیم و با حمایت از آموزش و پرورش فعالیت های کمک های بشردوستانه را انجام می دهیم».

توضیحات گروه تصوفی اسماعیل آقایی نشان می دهد که حزب عدالت و توسعه برای توسعه و تعمیق نفوذ در افغانستان، رگ خواب طالبان را پیدا کرده و قصد دارد تا با تاسیس مدارس دینی و پیاده سازی الگوی مدارس امام خطیب ترکیه در خاک افغانستان، دامنه روابط را از حوزه آموزشی، به بخش های سیاسی، امنیتی و اقتصادی نیز تسری دهد.

انتهای پیام/