«کنفرانس طائف» و سناریو عربستان برای احیای نفوذ از دست رفته در لبنان

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، حسن رستمی-  بعد از گذشت حدود یک هفته از پایان دوره ریاست‌جمهوری «میشل عون» در لبنان و عدم وجود چشم‌انداز نزدیک برای انتخاب جانشین وی، سفارتخانه‌های غربی-عربی در بیروت همچنان در تلاش برای تاثیرگذاری بر پرونده سیاسی لبنان هستند. در این بین سفارت عربستان در لبنان بارزترین طرف خارجی محسوب می‌شود که پرونده انتخاب رئیس جمهور جدید در این کشور را دروازه بازیابی نفوذ از دست رفته خود میان لبنانی‌ها می‌بیند.

بعد از سلسله دیدارهای «ولید البخاری» سفیر عربستان در بیروت با شخصیت‌های وابسته به ریاض، گشت و گذار در مناطق مختلف لبنان برای متحد کردن مولفه اهل سنت و همه 14 مارسی‌ها جهت ایستادن در یک جبهه مقابل حزب‌الله با هدف روی کار آوردن رئیس جمهوری از اردوگاه مخالف این حزب، تحریک جوانان لبنانی برای پیوستن به کمپین عربستان با دادن وعده‌های مالی و ... این بار سعودی‌ها از پروژه تازه خود برای مداخله در امور سیاسی لبنان یا به نوعی احیای نفوذ خود در این کشور از خلال تکرار سناریو «توافق طائف» رونمایی کردند.

سناریو جدید عربستان در لبنان با سرفصل کنفرانس توافق طائف

همانطور که روزنامه الاخبار لبنان اواخر هفته گذشته گزارش داده بود، روز گذشته (5 نوامبر) سفارت عربستان در بیروت به مناسبت سی و سومین سالگرد توافق طائف نشستی تحت عنوان «کنفرانس توافق طائف» در کاخ یونسکو لبنان برگزار کرد. عربستان از چند هفته قبل برای برگزاری این کنفرانس فراخوان داده و از همه طرف‌های مربوطه در لبنان خواسته بود تا به منظور جلوگیری از نقض توافق طائف در سایه تحولات جدید، در این کنفرانس مشارکت کنند.

اغلب نیروها و جریان‌های سیاسی و فرقه‌ای لبنان به استثناء نمایندگان حزب‌الله در کنفرانس مذکور حاضر شدند. سفیر سعودی در ابتدای این کنفرانس به سخنرانی پرداخته و گفت «کنفرانس توافق طائف نشان‌دهنده علاقه عربستان سعودی و رهبری آن به حفظ امنیت و وحدت و ثبات لبنان است. ما به خرد و آگاهی رهبران لبنان اعتماد داریم و از آرزوهای ملت این کشور که به دنبال ثبات هستند آگاهیم. ما احساس نیاز شدید به فرمولی برای همزیستی مسالمت‌آمیز در لبنان و حفظ هویت عربی این کشور داریم و تاکید می‌کنیم که هرجایگزینی برای توافق طائف به معنای رفتن به سمت سرنوشتی نامعلوم خواهد بود».

«نجیب میقاتی» نخست‌وزیر مکلف به تشکیل دولت لبنان نیز با حضور در کنفرانس مذکور اعلام کرد « پیمان طائف به عنوان ستون اصلی پایان جنگ داخلی لبنان در حدود 30 سال قبل محسوب می‌شود، از اهمیت زیادی برای کشور ما برخوردار است. اینکه ما در اینجا حضور گسترده‌ای را به مناسبت سی و سومین سالگرد این پیمان به هم رسانده‌ایم، خود گویای اهمیت این توافق است که هنوز هم بعد از 30 سال از مناسب‌ترین و بهترین توافق‌ها برای کشور لبنان است».

«فواد سنیوره» نخست‌وزیر اسبق لبنان، «ولید جنبلاط» رئیس حزب سوسیالیست‌ترقی‌خواه و «سلیمان فرنجیه» رئیس جریان المرده از جمله دیگر شخصیت‌های برجسته لبنانیِ حاضر در کنفرانس توافق طائف بودند. علاوه بر آن مهمانان خارجی از جمله «اخضر الابراهیمی» وزیر خارجه سابق الجزایر نیز در این کنفرانس مشارکت داشته و به سخنرانی پرداختند. در سطح مهمانان بین‌المللی نیز «یوآنا فرونتسکا» هماهنگ‌کننده ویژه سازمان ملل در لبنان، در کنفرانس توافق طائف که توسط سفارت عربستان برگزار شده بود حضور یافت.

اما برگزاری این نشست با حضور هیئت‌های دیپلماتیک و نمایندگان و شخصیت‌های بارز لبنانی و خارجی از حیث محتوا و زمان‌بندی آن قابل توجه بود.

ماجرای نفوذ عربستان در لبنان از دروازه توافق طائف

برای پرداختن به ابعاد و عوامل برگزاری نشستی تحت عنوان کنفرانس توافق طائف در بازه زمانی فعلی بهتر است نگاهی به ریشه انعقاد چنین توافقی در لبنان و نتایج آن داشته باشیم.

قرارداد طائف به عنوان سند توافق ملی لبنان شناخته می‌شود که اولین مرجع برای مردم این کشور در راستای صلح داخلی بعد از جنگ داخلی 15 ساله است. این توافق در شهر طائف عربستان در 22 اکتبر 1989 به امضا رسید. بر اساس این توافق مقام ریاست جمهوری در لبنان از قیمومیت بر کشور و تصمیمات دولت کنار رفته و تشخیص صلاحیت نخست‌وزیر به نمایندگان پارلمان سپرده شد. همچنین طبق توافق طائف، این نخست‌وزیر است که رایزنی‌های پارلمانی را با هدف تشکیل دولت انجام می‌دهد و به این ترتیب با حمایت عربستان اختیارات نخست‌وزیر در لبنان که از جامعه اهل سنت و تحت حمایت ریاض است، افزایش پیدا کرده و به موازات آن اختیارات رئیس جمهور کاهش یافت.

کارشناسان سیاسی معتقدند که توافق طائف هرچند با ادعای ایجاد صلح داخلی در لبنان منعقد شد اما منبع بسیاری از اختلافات و بحران‌های سیاسی این کشور بوده است که نتایج آن تا امروز ادامه دارد. مهمترین علت این بحران‌ها همانطور که اشاره شد، محدود کردن اختیارات رئیس جمهور در ازای افزایش اختیارات نخست‌وزیر است که موجب شده مقام ریاست‌جمهوری قدرت کافی برای تصمیم‌گیری در پرونده‌های مهمی چون تشکیل دولت را نداشته و به تبع آن باب مداخلات خارجی در عرصه سیاسی لبنان باز شود.

گذشته از اینکه عربستان واقعا چه هدفی را از توافق طائف دنبال می‌کرد، شواهد و قرائن نشان می‌دهد که این توافق مهمترین فرصت برای تثبیت نفوذ سعودی‌ها در لبنان بود و بعد از امضای آن نخست‌وزیران دولت‌های مختلف لبنان که طبق مفاد توافق مذکور از اختیارات گسترده‌ای برخوردار بودند در هماهنگی کامل با ریاض قرار داشتند. حکومت خاندان حریری و به طور خاص «رفیق حریری» نخست‌وزیر فقید لبنان دوره اوج نفوذ سعودی‌ها در این کشور بود و رویکرد اصلی عربستان در لبنان عمدتا در همسویی با محور وابسته به آمریکا و تقابل با حزب‌الله تعبیر می‌شد؛ به ویژه بعد از اینکه حزب‌الله به لطف 2 پیروزی بزرگ مقابل رژیم صهیونیستی و نجات لبنان از اشغالگری‌های این رژیم، از جایگاه بالایی میان لبنانی‌ها برخوردار و عملا تبدیل به یک مولفه سیاسی مهم در این کشور شد.

اما بعد از تحولات سیاسی لبنان به دنبال ماجرای ترور رفیق حریری در فوریه 2005 و سپس روی کار آمدن پسرش سعد در عرصه قدرت لبنان هم‌زمان با تغییر موازنه‌های سیاسی در این کشور، محاسبات و معادلات عربستان در لبنان بهم خورد. اختلافاتی که میان ریاض و «سعد حریری» نخست‌وزیر اسبق لبنان به دلیل ناتوانی وی در اجرای برنامه‌های عربستان وجود داشت و در پی رسوایی گروگان گیری سعد حریری در ریاض، روابط میان دو طرف علی‌رغم همه تلاش‌های حریری ترمیم نشد. به نوعی می‌توان گفت که از سال 2017 هم‌زمان با روی کار آمدن «محمد بن سلمان» به عنوان ولیعهد عربستان و در سایه سیاست‌هایی که او اتخاذ کرده بود نفوذ سعودی‌ها در لبنان به مرور کمرنگ شد و حتی بعد از ماجرای انتشار اظهارات «جورج قرداحی» وزیر اطلاع‌رسانی سابق لبنان درباره انتقاد از جنگ یمن روابط میان دو کشور تا حد قطع روابط دیپلماتیک پیش رفت؛ تا جایی که عربستان ضمن بیرون بردن سفیر خود از بیروت، سفیر لبنان در ریاض را نیز اخراج کرد.

اما ولید البخاری که از زمان انتصاب به عنوان سفیر عربستان با زیر پا گذشتن همه اصول دیپلماتیک هر زمانی که بخواهد به لبنان رفت و آمد می‌کند هنگام برگزاری انتخابات پارلمانی این کشور در ماه مه مجددا به بیروت برگشت تا پروژه کشورش را در این انتخابات اجرا کند که البته توفیقی نیافت. در مرحله کنونی نیز همانطور که شاخص‌ها تایید می‌کند سعودی‌ها از خلال پرونده انتخاب رئیس جمهور در لبنان سعی دارند شکست‌های قبلی خود را جبران کنند و کنفرانس موسوم به توافق طائف در همین چارچوب است.

برگزاری کنفرانس سعودی با لغو ابتکار سفارت سوئیس

چند هفته قبل بود که سفارت سوئیس با برگزاری یک ضیافت شام از همه احزاب و نیروهای سیاسی لبنان دعوت کرد تا برای انجام گفتگوی ملی جهت توافق درباره انتخاب رئیس جمهور آینده در این ضیافت حضور یابند. اما سفارت عربستان بعد از مطلع شدن از این ابتکار سوئیس بلافاصله با صدور فراخوانی از حامیان خود خواست تا جلسه سفارت سوئیس را تحریم کنند. حزب نیروهای لبنانی به ریاست سمیر جعجع که اکنون مهره اصلی عربستان در لبنان محسوب می‌گردد اولین طرفی بود که با پذیرش درخواست سفیر عربستان مبنی بر تحریم نشست سفارت سوئیس اعلام کرد که برگزاری چنین گفتگوهایی به نتیجه نمی‌رسد و از آن گذشته به توافق طائف و قانون اساسی لبنان نیز آسیب می‌زند. ولید البخاری با انتشار توئیتی اعلام کرده بود که لبنانی‌ها به منظور حمایت از توافق طائف و همزیستی مسالمت‌آمیز نباید در ضیافت شام سفارت سوئیس حاضر شوند.

سنگ‌اندازی‌های سفارت عربستان موجب لغو نشست سفارت سوئیس شد؛ چرا که هدف از برگزاری این دیدار گفتگوی همه احزاب و نیروهای لبنانی با یکدیگر بوده و اگر قرار باشد برخی از این احزاب و نیروها نشست مذکور را تحریم کنند برگزاری آن بی‌فایده خواهد بود. منابع سیاسی آگاه لبنان معتقدند عربستان نگران کمرنگ‌تر شدن نفوذ خود در داخل لبنان طی دو دهه گذشته بوده و می‌ترسد با روی کار آمدن ابتکارهای جدید برای ایجاد همگرایی و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز میان لبنانی‌ها، توافق طائف که دروازه اصلی نفوذ و مداخلات ریاض در این کشور است به تدریج فراموش شود.

دعوت از احزاب و نیروهای سیاسی لبنان برای شرکت در کنفرانس طائف به فاصله کمی از لغو نشست سفارت سوئیس بیانگر آن است که سعودی‌ها تصمیم دارند در سایه خلأ ریاست‌جمهوری در لبنان ابتکارهای سیاسی در این کشور را به انحصار خود درآورده و به بهانه احیای توافق طائف پروژه‌های جدید خود را که اصلی‌ترین آن مربوط به انتخاب رئیس جمهور لبنان است اجرا کنند.

انتهای پیام/