۹۰ درصد مقالات دانشگاهی "عرضه‌محور" است!
یک پژوهشگر مرکز پژوهش‌های مجلس گفت: امروز بیش از ۹۰ درصد مقالات ما عرضه‌محور هستند و هیچ تقاضای مشخصی ندارد، یعنی تقاضا از سمت صنعت و بدنه اجرایی کشور وجود ندارد!
دکتر یوسف نصیری؛ پژوهشگر آموزش عالی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گفتوگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم اظهار کرد: ریشه موضوع بحث مقاله‌نویسی به دهه 80 و آن زمانی که آقای منصوری معاون پژوهشی وزارت علوم بودند، باز می‌گردد که وی ایده این موضوع که باید به سمت مقاله‌نویسی و تولیدات علمی حرکت کنیم را مطرح کرده و انگیزه‌هایی را نیز ایجاد کردند که بعد از چند سال به جاهای خوبی رسیدیم و این نگاه نباید باشد که مقاله‌محوری را به صورت کامل نفی کنیم.
وی تصریح کرد: اگر یک کشور نیاز بود که برمبنای علم و دانش حرکت کند، گام نخست آن تولید علم است. تولیدات علمی ما رشد خوبی داشته است و بنابر استنادات جهانی، جمهوری اسلامی ایران سریع‌ترین رشد علمی را در سال 2011 کسب کردیم که این بسیار ارزشمند است. اما این حرکت روبه‌جلو در برهه‌ای زمان باید جهتش عوض می‌شد و این مقالات باید به مسائل و نیازهای کشور می‌پرداخت که این اتفاق نیافتاد. نفس مقاله، خوب است اما اینکه هدف، مقاله باشد اصلاً خوب نیست! در ایران مقاله‌نویسی عمدتاً به امید ارتقا، جذب هیئت علمی شدن یا جذب دوره دکتری شدن رایج شده است که البته شاید سیاست‌گذاری ما باعث شد که جریان علمی کشور به این سمت و سو حرکت کند.
نصیری ادامه داد: یکی از موضوعات اساسی که می‌تواند ریل جریان مقاله‌نویسی در ایران را عوض کرده و به سمت حل مسئله بکشاند، "تقاضا" است. شما با یک پدیده "عرضه" مواجه هستید که این عرضه از سمت دانشگاه‌ها است. امروز بیش از 90 درصد مقالات ما عرضه‌محور است و هیچ تقاضای مشخصی ندارد یعنی تقاضا از سمت صنعت و بدنه اجرایی کشور وجود ندارد. ما باید تقاضاها را فعال کنیم و ابزارها و مشوق‌هایی برای بخش اجرایی، صنعتی و خدماتی کشور فعال کنیم که به سمت پژوهش حرکت کنند و نیازهای خود را به سمت دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها سوق بدهند.
این پژوهشگرمرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گفت: اگر شما یک پژوهش با کیفیت انجام دهید از درون آن مقاله خواهد جوشید. بعضی‌ها معتقدند که اگر تمرکز به سمت حل مسائل کشور باشد ما در بحث مقاله‌نویسی ضعیف خواهیم شد که اینطور نیست. شما اگر بخواهید مسئله دریاچه ارومیه را حل کنید یا بخواهید برای موضوع آلودگی هوای تهران چاره‌اندیشی کنید باید کارهای پژوهشی برای آنها انجام شود که از درون آن نیز مقاله خواهد جوشید.
وی ادامه داد: مقام معظم رهبری در بیانات خود اعلام کردند که زمانی که از تولید علم صحبت می‌کنیم منظور صرفاً تولید مقاله نیست بلکه باید یک اختراعی را ثبت کرده یا مسئله‌ای را حل کنیم.
نصیری بیان کرد: ما باید با یک مشوق‌هایی به سمت تقاضامحوری برویم و در قوانین مختلفی نیز سعی کردیم که به این موضوع بپردازیم. در قانون جهش تولید دانش‌بنیان به صنایع و بخش‌های خدماتی گفته می‌شود که اگر در تحقیق و توسعه هزینه کنید به شما اعتبار مالیاتی داده می‌شود. ما باید برای دستگاه‌های دولتی نیز مشوق‌های مفید و اثرگذاری را تدوین کنیم تا دانشگاه‌های ما به صورت یکطرفه کار نکنند.
این پژوهشگر مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: وزارت علوم فعلاً در این حوزه کار اساسی انجام نداده است. توان وزارت علوم برای این میدان اندک است. ما یک شورایی با عنوان شورای عالی عتف داریم که همه دستگاه‌های دولتی در این شورا عضو هستند که همه دستگاه‌های دولتی از جمله وزارت علوم در آن عضو هستند. اینکه از این به بعد رویکرد ما در حوزه تولید علم به چه سمتی باشد، در این شورا تصمیم‌گیری می‌شود که فعلاً این اتفاق نیفتاده است.
نصیری ادامه داد: نخستین کاری که وزارت علوم و شورای عالی عتف باید انجاد دهد این است که آیین‌نامه‌ای درباره پژوهش‌های کاربردی به عنوان یک سند ملی تدوین و منتشر کند یعنی اگر همه دستگاه‌های دولتی بخواهند از پژوهش‌های کاربردی استفاده کنند و ارزیابی شوند بایستی طبق این شاخصه‌ها و معیارها باشد.
وی گفت: یکی از اشتباهات استراتژیک ما این است که موضوع علم و فناوری را معطوف به وزارت علوم بدانیم چراکه قطعاً یک طرف و بُعد دیگر موضوع علم و فناوری، صنعت و اقتصاد است و در این چرخه حتماً باید دستگاه‌های متقاضی نیز باید درنظر گرفته شوند. وزارت علوم کار عرضه‌محوری خود را به خوبی انجام می‌دهد اما اگر بخواهیم ریل را عوض کرده و به سمت مسئله‌محوری و پژوهش‌های کاربردی و فناوری و نوآوری و اثربخشی نظام علم و فناوری حرکت کنیم همگی باید در کنار یکدیگر تصمیم بگیرند و به نوعی منافعشان درگیر این موضوع شود.
این پژوهشگر مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی بیان کرد: رهبری در دهه 80 و حتی قبل از آن، موضوع تولید علم و تولید مقاله را همیشه مطرح کردند و حتی با کلید واژه "تولید علم" اشاره‌های زیادی صورت گرفته است. مقام معظم رهبری در سال 1393 فرمودند که زمانی که بنده از تولید علم صحبت می‌کنم منظور تولید مقاله نیست. اما رهبری اخیراً در دیدار نخبگان برای نخستین بار اعلام کردند که اصلاً شاخص مقاله‌محوری باید تعدیل شود و شاخص مسئله‌محوری باید وسط قرار بگیرد که این نقطه عطفی در سیاست‌گذاری کلان ما است و بایستی این موضوع باز شود که اصلاً مسئله‌محوری و شاخصه‌های آن چیست؟!
وی ادامه داد: در قوانین بودجه یکسری اعتبارات به نام پژوهش‌های کاربردی به دستگاه‌ها از جمله وزارت آموزش و پرورش، وزارت اقتصاد، وزارت صنعت و ... ارائه می‌دهیم اما با کمال تعجب مشاهده می‌کنیم که هیچ تعریفی از پژوهش‌های کاربردی وجود ندارد. وقتی ما بودجه‌ای برای پژوهش‌های کاربردی به دستگاهی می‌دهیم باید معیارهایی نیز برای ارزیابی وجود داشته باشد که این خلا جدی است که وجود دارد.
نصیری تأکید کرد: شورای عتف می‌تواند آیین‌نامه پژوهش‌های کاربردی را کار کرده و طرح‌های کلان ملی را فعال کند که این طرح‌های کلان ملی مسائل کشور است و متوقف شده است.
گفتوگو از: علی‌اصغر اصولی
انتهای پیام/
