یادداشت | کتاب از دریچه عدالت فرهنگی

خبرگزاری تسنیم -  حجت الاسلام احمد اولیایی ¹

شاید بهترین عینک برای کشف واقعیت دنیای کتاب در ایران امروز عینک عدالت فرهنگی باشد. چون همه می‌دانیم عدالت فرهنگی در مورد توزیع خیرات و مواهب فرهنگی صحبت می‌کند.

کتاب به عنوان یکی از مهم ترین کالاهای فرهنگی برآمده از کنش فرهنگی نویسنده (ایده، هنر، تفکر، اندیشه) پیامی را برای خواننده تولید می‌کند و خواننده که در ظاهر مصرف کننده این کالای فرهنگی ست در واقع با دریافت پیام آن کتاب، پیام را در قالب رفتار، تجدید فکر، احیای اندیشه و ... بازتولید می کند. این چرخه آنقدر مهم است که نمی توان آن را نادیده گرفت.

حال، آیا در مقوله کتاب، عدالت فرهنگی برقرار است؟ عامل (agent) بسط عدالت هم حاکمیت است و هم مردم. سهم حاکمیت عمدتاً در فقره کتاب، ساختاری ست. ایجاد فرآیند عادلانه تولید، افزایش تولید (طبق معیار اتحادیه بین المللی انجمن‌های کتابداری باید به ازای هر باسواد حداقل یک و نیم جلد کتاب در کتابخانه‌های عمومی وجود داشته باشد)، ممیزی عادلانه، توزیع عادلانه کاغذ، پایین آوردن قیمت تولید کتاب، افزایش کتابخانه‌های عمومی کشور (مطابق سند چشم‌انداز اعضای کتاب‌خانه‌های عمومی ایران باید تا سال 1404 به 20 میلیون نفر برسد. برای رسیدن به چنین موقعیتی لازم است استفاده کنندگان از کتابخانه‌های عمومی تقریبا 20 برابر شوند) و ... از جمله اقدامات ساختاری لازم است.

اما نکته‌ای در عدالت پژوهی وجود دارد که اینجا نیز باید بدان توجه کرد و آن معیار عدالت است.کتاب بر اساس چه معیاری توزیع شود؟ آیا تمام کتاب هایی که در کتابخانه های تهران ارایه می شود باید در کتابخانه های یکی از شهرستان های جنوب کشور هم ارایه شود؟ نیاز، حق، برابری، ایجاد فرصت‌های برابر همه از معیارهای عدالت هستند. شاید اگر ما بر اساس نیازهای مردم یک منطقه، کتاب های مرتبط برای رفع آن نیاز را عرضه کنیم بنابر معیار نیاز به عدالت فرهنگی نزدیک تر شده باشیم. این یک بحث مختصر است برای نشان دادن این نکته که برابری عینی لزوما به معنای عدالت نیست.

آنچه که مهم است کتاب فقط محتوای آن نیست که بگوییم با ebook یا مطالعه در فضای مجازی به اهداف کتابخوانی رسیده‌ایم. بلکه کتاب یک فرهنگ است. از دست گرفتن کتاب تا ورق زدن آن، از هدیه دادن کتاب تا مطالعه آن، همه یک فرهنگ است همانگونه که فست فود فقط یک غذا نیست بلکه یک فرهنگ است.

_{1.مدیر روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع)}

انتهای پیام/