نگرانی سرقت ادبی نویسنده‌ها یکی از علل فاصله کتاب از سینما است
اینکه چرا کتاب و سینما در ایران با هم چندان رفیق نیستند به دلایل زیادی بازمی‌گردد که یکی از آنان، سرقت‌های ادبی به‌خاطر عدم قانون کپی رایت در کشور ما است. چیزی که باعث می‌شود نویسنده‌ها به سپردن کتابشان برای سینما چندان رغبت نداشته باشند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، برداشت و اقتباس در سینما به عنوان یکی از مقسم‌های سینمایی شناخته می‌شود. یعنی اگر فیلم را بتوان از نظر ژانر یا سبک دسته‌بندی کرد، می‌توان فیلم‌ها را اقتباسی یا اصلی (ارجینال) نیز خواند.
اقتباس در سینمای دنیا برای خود جایگاه ویژه‌ای دارد به‌طوری که در اسکار جایزه فیلمنامه اقتباسی جدای از فیلمنامه اصلی وجود دارد. در سینمای ایران نیز اقتباس ادبی مورد استفاده قرار گرفته است و هنوز نیز این روش ادامه دارد، اما شاید بتوان گفت به طور شایسته و آنگونه باید این روش رونق و رواج ندارد. تنگسیر امیر نادری، ناخدا خورشید ناصر تقوایی، سارا داریوش مهرجویی، گاو خونی بهروز افخمی، خواهران غریب کیومرث پوراحمد و... چند نمونه معروف در اقتباس ادبی سینمای ایران است.
امسال در جشنواره فیلم کوتاه تهران، نمایشگاه کتاب مانند سال‌های قبل مورد توجه جدی مخاطبین جشنواره قرار گرفته بود به طوری که طبق خبری که روابط عمومی انجمن سینمای جوانان منتشر کرد، تعداد 1600 نسخه کتاب در نمایشگاه جشنواره فیلم کوتاه تهران توسط علاقمندان خریداری شد.
از سوی دیگر در همین جشنواره بخشی با عنوان سینما و کتاب فعالیت داشت که فیلم‌های اقتباسی یا آثاری که با کتاب در ارتباط بود را نمایش می‌داد. در نهایت در اختتامیه نیز جایزه فیلمنامه اقتباسی به برنده خود تعلق گرفت.
در این هفته که هفته کتاب و کتابخوانی بود نیز گزیده داستان‌های کوتاه فارسی برای اقتباس بررسی شد و فیلم‌های اقتباسی در دفاتر انجمن سینمای جوانان نمایش داده شد و در نهایت در تمام 58 دفتر انجمن سینمای جوانان ایران، به منظور ترویج کتاب و کتابخوانی و همچنین بسترسازی تولید فیلم‌های اقتباسی، ویژه برنامه «داستان‌خوانی و نمایش فیلم‌های اقتباسی» برگزار شد.
اما تولیدات مراکز سینمایی کشور مانند کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان، مرکز گسترش سینمای تجربی و انجمن سینمای جوانان در 39امین جشنواره فیلم کوتاه تهران، 12 اثر اقتباسی داشتند که البته این تعداد از میان بیش از 20 اثر بود. نکته جالب‌تر اینکه دو اثر از این میان اقتباس از نقاشی بودند که از نظر ارتباط میان هنر تجسمی و سینما نقطه مهمی تلقی می‌شود.
بنابراین وضعیت سینمای کوتاه در مجموع نسبت به سینمای بلند از نظر اقتباس و توجه به کتاب بهتر از سینمای بلند داستانی است. البته در این گزارش سینمای مستند مورد بررسی قرار نگرفته است و شاید بتوان گفت که سینمای مستند نیز از نظر توجه به امر مهم کتاب و کتابخوانی و پژوهش وضعیت خوبی داشته باشد.
اما درباره چرایی فاصله میان سینمای بلند از کتاب و اقتباس ادبی، میرهاشمی مدیر انتشارات انجمن جوانان سینمای ایران، نکات جالبی را به عنوان کارشناسی که در حوزه «سینما و کتاب» فعالیت دارد می‌گوید. او با اشاره به اینکه همواره در ایام کتاب صحبت‌های فراوانی درباره اهمیت اقتباس و کتاب در سینما می‌شود که شبیه تکرار مکررات شده است، گفت که طبیعی است که ورود کتاب به سینما می‌تواند منجر به اتفاقات خوب و مهمی شود. پیوند دیرینه‌‌ای میان کتاب و سینما وجود دارد که خوشبختانه دستوری نیست. این خود فیلمساز و هنرجو است که تلاش می‌کند و علاقه دارد که بر اساس کتاب فیلم بسازد.
در ادامه این مدیر فرهنگی گفت که یکی از اصلی‌ترین دلایل فاصله میان سینما و کتاب در اقتباس ادبی این است که زمانی که تهیه‌کننده بخواهد کتابی را به عنوان اقتباس ادبی برای فیلم استفاده کند، باید یک هزینه برای خرید حق ساخت کتاب بخرد و یک هزینه بشتری هم برای تبدیل کتاب به فیلمنامه بکند که شاید برای تهیه‌کننده صرف نکند هرچند که ارزش بسیار بالایی دارد.
وی ادامه داد: دلیل دیگری که باعث شده تا کتاب مورد اقتباس سینما قرار نگیرد این بار از سوی نویسنده و کتاب است. برخی از نویسنده‌ها دوست ندارند تا رمان و داستانشان تبدیل به فیلم شود، زیرا احساس می‌کنند که کتابشان به درستی اقتباس نشود و پاره پاره به یک فیلم تبدیل شود.
میرهاشمی گفت: اما از اینها گذشته اگر در کشوری مانند آمریکا کتاب به صورت فراوان مورد اقتباس قرار می‌گیرد، به‌خاطر بالا بودن سرانه مطالعه و تیراژ کتاب است. زمانی که کتاب مورد توجه قرار دارد، طبیعی است که برای اقتباس سینمایی نیز منبعی برای الهام می‌شود زیرا تماشاگران نیز کتاب می‌خوانند و در کل فضای کتاب و سینما گرم است. اینگونه کتاب و سینما یکدیگر را تبلیغ می‌کنند و فضای مناسبی برای تبادل میان این دو حوزه شکل می‌گیرد. اما در کشور ما سینما و ادبیات آشنایی چندانی از یکدیگر ندارند. برای همین در حال حاضر تنها روش‌های تبلیغاتی برای افزایش مطالعه و اقتباس ادبی در سینما مناسب است.
او گفت: از آنجایی که فیلم کوتاه نفع مالی برای سازنده ندارد و بازگشت سرمایه در آن تقریباً بی‌معنی است، نویسنده‌ها راحت‌تر اثر خود را برای اقتباس به تهیه‌کننده و کارگردان می‌سپارند، اما در سینمای بلند داستانی پای مباحث مالی مرسوم در میان است که بعضاً به‌خاطر بداخلاقی‌هایی مانند عوض کردن زمان و مکان و اسامی شخصیت‌ها، نویسنده بدون نفع مالی باقی می‌ماند در حالی که کارگردان از اثر بهره‌مند شده است. البته بعضاً در سینمای فیلم کوتاه نیز قرارداد و پرداخت هزینه صورت گرفته است اما در کل سینمای فیلم کوتاه محل مناسب‌تر و امن‌تری برای اقتباس ادبی بوده است.
او در پایان گفت: بنابراین اصلی‌ترین راه حل برای حل مشکل فاصله میان کتاب و سینما به نظر من رفع مشکل کپی رایت است. باید این مسأله در کشور ما به صورت یک قانون جدی در نظر گرفته شود تا اختلافات و مسائل بعدی آن رخ ندهد. این را هم باید اضافه کنم که متأسفانه برخی از فیلمسازان شرم‌شان می‌آید که از کتاب اقتباس کنند برای اینکه فکر می‌کنند از هنر و نبوغشان کم شود. درحالی که اقتباس از جنس دیگر است؛ اقتباس ادبی یک هنر است که می‌تواند از گزارش روزنامه، حوادث، نقاشی، کتاب یا حتی یک اعلان تبلیغاتی باشد.
انتهای پیام/
