تداوم تناقض‌های ترکیه در سوریه- بخش اول

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، یکی از رویدادهای دیپلماتیک مهم در آخرین روزهای سال 2022 میلادی، دیدار وزرای دفاع ترکیه و سوریه به میزبانی روسیه بود. این دیدار 11 سال پس از خصومت آشکار آنکارا علیه دمشق صورت گرفت و از اهمیت بالایی برخوردار بود. چرا که دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه در طول بحران سوریه، به بخشی از این بحران تبدیل شد و با تمام امکانات و ابزارها، به دنبال آن بود که دولت بشار اسد سقوط کند و دولت ائتلافی تحت حمایت آنکارا در دمشق بر سر کار بیاید.

این مساله برای ترکیه از چنان اهمیتی برخوردار بود که احمد داود اوغلو وزیر وقت امور خارجه، همه چیز را تمام شده می پنداشت و وعده داده بود که نماز را در مسجد اموی دمشق اقامه کند. اما سیاست های تیم اردوغان در سوریه شکست خورد و حالا پس از این همه سال، او اعلام کرده که در سیاست، محلی برای بروز رفتارهای احساساتی و خصومت دائمی وجود ندارد و مشتاق است که هر چه زودتر با بشار اسد دیدار کند.

اردوغان پس از دیدار وزرای دفاع ترکیه و سوریه در مسکو، از این موضوع خبر داد که راه برای دیدار وزرای امور خارجه دو کشور نیز هموار شده و ماموریت اصلی آنان، فراهم آوردن زمینه های دیدار بین روسای جمهوری یعنی اردوغان و اسد خواهد بود. اما دیروز در آنکارا اتفاقی روی داد که نشان می دهد نمی توان به ادعاهای آنکارا اعتماد کرد.

دولت اردوغان، از سویی عادی سازی رابطه با دمشق را پیش کشیده و از دیگر سو با گروهی که خود را دولت موقت سوریه نامیده، دیدار رسمی انجام می دهد.

چرا دیدار چاووش اوغلو با معارضین سوری مهم است؟

گروهی از سران گروه های سیاسی و شبه نظامی معارضین سوری تحت حمایت دولت اردوغان، از چند روز پیش در آنکارا در حال برگزاری دیدارهای سیاسی هستند. این سفر پس از آن صورت گرفت که هزاران نفر از معارضین مسلح سوری، در شهرک های مرز ترکیه و سوریه در اعتراض به آغاز عادی سازی روابط آنکارا و دمشق، تظاهرات کرده و شعار سر دادند. آنان دولت اردوغان را به سازش و اعطای امتیاز متهم می کنند و بر این باورند که آنکارا، اخلاقاً باید به مواعید قبلی خود پایبند باشد و تا زمانی که دولت اسد سقوط نکرده و معارضین سوری به قدرت نرسیده اند، به حمایت همه جانبه سیاسی، مالی و نظامی ادامه دهد.

تیم معارضین سوری در آنکارا، محتاطانه قدم برداشته و هیچکدام از دیدارهایشان را رسانه ای نکردند. اما مولود چاووش اوغلو، به طور رسمی در ساختمان وزارت امور خارجه در آنکارا با آنان قرار دیدار گذاشت و عامدانه این دیدار را رسانه ای کرد تا نشان دهد که دولت اردوغان، به موازات ادعای عادی سازی رابطه با اسد، از رویاها و اهداف پیشین خود، دست نکشیده است.

اهمیت دیدار رسمی چاووش اوغلو با معارضین سوری، در این است که این دیدارها می تواند پاسخ به این سوالات را روشن کند:

آیا کار ترکیه با معارضین سوری به پایان رسیده و قصد دارد با آنها خداحافظی کند؟

آیا ترکیه سناریوهای متفاوت و متناقضی در مورد معارضین دارد و هنوز مشخص نیست در فازهای بعدی چه اتفاقاتی روی خواهد داد؟

آیا ترکیه تلاش می کند تا لیستی از خواسته ها و مطالبات معارضین را در دیدار رسمی با دولت سوریه روی میز بگذارد و برای آنان امتیاز بگیرد؟

کدخوانی پیام چاووش اوغلو در دیدار با معارضین سوری

مولود چاووش اوغلو از موسسین حزب عدالت و توسعه و از معتمدین قدیمی اردوغان است.

گفته می شود او یک دیپلمات صاحب نظریه نیست و بیشتر تابع خواسته ها و دستورات خود  اردوغان است و اردوغان نیز بر اساس مشورت هایی که از سخنگو و مشاور خود ابراهیم کالن، هاکان فیدان رئیس سرویس اطلاعاتی میت و خلوصی آکار وزیر دفاع دریافت می کند، نسخه نهایی سیاست خارجی را برای چاووش اوغلو می فرستد. بنابراین درک این موضوع دشوار نیست که اولاً چاووش اوغلو برخلاف اسلافی همچون داود اوغلو و دیگران، تز و نظریه مستقلی ندارد و دوم این که مواضع و سخنان او از قبل با اردوغان و تیم او هماهنگ شده و بدون شک، موضع شخص وزیر را باید موضع نهاد ریاست جمهوری ترکیه دانست.

چاووش اوغلو پس از دیدار با معارضین سوری چنین نوشت:«با سالم المسلط رئیس ائتلاف ملی سوریه، بدر جامو رئیس کمیسیون مذاکرات سوریه و عبدالرحمان مصطفی نخست وزیر دولت موقت سوریه دیدار کردیم. ما در این دیدار، درباره آخرین تحولات در زمینه سوریه گفتگو کردیم. ما بر حمایت خود از مخالفان و مردم سوریه بر اساس قطعنامه 2254 شورای امنیت سازمان ملل متحد تاکید کردیم».

آن چه در این پیام چاووش اوغلو اهمیت دارد این نکات است:

الف) دولت ترکیه هنوز هم قائل به موجودیت و مشروعیت پدیده ای به نام دولت موقت سوریه بوده و شخص عبدالرحمان مصطفی را به عنوان نخست وزیر می شناسد.

ب) سالم المسلط رئیس ائتلاف ملی سوریه که یک هفته پیش با گذرنامه ترکیه برای مذاکره با مقامات سیاسی و امنیتی بریتانیا به لندن سفر کرده بود، هنوز هم معتمد و مورد حمایت ترکیه است.

ج) تیم اردوغان تمایل دارد در صورت تداوم مذاکرات تدوین قانون اساسی در ژنو، همچنان از دکتر بدر جاموس استفاده کند و او را به عنوان عالی ترین مذاکره کننده معارضین بشناسد.

د) قطعنامه 2254 شورای امنیت سازمان ملل متحد سند مبنایی رویکرد ترکیه در مورد سوریه است.

در تفسیر موارد بالا باید به این موضوع اشاره کنیم که اولاً به رسمیت شناختن ساختاری به نام «دولت موقت سوریه» و پذیرفتن یک معارض در ساختمان وزارت امور خارجه به عنوان «نخست وزیر دولت موقت سوریه» با دیگر ادعاهای دولت اردوغان در مورد احترام به حاکمیت ملی سوریه، تنافض دارد. دوم این که همزمان با تلاش نیمه آشکار و نیمه پنهان برای عادی سازی رابطه با دمشق، حمایت تمام قد اردوغان از معارضین سیاسی و شبه نظامی اسد ادامه دارد و این نیز با روح مذاکره و عادی سازی رابطه متناقض است. اما سخن درباره قطعنامه 2254 شورای امنیت سازمان ملل متحد بسیار است.

دولت اردوغان نسبت به این موضوع بی اعتنا است که شرایط کنونی دولت بشار اسد، شرایط چند سال قبل نیست. حالا این ترکیه است که بنا به دلایل داخلی و خارجی برای عادی سازی رابطه با دمشق پیش قدم شده و اتفاقاً دولت بشار اسد، تمایل چندانی از خود نشان نداده است. در نتیجه بعید است که دمشق، همراهی و تعامل در چهارچوب قطعنامه مزبور را بپذیرد. چرا که این قطعنامه متضمن شرایطی است که حالا دولت دمشق نیازی به اجرای آنها نمی بیند و از دید دولت اسد، انتخابات رسمی برگزار شده و دلیلی برای تکرار مسیر قبلی وجود ندارد.

در آذر ماه سال 1394 بود که شورای امنیت سازمان ملل متحد به اتفاق آراء قطعنامه ای را در تایید نقشه راه بین المللی برای روند صلح در سوریه تصویب کرد.این قطعنامه با اجماع 15 عضو و با خواسته اصلی آغاز مذاکرات دولت سوریه و گروه های مخالف در ماه ژانویه میلادی و همچنین آتش بس در سراسر این کشور تصویب شد.

در این متن چهار صفحه ای که از سوی آمریکا ارائه شده بود، اشاره ای به نقش آینده بشار اسد در سوریه نشد اما بر ضرورت انتقال مدیریت در سوریه با انتخاباتی که با نظارت سازمان ملل برگزار می شود، تاکید شده بود.

این قطعنامه از روند سیاسی به رهبری مردم سوریه در مهلت زمانی 6 ماهه حمایت کرده و  هدف از این اقدام را تشکیل دولتی موثق و فراگیر قلمداد کرده بود. همچنین حمایت از تدوین قانون اساسی جدید سوریه طبق استانداردهای بین المللی در مدت 18 ماه و تحت نظارت سازمان ملل، از دیگر بندهای این متن بود.

قطعنامه از همه طرف های درگیری خواسته بود به حملات ضد غیرنظامیان پایان دهند اما به روسیه، فرانسه و آمریکا اجازه می داد به حملات هوایی خود ضد داعش ادامه دهند. 

سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در همان روز تصویب قطعنامه مزبور، درباره راه حل سیاسی بحران سوریه تاکید کرد که مردم سوریه به تنهایی می توانند درباره سرنوشت و آینده کشورشان تصمیم گیری کنند. همه با این اصل موافقند اما همه باید از تفسیرهای مد نظر خود درباره چگونگی اجرای اصل و نظرات شخصی خود اجتناب کنند.

تاکید مجدد چاووش اوغلو بر حمایت ترکیه از قطعنامه مورد اشاره نشان می دهد که آنکارا و دمشق برای عادی سازی روابط، راه درازی در پیش رو دارند و تیم اردوغان، در بیان خواسته ها و اهداف واقعی خود، صادقانه عمل نمی کند.

در بخش پایانی گزارش، هم به مواضع سران معارضین سوری در مورد روابط آنکارا – دمشق می پردازیم و هم به این مساله اشاره می کنیم که از دید تحلیل گران و ناظران سیاسی ترکیه، تلاش برای عادی سازی روابط با سوریه، تا چه اندازه با انگیزه های ثانویه حزبی و فراحزبی اردوغان ارتباط دارد.

ادامه دارد....

انتهای پیام/