نگاه ادبیات به زن، همچنان در ظاهر و صورت مانده است

به گزارش خبرنگار فرهنگی تسنیم، برنامه دیشب «کتاب فرهنگ» رادیو فرهنگ همزمان با هفته زن و میلاد حضرت زهرا به بررسی جایگاه زنان و مادران در کتاب‌ها اختصاص داشت.

امین خرمی کارشناس برنامه کتاب فرهنگ در ابتدای این برنامه با اشاره به اینکه در سال 57 در مجموع یازده نویسنده زن داشتیم که در دهه  50 کتاب نوشته بودند و این تعداد  در سال 58 ، 8 برابر شد و به  80 نویسنده زن رسید که در سال 58 حداقل یک کتاب نوشته بودند، گفت: آخرین آمار درباره زنان نویسنده به سال 99 برمی‌گردد و ما 29 هزار نویسنده زن در این سال داشتیم که رتبه 1 در خاورمیانه و رتبه 7 در جهان است و این جایگاه برتر بانوان را در حکومت ما و البته در دین ما نشان می‌دهد.

وی در ادامه به سند یونیسف در 2021 درباره حقوق زنان اشاره و مولفه‌‌هایی از این سند را خواند و از مهمان برنامه یعنی لیلا وصالی خواست که به جایگاه زنان در آثار مکتوب بپردازد و مقایسه‌ای بین جایگاه زن در آثار نویسندگان غربی و نویسندگان کشورمان داشته باشد.

لیلا وصالی، معاون انجمن سواد رسانه‌ای ایران و مدرس دانشگاه علامه طباطبایی  در ابتدای سخنانش به برگزاری جایزه جلال آل احمد و حضور چشمگیر زنان نویسنده در این جشنواره و دیگر جشنواره‌های ادبی اشاره کرد و گفت: این حضور نشان می‌دهد که چه قدر بانوان کشور ما دست به قلم هستند و چه قدر توانمندی دارند که می‌توانند آن را به جهان پیرامون در قالب فرهنگ آموختنی و یک نوشتار نشان دهند.

وی در ادامه سخنانش با اشاره به این که ما حضور زنان در کتاب‌ها را از دو جنبه می‌توانیم بررسی کنیم، اظهار داشت: یک موضوع بررسی آثار نویسندگان زن در ایران و جهان است و دیگری بازنمایی محتوا از زن در کتاب‌ها است.

وصالی اظهار داشت: امروز در کشورمان و در دنیا نویسندگان زن قدرتمندی داریم که به خصوص در حوزه علمی کارهای ارزشمندی انجام می‌دهند اما اگر نگاهی به رشد خودمان داشته باشیم و آن را با نمودار رشد جهان مقایسه کنیم می‌بینیم  نمودار رشد ایران در حوزه حضور زنان نویسنده و اهل علم تصاعدی و بیشتر است و  میزان حضور زنان در دانشگاه‌ها و عطششان به علم آموزی و آموختن به دیگران بسیار زیاد است و نتیجه‌اش را در کتاب‌ها نشان می‌دهد.

این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به دیدار اخیر بانوان با مقام معظم رهبری گفت: در جمع بانوانی که به خدمت مقام معظم رهبری رسیده بودند همه یا دارای اثر بودند یا کتاب داشتند یا نقش‌های متعدد مهم و پر رنگی در جامعه در کنار نقش مادری و همسری داشتند و اتفاقا حضرت آقا با اشاره به کتاب‌های نوشته شده توسط نویسندگان زن گفتند، نمی‌توانید این کتاب‌ها را بخوانید و اثر نپذیرید.

وصالی با اشاره به مکتوبات حوزه دفاع مقدس که زنان نویسنده نوشته شده‌اند بیان داشت: در ابتدا بیشتر نویسندگان دفاع مقدس آقایان بودند اما بعد از جنگ نویسنده‌های زن وارد این حوزه شدند و قلم آنها باعث شد زاویه متفاوتی از جنگ را ببینم. در نویسندگان مرد از زاویه دید یک مرد نسبت به جنگ قرار می‌گرفتیم  اما همین‌که این زاویه به دست بانوانی افتاد که از منظر خود روایت می‌کردند، دید کامل‌تری پیدا کردیم و روایت کاملی از دوران دفاع مقدس به دست آوردیم که حتی در بحث تاریخ نگاری هم دقیق‌تر و با جزییات بیشتری بود.

وی همچنین به تفاوت زاویه دید خانم‌ها و آقایان حتی از نظر علمی اشاره کرد و درباره نگاه به زن در آثار ادبی گفت: نقش تعریف شده زنان حتی  در رمان‌های قدیمی و خیلی معروف کلاسیک، نقش قوی و موثری نیست مثل کتاب بالزاک که نقش اولش یک زن است، زنی که همه را می‌فربید و هیچ‌کس هم به او نمی‌رسد و در نهایت خواننده می‌بینید زن همان دنیا است و در مجموع مدل نگاهی که به زن می‌شود یک نگاه شئ و غیر فرهیخته است که نیروی فریبنده ظاهری دارد.

این استاد دانشگاه در ادامه اظهار داشت: زن در رمان‌ها معمولا آن کسی نیست که قدرت اثربخشی در جامعه داشته باشد و به نقش دخترانه، مادرانه و نقش‌های موثری که در همدل کردن یک خانواده دارد، پرداخته نمی‌شود و این موضوعات در دل کتاب‌هایی که زنان را روایت می‌کنند کمتر است  و زن غالبا نقش معشوق را دارد.

وی افزود: متاسفانه آثار امروز ما هم هنوز چنین نگاه و پرداختی به زن دارند. در موسیقی خودمان هم صرفا به این جاذبه‌ها پرداخته شده و به شان و شخصیت زن نمی‌پردازند و جاذبه‌های ظاهری در متون ترانه‌های ما مورد توجه است، ترانه صرفا به صورت ظاهر افراد بسنده می‌کند و این نگاه در اشعار ما و کتاب‌ها هم راه پیدا کرده است و ما نیازمند بازنگری در ادبیات و آثار تولید شده هستیم به خصوص آنهایی که در فضای مجازی منتشر می‌شود.

وصالی اظهار داشت: در کتاب‌های روایتگر که از زاویه مستندنگاری نگاه شده روایت از زنان دقیق است اما در فضای رمان و داستان دچار آسیب هستیم و چون الان سن رمان‌نویسی کم شده و برای انتشار رمان نیازمند بازبینی‌های مجدد نیستند و نویسندگان جوان فضاهای متعدد را تجربه نکرده‌اند.

وی افزود: اینکه ما از نقاط ضعف ورود داستان‌نویسان جوان صحبت می‌کنیم به این معنا نیست که قوتی در آن وجود ندارد. همین موضوع ظرفیت بزرگی دارد و استقبال و رویکرد دختران جوان به رمان و داستان یک فرصت عالی است و باعث رشد جامعه می‌شود اما همه باید اهتمام جدی به آموزش این نویسندگان جوان داشته باشیم و با توجه به حجم افراد علاقه‌مند به نویسندگی، نیازمند کلاس‌های متعدد و آموزش برای آنها هستیم.

این استاد دانشگاه اظهار داشت: اگر بخواهیم استادان به نام ادبیات وارد آموزش نویسندگان جوان شوند، نیازمند بودجه و حمایت هستیم. در مجموع ما آینده روشنی با وجود قلم‌های جوانمان در پیش داریم به شرطی که موضوعاتی که این نویسندگان با آن مواجه نشدند را احصا کنیم و با تعیین موضوعات متعدد در جشنواره‌ها یا موضوعاتی که اهمیت دارند، آنها را وادار کنیم به موضوعات متعدد فکر کنند. چون این رمان‌های عشقی جذاب بوده، آنها صرفا به حوزه وارد شده‌اند اما اگر جاذبه‌های سایر موضوعات را هم درک کنند و آثار تولیدی تنوع بیشتری خواهند داشت.

انتهای پیام/