نگاهی به اهداف سفر چهره امنیتی ترکیه به سودان و لیبی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، سفر هاکان فیدان به دو کشور آفریقایی سودان و لیبی، بازتاب گسترده ای در رسانه های ترکیه پیدا کرد. شاید به این دلیل که برای نخستین بار، نقش رئیس سرویس اطلاعاتی میت در سیاست منطقه ای ترکیه تا این اندازه برجسته و نمایان می شود.

سفر فیدان در حالی انجام شده که دولت ترکیه، نگرانی هایی در مورد وضعیت آتی جریانات سیاسی تحت حمایت آنکارا در لیبی دارد و در سودان هم، فعلاً مشخص نیست که قدرت به چه شکلی و تحت چه شرایطی از نظامیان به دست سران سیاسی، سپرده خواهد شد.

اهداف ترکیه در سودان و لیبی

هاکان فیدان و سرویس اطلاعاتی میت ترکیه قبلاً در پرونده هایی همچون اقدامات خاص امنیتی و سیاسی ترکیه در سوریه، قره باغ و مناطق دیگر نقش فعالی داشته اند. اما همواره این ژنرال خلوصی آکار وزیر دفاع بود که به عنوان رئیس هیئت نامش مطرح می شد و اظهار نظر می کرد. این بار اما هاکان فیدان، مرد شماره یک هر دو سفر هیات دیپلماتیک ترکیه به سودان و لیبی بود. شاید به این دلیل که هیچ کدام از این دو کشور هنوز هم شرایط عادی ندارند و قدرت در آنها در اختیار نظامیان است و وضعیت سیستم سیاسی تثبیت نشده است.

ژنرال عبدالفتاح برهان، رئیس شورای حاکمیت سودان و فرمانده ارتش، در حالی هاکان فیدان، رئیس سازمان اطلاعات ترکیه (MIT) و هیئت همراهش را پذیرفت که فعلاً تصویر روشنی در مورد روند انتقال قدرت وجود ندارد.

بر اساس بیانیه شورای حاکمیت در سودان، ژنرال برهان، روابط قوی و تاریخی میان سودان و ترکیه را ستوده و بر این تاکید کرده که آنها می خواهند این روابط در هر زمینه ای در راستای منافع دو کشور و ملت دوست توسعه پیدا کند. وی همچنین  سفر فیدان را نشانه تمایل دو کشور برای تقویت همکاری ها دانست و اظهار داشت که از سفر فیدان استقبال می کند.

هاکان فیدان نیز به این اشاره کرده که همکاری و هماهنگی سودان و ترکیه به اهداف تعیین شده در موضوعات دارای اهمیت مشترک، دست یافته است. فیدان همچنین با ژنرال محمد حمدان معاون رئیس شورای حاکمیت دیدار کرده و در این دیدار که در کاخ ریاست جمهوری برگزار شد، احمد ابراهیم مفضل، رئیس اطلاعات کل سودان نیز حضور داشته است.

فیدان رئیس MIT با بیان اینکه کشورش به بهبود روابط خود با سودان در هر زمینه اهمیت می دهد، حمایت ترکیه از "توافقنامه هماهنگی" امضا شده بین گروه های نظامی و غیرنظامی در 5 دسامبر 2022 و تلاش ها برای تضمین ثبات در سودان را مهم ارزیابی کرد.

این سخنان رئیس میت در حالی بیان شده که بخش مهمی از جمعیت ناراضی سودان که حکومت 30 ساله عمر البشیر را با تظاهرات گسترده 19 دسامبر 2018 میلادی سرنگون کردند، اکنون به مبارزه خود علیه عبدالفتاح البرهان رئیس شورای حاکمیت ادامه می دهند و می گویند که با حکومت نظامی موافق نیستند و از دید آنها، انقلاب باید روند تکمیلی خود را طی کند.

بررسی اجمالی مواضع سیاسی مقامات ترکیه در موارد پیشین همچون کودتای مالی، نشان داده که آنکارا در پرونده های مرتبط با کشورهای آفریقایی اهداف سیاسی خود را دنبال می کند و اعتنایی به مطالبات مردمی و تحولات اجتماعی این کشورها ندارد.

هر دو حوزه سودان و لیبی در کنار پرونده حساس دیگری به نام حضور نظامی در سومالی و تقویت پایگاه نظامی برونمرزی ارتش ترکیه در این کشور، نشان دهنده اهداف سیاسی ترکیه برای دسترسی به سطح قدرت یک هژمون بالا در آفریقا است. اگر چه ترکیه تاکنون در این منطقه، منافع اقتصادی قابل توجهی به دست آورده، اما واقعیت این است که هنوز هم پایداری و تضمین خاصی برای تثبیت جایگاه ترکیه در معادلات آفریقا مشاهده نمی شود.  

موانع ترکیه در لیبی

لیبی دومین ایستگاه سفر آفریقایی مرد امنیتی تیم اردوغان بود. این سفر در حالی صورت گرفته که لیبی و تحولات آن، هنوز هم یکی از چالش های مهم ترکیه - مصر و ترکیه -روسیه است.

در بیانیه  رسمی نخست وزیری لیبی، آمده است که عبدالحمید دیبیبه، نخست وزیر لیبی آخرین تحولات را با هاکان فیدان، ارزیابی کرده و در این نشست، پرونده های مشترک منطقه ای و بین المللی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در این نشست، حسین المنفی رئیس سازمان اطلاعات لیبی و کنعان یلماز سفیر ترکیه در طرابلس نیز حضور داشتند. اما در بیانیه به محتوای این نشست اشاره نشده است.

یکی دیگر از موضوعات مهم در مورد سیاست های ترکیه در لیبی، رویکردهای خاص آمریکا است. فیدان در حالی به لیبی سفر کرده که ویلیام برنز، رئیس سازمان جاسوسی سیای آمریکا نیز، در 13 ژانویه از طرابلس پایتخت لیبی بازدید داشته و با نخست وزیر دیبیبه دیدار کرده است. آمریکا برخلاف روسیه و مصر، هیچگاه حامی پیشروی ژنرال حفتر در لیبی نبوده است. اما مساله اینجاست که واشنگتن، از رفقای اخوانی ترکیه نیز حمایت نکرده و بدون تعارف باید گفت، تجربه انزوای ترکیه در جریان مداخله در سوریه، در لیبی نیز به شکل دیگری در حال تکرار است.

ترکیه امیدوار بود که با امضا توافق امنیتی دریایی با دولت نوپای لیبی، جای پای خود را در شرق مدیترانه و سواحل آفریقا مستحکم کند. اما مصر با رویکردهای دفاعی ترکیه در این حوزه مشکل دارد و توافق امنیتی امضا شده بین مصر و یونان نیز از بسیاری جهات برای ترکیه تبدیل به قوز بالا قوز شده است.

در پایان می توان گفت، تحرکات سیاسی – امنیتی و اقتصادی ترکیه در قاره آفریقا و به ویژه در سودان، لیبی، سومالی، تونس و مناطق دیگر، تابعی از سیاست ها و رویکردهای حزب عدالت و توسعه است. در نتیجه بخشی از سیاست خارجی ترکیه در آفریقا، می تواند تحت تاثیر نتایج انتخابات 2023 قرار بگیرد.

شواهد نشان می دهد اگر مخالفین اردوغان در انتخابات امسال به قدرت برسند، احتمال تغییر رویکردهای آنکارا در قبال آفریقا وجود دارد و می توان چنین پیش بینی کرد که محوریت منافع اقتصادی در آفریقا، تبدیل به یگانه مسیر سیاست خارجی ترکیه در آفریقا شود و شاهد پایان ماجراجویی های امنیتی و دفاعی ترکیه در قاره سیاه باشیم.

انتهای پیام/