توسعه روابط فرهنگی ایران و چین از منظر فرصت‌ها و چالش‌ها
با توجه به سابقه دوستی تاریخی و روابط دیرینه فرهنگی میان دو کشور ایران و چین، توسعه مناسبات و همکاری‌های فرهنگی نیز امری لازم و ضروری است.
خبرگزاری تسنیم- گروه فرهنگی
سال 2021، پنجاهمین سالگرد برقراری روابط ایران و چین بود. اکنون 4 دهه از روابط سیاسی ایران و چین می‌گذرد و هر دو کشور نگاهی راهبردی و بلندمدت نسبت به تحولات منطقه‌ای و جهانی دارند. در‌حالی‌که بسیاری از کارشناسان، آینده روابط اقتصادی دو کشور در حوزه‌های تجاری و انرژی را مستحکم و چندلایه ارزیابی می‌کنند، ضرورت تقویت روابط فرهنگی رسانه‌ای بین این دو کشور و توجه بیش از پیش به این مهم نیز احساس می‌شود. ارتقای سطح روابط جمهوری اسلامی ایران با جمهوری خلق چین تا «مشارکت جامع راهبردی» و به تبع آن، برقراری مذاکرات دوجانبه بین دو کشور بر سر اجرای برنامه همکاری‌های راهبردی 25 ساله، فرصت حائز اهمیتی را برای ارتقای مبادلات فرهنگی رسانه‌ای دو کشور فراهم می‌آورد. اما در کنار بهره‌برداری از فرصت‌های پیش رو در مشارکت راهبردی با چین، تصمیم‌گیران کشور باید پیامدهای منفی احتمالی آن را نیز در نظر داشته باشند.
فرصت‌های موجود در توسعه روابط فرهنگی-رسانه‌ای دو کشور
در راستای گسترش همکاری‌های فرهنگی دوجانبه بین ایران و چین، فرصت‌های پراهمیتی وجود دارند که توجه به آنها در طراحی سیاست‌های مختلف مهم و ضروری است. مهم‌ترین این فرصت‌ها عبارت‌اند از:
1) احیای جاده ابریشم توسط چین از طریق ابتکار «یک کمربند، یک جاده» که یک برنامه سرمایه‌گذاری و سیاستی بلندمدت فراقاره‌ای است و هدف توسعه زیرساخت‌ها و تسریع یکپارچگی کشورها را در امتداد مسیر راه ابریشم تاریخی دنبال می‌کند. همچنین می‌تواند فرصت مناسبی را برای پیوند فرهنگی جوامعی که در مسیر این طرح قرار دارند، به وجود آورد. چین برای مقابله با تصویرسازی‌های منفی کشورهای غربی علیه این پروژه تلاش کرده است در کشورهای مسیر، تبادلات فرهنگی انجام دهد. از جمله این تبادلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 1.جشنواره‌های هنری 2. جشنواره فیلم 3. جشنواره موسیقی 4. نمایشگاه کتاب 5. ترجمه برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی. این کشور همچنین موزه جاده ابریشم را تأسیس کرده و سالانه نیز به‌طور اختصاصی برای هر یک از کشورها جشنواره برگزار می‌کند.
2) تحریم‌های تبعیض‌آمیز غرب علیه ایران، فرصت نگاه به شرق در سیاست خارجی ایران و در نتیجه آن گسترش تبادلات فرهنگی بین ایران و چین را به وجود می‌آورد.
3) توسعه مناسبات اقتصادی و سیاسی دو کشور در قالب «قرارداد 25 ساله ایران و چین»، توسعه همه‌جانبه مناسبات و همکاری‌ها به‌خصوص در زمینه فرهنگی را ضروری و اجتناب‌ناپذیر می‌کند. اما باید توجه داشت که صرفاً انعقاد این قرارداد موجب توسعه روابط نمی‌شود؛ زیرا چین مانند این قرارداد 25 ساله را با 65 کشور دیگر هم منعقد کرده است. لذا بهره‌گیری از فرصت‌های ایجاد‌شده بر اثر انعقاد این قرارداد با طرف ایرانی و برنامه‌هایی که برای انتفاع از ظرفیت‌های چینی دارد، وابسته است.
4) رواج زبان یک کشور در کشور دیگر از جمله نیازهای توسعه روابط فرهنگی میان دو کشور است. در حال حاضر در دانشگاه پکن و سایر دانشگاه‌های مطرح چین کرسی زبان فارسی دایر است و ده‌ها دانشجوی چینی در مقطع لیسانس، فوق‌لیسانس و دکتری به تحصیل در رشته ادبیات فارسی اشتغال دارند. در ایران نیز آثار علمی متعددی از چینی به فارسی ترجمه شده است.
5) مبادلات فرهنگی فرصت بدیعی را برای گسترش صنعت گردشگری در ایران و جذب گردشگر از چین به عنوان بزرگ‌ترین کشور گردشگر‌فِرِست آسیا و چهارمین کشور از این منظر در دنیا، فراهم می‌آورد.
6) استفاده از فرصت اشتیاق چینی‌ها برای سرمایه‌گذاری در توسعه فرهنگی با ایران، که این مهم از اهتمام چین به بخش دیپلماسی عمومی و متعاقب آن دیپلماسی فرهنگی استنباط می‌شود. در این راستا، سینمای چین به‌شدت به تولید مشترک با دیگر کشورها از جمله ایران علاقه نشان می‌دهد و از سال 2016 سرمایه‌گذاری زیادی روی ساخت پلتفرم‌های فیلمبرداری انجام داده است. به‌دست آوردن حتی سهم کوچکی از سینمای چین می‌تواند به‌طور کلی گردش مالی صنعت سینما و تصویر ایران را متحول کند و حجم آن چندین برابر گردش مالی صنعت سینمای ایران خواهد بود.
7) چین حدود 50 میلیون نفر جمعیت مسلمان دارد که می‌توان از ظرفیت آنها برای تبادل فرهنگ اسلامی بین دو کشور بهره برد.
چالش‌های موجود در توسعه روابط فرهنگی- رسانه‌ای دو کشور
در کنار فرصت‌های قابل‌توجه توسعه روابط فرهنگی با چین، چالش‌های قابل ملاحظه‌ای هم وجود دارند که عبارت‌اند از:
1) از لحاظ جامعه‌شناختی، ایرانیان در ادوار گذشته همواره به پیشرفت و دانش غرب توجه داشتند. امروزه نیز در برخی جریان‌های سیاسی درون حاکمیت ایران، همیشه تمایل بیشتری به غرب وجود دارد. این امر موجب شده که ایرانیان اشتیاق و رغبت کمتری نسبت به شرق داشته باشند. این کم‌رغبتی اغلب ناشی از عدم شناخت ایرانیان از واقعیت‌های فرهنگ چینی و نبود یا کمبود بسترهای شناخت فرهنگی از چین در کشور است.
2) هنوز هم کمبود منابع مکتوب از قبیل کتاب‌هایی که به شناخت واقعی از جامعه چین بینجامد، احساس می‌شود. در این راستا کمبود مترجمان زبان چینی برای ارتباط با جامعه چین و توانایی آنها در ترجمه آثار مکتوب، یکی از چالش‌های توسعه روابط است.
3) مقوله زبان و نبود یک وسیله ارتباطی مستقیم میان ایران و چین، یکی از موانع در برخورد فرهنگی دو کشور و ارتباطات میان آنها است. با وجود ترجمه حجم انبوهی از کتاب‌ها به زبان فارسی و بالعکس از زبان فارسی به زبان‌های غربی، توجه به این مسئله که همواره زبان سومی در ارتباطات میان ایران و چین نقش داشته و دو ملت همواره از دریچه غرب به یکدیگر نگریسته‌اند، حائز اهمیت است.
4) وجود تصویر منفی از ایران در کشورهای اصلی گردشگر‌فرست دنیا و مشکلات تبادل مالی بین ایران و سایر کشورها که منجر به ایجاد چالش برای گردشگران در زمینه جابه‌جایی پول می‌شود، از عوامل مهم بازدارنده گسترش صنعت توریسم ایران است.
5) سیاست‌های سرکوبگرانه دولت چین علیه مسلمانان ساکن در این کشور، موجب واکنش منفی افکار عمومی در این خصوص و واکنش مقامات این کشور شده است. این امر می‌تواند به طور ویژه روابط فرهنگی دو کشور ایران و چین را تحت تأثیر قرار دهد.
6) نبود موسسات و اندیشکده‌های مستقل چین‌شناسی در ایران که به طور ادواری از وضعیت سیاسی، فرهنگی و اجتماعی چین خروجی‌هایی را در قالب کتاب، مقاله و مواردی از این دست ارائه دهند.
7) کمبود استادان چین‌شناسی و عدم درک درست از واقعیت‌های چین در میان سیاست‌گذاران که منجر به اجرای سیاست‌های بی‌نتیجه و ابتدایی در روابط با چین می‌شود.
8) ضعف سیستم فیلم‌سازی داخلی از لحاظ امکانات و فناوری در مقایسه با استودیوهای فیلم‌سازی چینی که ممکن است عدم رغبت آنها به فیلم‌سازی مشترک با ایران را به همراه داشته باشد.
جمع‌بندی
با توجه به سابقه دوستی تاریخی و روابط دیرینه فرهنگی میان دو کشور ایران و چین در گذشته و توسعه مناسبات در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی، توسعه مناسبات و همکاری‌های فرهنگی نیز امری لازم و ضروری است. برای تحقق چنین امری می‌بایست در کنار شناخت دقیق فرهنگ و جامعه چین، سیاست‌هایی هم تدوین و اجرا شود. از این منظر طراحی سیاست‌هایی که در راستای توسعه فرصت‌ها و کاستن از موانع و چالش‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی روابط عمل کند، ضروری است.
نویسنده: مه‌سیما عبداللهیان
انتهای پیام/
