سهم بالای حمل‌و نقل در آلایندگی هوا/ بنزین مقصر است یا خودرو؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، در روزهای جاری، شاخص آلودگی هوا در کلانشهرهای کشور اغلب در رده ناسالم قرار می‌گیرد و بدون شک بالا رفتن پارامترهایی که هوای کلانشهرها را آلوده می‌کند، تهدیدی برای سلامت شهروندان خواهد بود.

منابع آلاینده هوا به دو بخش منابع ثابت و منابع متحرک تقسیم می‌شوند. منابع متحرک شامل وسایل نقلیه (خودروهای بنزینی و دوگانه سوز، موتورسیکلت ها و خودروهای دیزلی و ... ) و منابع ثابت شامل نیروگاه‌ها، صنایع، ساختمان‌های مسکونی، تجاری و اداری و ... می‌شود.

دو دسته آلاینده شامل آلاینده‌های گازی و ذرات معلق داریم که آلاینده‌های گازی خود به چهار دسته و ذرات معلق نیز به دو دسته کمتر از 2.5 میکرون و کمتر از 10 میکرون تقسیم می‌شوند.

طبق اعلام مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، منابع متحرک آلاینده ها، مطابق مطالعات سیاهه انتشار بیشترین سهم در آلودگی هوا (80 درصد در آلاینده های گازی و 60 درصد در ذرات معلق – شهر تهران) را دارند.

طبق بررسی‌های سازمان حفاظت محیط زیست و شرکت کنترل کیفیت هوا نیز، سهم منابع متحرک و منابع ساکن در تولید گازها و ذرات در تهران بدین شرح است:

آلودگی‌ که کلانشهرهای کشور در فصول سرد سال با آن دست به‌گریبان هستند، اغلب بحث ذرات است و کمتر بحثی در خصوص آلایندگی گازی مطرح می‌شود.

یکی از اسنادی که در کشور وجود دارد و سندی ملی است که در مراجع بین‌المللی هم به آن ارجاع داده می‌شود، ترازنامه انرژی کشور است که سالانه منتشر می‌شود و سهم بخش‌های مختلف مصرف‌کننده انرژی و سهم آنها در تعیین نوع آلایندگی خاص را مشخص می‌کند.

ترانامه انرژی کشور سهم بخش حمل و نقل در ایجاد ذرات معلق را بیش از 80 درصد اعلام کرده است. این عدد 80درصدی صرفاً با این فرض است که ذرات معلق تولیدشده احتراقی را درنظر گرفته‌اند. اگر ذرات معلق ناشی از لنت خودروها، لاستیک خودروها و سایش آنها، به‌عنوان منابع غیراحتراقی تولید ذرات معلق در نظر گرفته شود، این سهم بسیار سهم بزرگتری خواهد بود.

در بخش منابع ثابت نیز، چیزی که در خصوص مازوت و گوگردی که در سوخت مازوت وجود دارد و باعث می‌شود استاندارد سوخت خروجی نیروگاه‌ها را که توسط سازمان حفاظت محیط زیست تعیین شده است رعایت نکند، بحث SOX است که SOX و ترکیبات اکسید گوگردی، یک آلاینده محلول است، ولی آنچه این روزها کلان‌شهرها و به‌خصوص تهران درگیر آن است، بحث ذرات زیر 2.5 میکرون و زیر 10 میکرون است. به‌استناد دیتاهای ترازنامه انرژی، نیروگاه‌ها 6.31 درصد از سهم ذرات معلق تولیدشده را به خودشان اختصاص می‌دهند.

ترازنامه انرژی، مطالعه دیگری نیز به‌تفکیک نوع سوخت انجام داده است. هر سوختی که در کشور در حال مصرف است در ترازنامه انرژی مورد بررسی قرار گرفته و نفت‌کوره را متولی 1.12 درصد از تولید ذرات معلق دانسته است، یعنی مازوتی که گاها عامل اصلی آلودگی عنوان می‌شود، 1.12 درصد سهم تولید ذرات را به خود اختصاص داده است.

بدون شک، هر نوع احتراقی آلایندگی به دنبال دارد اما اگر پارامترها بر اساس استانداردها تعیین و پیاده‌سازی شوند، سطح آلایندگی کاهش می‌یابد.

جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در گفت‌وگو با تسنیم در این خصوص گفت: درحالی که خودروها در جهان به‌طور متوسط به‌ازای پیمایش هر یکصد کیلومتر، 4 لیتر بنزین می‌سوزانند، خودروهای ما به‌طور متوسط 10 تا 12 لیتر مصرف بنزین دارند، که این رویه باید اصلاح شود.

وی افزود: باید مباحثی نظیر مدیریت مصرف، اسقاط خودروها، خودروهای فرسوده، معاینه فنی و استانداردهای خودروها و موتورسیکلت‌ها در این حوزه پیگیری شود، تا از آلایندگی بخش حمل‌و‌نقل کاسته شود.

معاون وزیر نفت با بیان اینکه "طبیعتا هر نوع احتراقی آلایندگی درپی دارد"، گفت: بنزین توزیعی در کشور دائم از سوی سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان استاندارد نمونه‌برداری شده و استاندارد آن مطابق با استانداردهای محیط زیستی و در حد استانداردهای روزآمد جهان است.

اگرچه، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی اذعان داشته که کیفیت بنزین کشور در حد استانداردهای جهانی است، اما مصرف بالای بنزین در کشور که در دی‌ماه رکورد بی‌سابقه مصرف 116 میلیون لیتری در یک روز زمستانی را ثبت کرده و ناترازی بیش از 10 میلیون لیتری بین تولید و مصرف را رقم زده است، روی کیفیت بنزین خروجی نیز تأثیرگذار است. پایین آمدن اکتان و افزایش توزیع بنزین با استانداردهای یورو 2 و جایگزینی آن با بخشی از بنزین توزیعی با استاندارد یورو 4، می‌تواند از نتایج تأمین و توزیع حداکثری بنزین، بدون واردات، برای جبران بخشی از این ناترازی باشد.

در بخش متحرک (حمل‌و نقل) علاوه بر اینکه کیفیت سوخت، نقش مهمی در کیفیت احتراق دارد؛ مثلا اکتان پایین بنزین به احتراق ناقص منجر می‌شود و آلایندگی هوا و مصرف سوخت را افزایش می‌دهد، نوع موتور و سیستم احتراق وسیله نقلیه نیز، بر اساس نوع تکنولوژی به‌کار رفته و همچنین میزان فرسودگی، نقش مهمی در کیفیت احتراق ایفا می‌کنند.

درواقع، با فرض مطلوب بودن کیفیت بنزین توزیعی، علاوه بر بالا بودن مصرف خودروهای تولید داخل که تأثیر پررنگی در افزایش مصرف بنزین و افزایش آلایندگی ناشی از مصرف بنزین در کشور دارد، تکنولوژی پایین موتور خودروهای تولید داخل و فرسوده بودن وسایل نقلیه به احتراق ناقص و بالا رفتن مصرف و افزایش آلایندگی دامن می‌زند.

طبق اعلام رئیس سازمان ملی استاندارد، فقط در سطح شهر تهران 2 میلیون و 900 خودروی فرسوده تردد می‌کنند و که این خودروها حتی با بهترین سوخت هم آلودگی ایجاد می‌کند. همچنین بحث فرسودگی موتورسیکلت‌ها بسیار جدی است به‌طوری که بیش از نیمی از موتورکسیلت‌های در حال تردد در کشور فرسوده هستند. داریوش گل‌علیرزاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم در این خصوص گفت: "در حال حاضر 7 میلیون خودرو و 10 میلیون موتورسیکلت فرسوده در کشور داریم که بخش عظیمی از آلایندگی منابع متحرک به واسطه آن‌ها ایجاد می‌شود."

مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در این زمینه توصیه کرده، دولت با اقدام برای از رده خارج کردن ناوگان فرسوده، جایگزینی وسایل نقلیه برقی با وسایل نقلیه فرسوده بنزینی را در دستور کار قرار دهد.

همچنین در پیشنهادات این مرکز پژوهشی برای کاهش آلایندگی هوای کلانشهرهای کشور ذکر شده "تا سال 1403، سطح مجاز آلایندگی برای کلیه وسایل نقلیه نموتوری تولید داخلی و وارداتی می‌بایست با استانداردهای روز اتجادیه اروپا همسان بوده و وزارت نفت می‌بایست برنامه‌ریزی ارتقاء کیفیت انواع سوخت‌های تولیدی را به‌گونه‌ای صورت دهد تا برای خودروهای نوشماره، سوخت متناسب با استانداردهای آلایندگی آنها در دسترس باشد."

شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، در گزارشی رسمی در روزهای اخیر اعلام کرد: "خودروهای ایرانی در هر 100 کیلومتر پیمایش به‌طور میانگین 12 لیتر بنزین مصرف می‌کنند که این عدد در استاندارد جهانی 3 تا 4 لیتر است، بنابراین هر چقدر هم سوخت با کیفیت بالا در اختیار خودروها قرار گیرد، باز هم احتراق بالا باعث آلودگی هوا خواهد بود.

با این حال، توجه به ارتقای تولید سوخت در پالایشگاه‌های کشور در اولویت قرار دارد و اکنون اغلب پالایشگاه‌ها طرح‌های ارتقای کیفیت را در دستور کار خود دارند. نکته مهم آن است که بنزین حتی اگر با کیفیت یورو 6 تولید شود نیز در خودروهایی با موتورهای قدیمی ایجاد آلودگی خواهد کرد، بنابراین در کنار افزایش کیفیت سوخت، توجه به بهینه‌سازی مصرف خودروها نیز باید انجام شود."

انتهای پیام/