یک درس امیرالمؤمنین علیه‌السلام در شرایط فتنه و آشوب

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم،‌ فتنه در اصطلاح به شرایطی می‌گویند که حق از باطل به راحتی قابل شناسایی نیست و یا فضای غبارآلودی است که اهل حق توسط جبهه‌ی دشمن مورد آزمون الهی قرار می‌گیرند تا نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی کنند. در آیه‌ی دهم سوره‌ی احزاب خداوند وقتی درباره شرایط سخت نبرد احزاب سخن می‌گوید، می‌فرماید «إِذْ جاؤُکُمْ مِنْ فَوْقِکُمْ وَ مِنْ أَسْفَلَ مِنْکُمْ وَ إِذْ زاغَتِ الْأَبْصارُ وَ بَلَغَتِ‏ الْقُلُوبُ الْحَناجِرَ وَ تَظُنُّونَ بِاللَّهِ الظُّنُونَا»؛ یعنی هنگامى که از بالاى [سر] شما و از زیر [پاى‏] شما آمدند، و آنگاه که چشم‌ها خیره شد و جان‌ها به گلوگاه‌ها رسید و به خدا گمان‌هایى [نابجا] مى‏‌بردید. این آیه ترسیمی از وضع بحرانی جنگ احزاب، و قدرت عظیم جنگی دشمنان و نگرانی شدید بسیاری از مسلمان است. خداوند در آیه‌ی بعد این ماجرا را ابتلای مؤمنان معرفی کرده، می‌فرماید «هُنالِکَ ابْتُلِیَ الْمُؤْمِنُونَ وَ زُلْزِلُوا زِلْزالاً شَدیداً» یعنی آنجا [بود که‏] مؤمنان در بوته آزمون قرار گرفتند و سخت تکان خوردند.

اما آنگاه که فتنه در سطح اجتماع تسری می‌یابد، یعنی از میدان نبرد سخت به میدان نبرد نرم تغییر ماهیت می‌دهد، شرایط برای فهم مسیر صحیح دشوارتر خواهد بود. در این بین تنها ملاک، تبعیت از مسیری است که خداوند در قرآن و اهل بیت علیهم‌السلام در احادیث ترسیم کرده‌اند. با این حال ممکن است شرایطی بر جامعه مستولی شود که فرد در موقعیت حساس اجتماعی نتواند به تبیین رفتاری دقیقی دست یابد؛ از این جهت شناخت رفتار صحیح در قبال فتنه‌ها یکی از سرفصل‌های احادیث امیر مؤمنان علیه‌السلام است، چرا که این امام بزرگوار تنها امامی هستند که در موقعیت زمامداری جامعه مسلمین قرار گرفتند و مسائل اجتماعی مواجه‌ی بیشتری داشتند.

یکی از احادیثی که درباره رفتار در قبال فتنه‌های اجتماعی از سوی امیر مؤمنان علیه‌السلام صادر شده، حدیث مشهوری است که فرمود «کُنْ فِی الْفِتْنَةِ کَابْنِ اللَّبُونِ لَا ظَهْرٌ فَیُرْکَبَ وَ لَا ضَرْعٌ فَیُحْلَب»؛ یعنی در فتنه مانند بچه‌شتر باش که نه پشتی دارد تا سواری دهد و نه پستانی که شیرش بدوشند.

معمول است این روایت را در شرایطی به کار می‌برند که فتنه‌ای در جامعه رخ داده و باید نسبت به آن بی‌تفاوت بود؛ در حالی که با اندکی دقت در حدیث در می‌یابیم که اینچنین نیست. امیر مؤمنان علیه‌السلام می‌فرماید در شرایط فتنه به قول معروف «نه سواری بده» و نه اجازه بده کسی تو را بدوشد.

برای درک چنین احادیثی باید آن را با زمان حال معادل‌سازی کرد؛ ما در اغتشاشات اخیر شاهد بودیم که جمعی از قشر سلبریتی چگونه بازیچه‌ی دست دشمنان شدند و یا به تعبیری «به دشمن سواری دادند» و یا دشمن آنها را دوشید و به معنایی از آنها «بهره‌برداری» کرد؛ لذا بیشتری لطمه را در این رخداد اجتماعی همین قشر متحمل شدند و اعتبار خود را در میان جمع زیادی از مردم جامعه از دست دادند. طبق فرمایش امیرالمؤمنین علیه‌السلام باید در شرایط فتنه هوشیار بود و خود را در خدمت اهداف فتنه‌گران قرار نداد.

انتهای‌پیام/