رتبه نخست ایران در منطقه در توسعه فناوری‌های فوتونیک و مواد پیشرفته
براساس آمار تولیدات علمی و رتبه کشور، ایران در زمینه علوم مواد، در بازه ۱۹۹۶ تا ۲۰۲۱، از رتبه ۵ پس از رژیم غاصب قدس، ترکیه، مصر و عربستان، به رتبه اول در این منطقه دست یافته است.
به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، 44 سال از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد. چهار دهه از رویدادی تاریخی و مهمی که به نام ایران در جهان ثبت شد گذشت و همه این سال‌ها با وجود کارشکنی‌های جهانی برای کشورمان دستاوردهای قابل‌قبولی را به‌یادگار گذاشت.
«ارتقای سطح علمی جامعه»، «کسب رتبه‌های بالای جهانی در تعداد مقالات و ارجاعات علمی و ثبت اختراعات»، «کاهش نرخ بی‌سوادی» و «افزایش قابل توجه تعداد رشته‌های دانشگاهی و دانشجویان» تنها بخشی از این دستاوردهای کسب‌شده‌ای است که به نام انقلاب و جمهوری اسلامی ایران به ثبت رسیده است.
این روند رو به رشد اقتدار و بالندگی کشورمان با راهبردهای مقام معظم رهبری و تأکید ایشان بر شکل‌گیری زیست‌بوم فناوری و نوآوری و تصویب قوانین مترقی چون «قانون حمایت از شرکت‌های دانشبنیان» و «قانون جهش تولید دانشبنیان» و حمایت از تولیدات و محصولات ایران‌ساخت که به‌همت شرکت‌های دانشبنیان و فناوران کشورمان به تولید رسیده است؛ سرعت بیشتری گرفت و به گفتمان غالب کشور بدل شد و امروز شاهد ثمرات و اثرات مثبت آن در اقتصاد، فرهنگ و زندگی روزمره مردم هستیم.
معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاست‌جمهوری با توجه به مأموریت ویژه‌ای که برای ارتقای زیست‌بوم فناوری و نوآوری و تحقق اقتصاد دانشبنیان به‌عهده دارد تلاش می‌کند در آستانه چهل‌وچهارمین سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی بخشی از این دستاوردها و افتخارات به‌دست‌آمده در کشور را ارائه کند.
در این گزارش قصد داریم به معرفی جایگاه علم و فناوری حوزه فوتونیک، لیزر، مواد پیشرفته و ساخت بپردازیم تا گوشه‌ای از توانمندی جوانان، متخصصان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی کشور را که با وجود همه سختی‌ها و موانع داخلی و خارجی کسب شده است به مخاطبان معرفی کنیم.
بازار جهانی فوتونیک، لیزر، مواد پیشرفته و ساخت
براساس برآوردها، در سال 2021 ارزش بازار حوزه فوتونیک در جهان بالغ بر 720 میلیارد دلار بوده است. این صنعت تنها در اروپا تاکنون بر اساس آمارهای رسمی اتحادیه اروپا، بیش از 300 هزار نفر را در حدود 5 هزار شرکت کوچک و متوسط مشغول به کار کرده است. بنابر آمارهای بانک جهانی، سرعت افزایش ارزش این صنعت، از متوسط سرعت افزایش تولید ناخالص جهانی بیشتر است. فناوری فوتونیک جزء 6 حوزه فناوری توانمندساز در اروپا دسته‌بندی شده است و بیشترین اثر اهرمی در رشد دیگر فناوری‌ها را در مطالعات اتحادیه اروپا به خود اختصاص داده است.
کاربردهای فوتونیک بسیار گسترده است؛ از جمله در ارتباطات (شفاف‌تر، سریع‌تر و پویاتر کردن شبکه‌های نوری و گسترش بازار ارتباطات)، طراحی و تولید صنعتی (برش، حکاکی، لایه‌نشانی، پردازش مواد، ساخت افزایشی و...)، پزشکی (تحقیقات پیش‌بالینی، تومورشناسی، تشخیص و درمان بیماری‌های عفونی، تصویربرداری و پایش عصبی و...) و همچنین در حوزه انرژی (فوتوولتاییک)، آموزش و تحقیقات (اندازه‌گیری، اسکن و...) و به‌عنوان یک فناوری توانمندساز کلیدی برای فناوری‌های دیگر.
همچنین مواد پیشرفته کلید توسعه فناوری و تولید ثروت در کشورهاست. حوزه فناوری‌های مواد پیشرفته، شامل فلزات، سرامیک‌ها، پلیمرها و کامپوزیت‌های پیشرفته و فرایندهای ساخت و تولید آنهاست. توسعه اغلب فناوری‌های پیشرفته (از قبیل هوافضا، انرژی‌های تجدیدپذیر، میکروالکترونیک، زیست‌فناوری و...)، در گروی دسترسی به مواد پیشرفته و فناوری‌های مرتبط با آن است؛ نگاهی به محدودیت‌های سالهای گذشته کشور در دستیابی به برخی از این مواد، به‌خوبی مبین اهمیت کلیدی این حوزه است.
توسعه فناوری‌های مواد و ساخت به‌ویژه مواد و فرایندهای ساخت پیشرفته، یکی از محورهای کلیدی توسعه، خلق ارزش و تولید ثروت برای جوامع مختلف است. حوزه فناوری مواد و ساخت شامل فلزات، سرامیک‌ها، پلیمرها و کامپوزیت‌ها و همچنین فرایندهای ساخت و تولید آنهاست. گستره نفوذ و تأثیر چشمگیر فناوری‌های مواد و ساخت در سایر حوزهها منجر به این مهم شده است که توسعه اغلب فناوری‌های پیشرفته در گروی دسترسی به مواد و ساخت پیشرفته و توسعه فناوری‌های مرتبط با آن باشد.
در سالهای پس از انقلاب اسلامی ایران، حجم گستردۀ تحریم‌‌های هدفمند در حوزه مواد و ساخت کشور، اهمیت بالا و راهبردی این بخش و لزوم دسترسی به فناوری‌های نوین و کاهش وابستگی و در نتیجه تغییر معادلات سیاسی و اقتصادی و افزایش قدرت چانه‌‌زنی در عرصه بین‌‌المللی را نشان می‌‌دهد.
همچنین در اولویت‌های نقشه جامع علمی کشور نیز اولویت‌های متعددی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به حوزه مواد و ساخت پیشرفته مرتبط است، علاوه بر آن دستیابی به سایر اولویت‌های ملی همچون هوافضا، اطلاعات و ارتباطات، هسته‌ای و نفت و گاز در گروی توجه به فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته به‌عنوان زیرساخت ضروری توسعه این بخش‌ها است.
بخش قابل‌توجهی از حوزه مواد و ساخت، موضوعی بین‌رشته‌ای و مرتبط با حوزه‌های تخصصی بسیاری از قبیل معدن و فراوری مواد معدنی، مهندسی مکانیک، مهندسی شیمی، محیط زیست، مهندسی پلیمر، مهندسی هوا ـ فضا، مهندسی هسته‌ای مهندسی پزشکی و بافت و غیره است.
آمار تولید علم
براساس اطلاعات آمار موجود در تارنمای SJR: Scimago Journal & Country Rank، از سال 1996 تا 2021، آمار تولیدات علمی و رتبه کشور از نظر تولیدات علمی در کل حوزهها و حوزه علم مواد مشخص و قابل عرضه است.
در این بازه زمانی، رتبه جهانی کشور از 54 به 11 در بخش علوم مواد، ارتقا پیدا کرده است. لازم به ذکر است بین کشورهای منطقه خاورمیانه، ایران در زمینه علوم مواد، در بازه 1996 تا 2021، از رتبه 5 پس از رژیم غاصب قدس، ترکیه، مصر و عربستان، به رتبه اول در این منطقه دست یافته است.
در حوزه مهندسی مکانیک و مهندسی شیمی نیز از رتبه‌های جهانی 52 و 46 در سال 1996، به رتبه 10 در هر دو رشته در سال 2021 رسیده است، همچنین در سطح خاورمیانه نیز ایران در سال 2021، رتبه اول انتشارات علمی در هر دو حوزه را به خود اختصاص داده است.
در حوزه علم شیمی، رتبه جهانی کشور در این بازه از 46 به 12 و در منطقه از 4 به 1 بهبود یافته است. به‌طور کلی در زمان حاضر، روند ارتقا و پیشرفت رتبه کشور در حوزه علوم مواد و بخش قابل‌توجهی از زمینه‌های مرتبط، مبین تلاش کشور برای برنامه‌ریزی‌ها و سرمایه‌گذاری‌های مادی و معنوی مناسب بر زیرساخت‌ها و جامعه پژوهشی مرتبط، تلاش وافر پژوهشگران این حوزه و همچنین وجود زمینه مناسب خلق ثروت (در صورت سرمایه‌گذاری لازم) در راستای تولید علم به فناوری است.
انتهای پیام/+
