نگاهی به فیلم "کت چرمی"| مصائب قهرمانی

خبرگزاری تسنیم-امیرحسین مکاریانی

نوآر یکی از مهم‌ترین ژانرهای سینمایی جهانی است که دوره کلاسیک آن عموماً از سال 1940تا 1960 است و ریشه سبک بصری آن به سینمای اکسپرسیونیسم آلمان می‌رسد. به‌جز مخاطبان جدی سینمای نوآر که با حالت گنگ، ابهام‌آمیز، معترضانه و معماگونه این فیلمها آشنایی دارند، این ژانر و حال و هوای آن غالباً برای عوام و مخاطبان غیرجدی سینما چندان جذاب و تماشایی نیست.

در سینمای جهان، هامفری بوگارت، به بازیگر درجه یک بسیاری از فیلم‌های نوآر شهرت داشت و در ایران، پیش از انقلاب، ساموئل خاچیکیان با فیلم‌هایی همچون فریاد نیمه‌شب و ضربت و مسعود کیمیایی با داش آکل تلاش‌های قابل‌توجهی را در این گونه سینمایی داشتند و پس از انقلاب نیز کارگردانانی همچون فرزاد مؤتمن با باج‌خور، مانی حقیقی با اژدها وارد می‌شود، فریدون جیرانی با خفه‌گی، حسن فتحی با کیفر، سیاوش اسعدی با درخونگاه تلاش‌هایی در زمینه ساخت فیلم‌هایی در این ژانر سینمایی کردند.

اولین ساخته حسین میرزامحمدی، اثری پربازیگر که در جشنواره چهل‌ویکم فیلم فجر در بخش مسابقه سینمای ایران به نمایش درآمده است نیز یکی از آثار سینمای ایران در همین ژانر به‌حساب می‌آید. عیسی فرهمند (با نقش‌آفرینی جواد عزتی) که به دلیل تخلفات اداری توسط رئیس خود قاسمی در آستانه برکناری و از دست دادن شغل است، به دلایل شخصی (فوت دخترش آذین) با نقش اجتماعی و دلسوزانه شغل خود تقیدی عاطفی برقرار کرده و با شناخت جزئیات جنایتی سازمان‌یافته قصد رویارویی با مدیری ناکارآمد و فاسد به نام رفیعی را دارد. او که در این مسیر، از دخترخاله‌اش پونه (با بازی گلاره عباسی) و دختری معتاد و شکست‌خورده به نام ثریا (با بازی سارا حاتمی) و مأموری امنیتی به نام صابری (با بازی صابر ابر) کمک می‌گیرد تمام زندگی مالی، معنوی و کاری خود را در گرو تشکیل دادگاهی برای متهم کردن رفیعی گذاشته و در مسیری خطرناک قصد تخریب چهره یکی از بانیان درد و زجر مردم را دارد.

وجوه مشترک فیلمنامه کت چرمی با مرد بازنده (محمدحسین مهدویان) سبب شده است در اغلب اظهارنظرهای اولیه در مواجهه با این فیلم، ناگزیر و به‌اجبار، مقایسه‌ای درخصوص نقش احمد خسروی (مرد بازنده) با عیسی فرهمند (کت چرمی) صورت گیرد و فیلمنامه این دو اثر به سبب مشابهت‌هایی که با یکدیگر دارد (هردو داستانی مردانی از دنیا بریده که با کمک شغل‌ها و جایگاه‌های اجتماعی قابل‌قبولی که به‌دست آورده‌اند قصد مبارزه با سیستم ناکارآمد بوروکراتیک و فساد سازمان‌یافته دارند و در این مسیر از هیچ فداکاری و ازخودگذشتگی فروگذارند نیستند) با هم قیاس شود. البته این شباهت و قرابت مفهومی و روایی بین این دو فیلم با همکاری مهدویان در کت چرمی به‌عنوان مشاور کارگردان بیشتر قوت گرفته است. هرچند تفاوت‌ها و حتی تضادهایی که در بازی جواد عزتی در فیلم میرزا محمدی نسبت به مرد بازنده وجود دارد سبب یکسان نبودن این دو نقش در فاصله زمانی یک‌ساله بازی در این دو فیلم می‌شود اما به دلیل شباهت‌های ناگزیر سبک‌های جنس بازی این قبیل فیلم‌ها نمی‌توان منکر وجوه مشترک این دو اجرای نقش بود که همین موضوع سبب مقایسه بیشتر این دو اثر با هم شده است.

اما مشکل اصلی فیلمنامه کت چرمی، تأکید بیش‌ ازحد فیلمنامه‌نویس در خلق رخدادها و ایجاد غافل‌گیری‌ها و حوادث غیرقابل پیش‌بینی و نقاط عطف در پیرنگ اصلی داستان است. در واقع تأکید بیش‌ ازحد او در ایجاد تهییج در مخاطب برای پیگیری داستان، فیلمنامه را به سمت ایجاد موقعیت‌های جعلی (همانند سکانس خودکشی و اطلاع از زنده بودن دخترک) و ورود شخصیت‌های فرعی بدون پرداخت مناسب و تحلیل درست نحوه ارتباط با شخصیت اصلی (همانند پونه) در فیلم کرده است. هرچند که کارگردان به مدد بازی جواد عزتی و دقت در میزانس و دکوپاژ کردن فیلم سعی در پوشش ایرادات این‌چنینی در خروجی نهایی فیلم داشته است.

علاوه بر جواد عزتی که کارنامه کاری او شامل اجراهای متفاوتی از نقش‌هایی همچون حجت شنای پروانه (محمد کارت)، صادق ماجرای نیمروز (محمدحسین مهدویان)، منصور هزارپا (ابوالحسن داوودی) و ... بوده سارا حاتمی در اولین اثر سینمایی خود در نقش ثریا حاجی‌زاده به‌خوبی ظاهر شده است و توانسته آلام و دردهای دختری بزهکار و معتاد که مادرش زری (با بازی پانته‌آ پناهی) به جرم او در زندان است را به‌خوبی به نمایش بگذارد.

انتهای پیام/