آشنایی با زمینه و زمانه امام خمینی(ره) در یک مجموعه کتاب

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، جلسهٔ رونمایی و نقد کتاب‌های «حاج آقا روح‌الله» و «آقا روح‌الله» از مجموعه کتاب‌های «حیات روح خدا» در روز پنجشنبه 20 بهمن در فروشگاه شرکت چاپ و نشر بین‌الملل در میدان فلسطین برگزار شد. این کتاب‌ها قرار است در 14 جلد و توسط نویسندگان متعدد به اهتمام پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام توسط شرکت چاپ و نشر بین‌الملل منتشر شود. در این جلسه اعضای پژوهشکده باقرالعلوم، نویسندهٔ کتاب، کارشناسان تاریخ و اعضای انتشارات بین‌الملل حضور داشتند.

در ابتدای جلسه، محمد طلایی مدیر گروه مطالعات تاریخی پژوهشکده باقرالعلوم، گفت: این پروژه براساس یک دغدغه کاربردی شروع شد. افرادی از قشر فرهیخته همچون دانشجویان و طلاب جوان و کنشگر خواستار یک تصویر جامع از تاریخ انقلاب بودند تا بتوانند تحلیل درستی از مسائل داشته باشند. بنابراین ما در این مجموعه کتاب‌ها سعی کردیم خواننده بتواند حوادث را کنار هم قرار بدهد و نوع کنشگری امام خمینی را دریابد.

طلایی افزود:سیاست ما این بود که زیاد وارد تحلیل نشویم. مخاطب کتاب افراد متخصص تاریخ نیستند؛ بلکه کسانی هستند که قصد آشنایی با زمینه و زمانه امام خمینی (ره) را دارند و این کتاب‌ها مطالب را در اختیار آنان قرار می‌دهد. برای اتقان کتاب خیلی تلاش شد، تا جایی که جلد اول کتاب سه بار بازنویسی شد.

اگر کسی بخواهد در مورد امام پژوهش کند یا فیلم بسازد یا رمان بنویسد با اثری جامع مواجه باشد که هم منظم است، هم دارای زمان‌بندی است

در ادامه جلسه، حجت‌الاسلام‌ حمیدرضا باقری، نویسنده مجلدات اول و دوم «حیات روح خدا» گفت: ما فکر می‌کنیم دغدغه‌هایی که ما برای نگارش این کتاب‌ها داشتیم تا حدی برآورده شد. یک دغدغه این بود که اگر کسی بخواهد در مورد امام پژوهش کند یا فیلم بسازد یا رمان بنویسد با اثری جامع مواجه باشد که هم منظم است، هم دارای زمان‌بندی است؛ دغدغه دیگر هم این بود که اثر تولید شده وجوه مختلف شخصیتی امام را در بر بگیرد.

رضا مختاری اصفهانی، پژوهشگر تاریخ معاصر، در نقد کتاب نکاتی را بیان کرد. وی گفت: با اینکه در فضای حوزوی و میراث علمی آن، هم نقد راوی و هم نقد روایت دانشی شناخته‌شده است و حتی نسبت به فضای نوین از این جهت متقدم‌تر است؛ اما  متأسفانه در برخی کتاب‌های تاریخی که توسط حوزویان منتشر می‌شود، زیاد به نقد روایت‌ها پرداخته نمی‌شود و روایات را بدون پالایش پشت هم می‌آورند  و در کتاب حاضر هم تا حدی این مسئله وجود دارد.

او در ادامه بیان داشت: زندگی‌نامه‌نویسی نوعی از نگارش تاریخ است که در آن به قلم پرداخت‌شده نویسنده نیاز است. در این کتاب ما شاهد نقل قول‌های مستقیم و طولانی هستیم؛ در حالی که قلم نویسنده باید بیشتر در کتاب حضور داشته باشد. نقل قول‌های موجود در کتاب، به شاکلهٔ متن ضربه می‌زند و آن را دچار نوسان می‌کند.

نویسندهٔ کتاب «حاج آقا حسین قمی» در نقد دیگری به کتاب بیان کرد: در حالی که ما منابع و اسناد دست اول را در اختیار داریم و باید تا جای ممکن از اسناد و منابع درجه اول استفاده شود؛ ولی در کتاب از منابع درجه چندم و روایات پسینی استفاده شده است.

مختاری اصفهانی اضافه کرد: نویسنده در نگارش باید بی‌طرفی را لحاظ کند و از واژگان ارزشی استفاده نکند؛ موضوع امام خمینی موضوعی است که برای همهٔ افراد با هر گرایش سیاسی می‌تواند جذاب باشد؛ بنابراین سبک نگارش باید طوری باشد که انقلابی و غیرانقلابی بتوانند کتاب را بخوانند و ما باید افراد بیشتری را جذب کنیم و برای برآورده شدن این منظور حتی در استفاده از واژگان باید دقت کنیم.

نویسندهٔ کتاب «فقیه اصلاحگر» همچنین بیان کرد مناسب بود در این کتاب‌ها به ترسیم فضای قم بیشتر توجه می‌شد؛ باید تحلیل می‌شد وقتی امام از خمین می‌آید و به قم می‌رسد با چه فضایی مواجه شده‌اند.

جواد موگویی، مستندساز، نویسنده و پژوهشگر تاریخ انقلاب، کارشناس دیگر حاضر در این برنامه بود. وی در مورد شیوه نگارش کتاب با مختاری اصفهانی هم‌نظر بود و اظهار داشت از روایت‌های پسینی باید با راستی‌آزمایی استفاده شود. وی کتاب‌های منتشرشده از مجموعهٔ «حیات روح خدا» را از جهت آوردن نقل قول‌های مستقیم، شبیه کتاب «اسرار آیت» که خود مؤلفش بوده است، دانست. موگویی در همین زمینه گفت: این گونه نقل قول آوردن باعث می‌شود که برداشت شود شما (خطاب به باقری) نویسنده کتاب نیستید و صرفاً تدوین‌گر آن هستید و حال آنکه من درک می‌کنم که این کار را شما به نیت اتقان بیشتر انجام داده‌اید.

موگویی البته حجم زیاد منابع و فیش‌ها را از این جهت نقطهٔ قوت کتاب دانست که می‌تواند برای پژوهشگران مورد استفادهٔ مستقیم قرار گیرد؛ اما در عین حال گفت: ای کاش به منابع موجود تاریخ شفاهی دفتر حفظ و نشر آثار امام خمینی هم مراجعه می‌کردید.

نویسندهٔ کتاب «خون دل» با تبیین اهمیت استفاده از منابع تاریخ اضافه کرد: گاهی این منابع، به دلایلی هنوز منتشر نشده است و گاهی هم با اینکه منتشر شده، اما کامل منتشر نشده است و شاید برخی عدم دسترسی‌ها این کار را دشوار کند.

موگویی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به روایت اختلافات امام با افراد و برخی جریانات در کتاب اشاره کرد و گفت: شما شواهد این اختلافات را آوردید و خواننده متوجه می‌شود که مثلاً بین امام و فداییان اسلام یا فلان عالم دینی اختلافاتی وجود دارد، اما به اندیشه‌ای که باعث این اختلافات شده است، کمتر پرداختید؛ در حالی که خواننده می‌خواهد جمع‌بندی شما را ببیند. بنابراین می‌شود حجم برخی نقل قول‌ها کم شود و در عوض به جنبهٔ تحلیلی کتاب افزوده شود.

نقد دیگر موگویی به کتاب این بود که امام در این کتاب آن‌طور که باید شخصیت‌پردازی نشده است. وی همچنین گفت: گاهی کتاب برای توضیح زمانه و جریانات به توضیحات زیادی درباره آنها پرداخته است و حال آنکه این‌گونه توضیحات می‌توانست کمتر شود تا خواننده همچنان روی خط اصلی کار که تمرکز بر امام است به لحاظ ذهنی مستقر بماند.

ارائه جمع‌بندی نهایی درباره منشأ اختلافات وقتی در یک متن تاریخی هستید چندان ساده نیست

موگویی به عنوان یک راهکار برای راحت‌شدن از محتواهایی که محصول تتبع نویسنده بوده اما به دلیل علاقه به تفصیل و اتقان نتوانسته است آنها را کنار بگذارد، پیشنهاد کرد در تدوین نهایی کتاب، همانند اتکای کارگردان به تدوینگر که در مدت کوتاهی حجم زیادی از راش‌ها را حذف می‌کند، در پرداخت نهایی کتاب هم از افرادی استفاده شود که با توجه به تمام جوانب بتوانند قسمت‌هایی از مطالب را به‌راحتی حذف کنند و اینگونه انسجام موضوعی کتاب و تمرکز بر خط اصلی بیشتر شود.

در پایان هم محمد طلایی با اشاره به نکته موگویی دربارهٔ ضرورت آوردن اندیشه سیاسی پشت‌صحنه برخی اختلافات گفت: ارائه جمع‌بندی نهایی درباره منشأ اختلافات وقتی در یک متن تاریخی هستید چندان ساده نیست؛ زیرا خود این وادی هم یک وادی تفصیلی و پیچیده است و خود اندیشه‌های افراد دست‌کم حسب مواقف خاص زمانی فراز و فرود دارد و خود جمع‌بندی دربارهٔ این اندیشه و در وهله بعد، اینکه فلان مسئله تاریخی به این اندیشه بازمی‌گردد باعث تطویل و تفصیل بسیار می‌شود.

وی اشاره کرد: علاوه بر پروژهٔ تدوین تاریخ حیات رهبران انقلاب و روایت حوادث انقلاب از این زاویه که موجب شکل‌گیری این 14 مجلد خواهد شد، حکایت این روایت‌های تاریخی در قامت سیره‌های عملی رهبران انقلاب و سپس بیان منطق کنش‌های ایشان در پروژه‌ای دیگر در پژوهشکده بررسی خواهد شد.

انتهای پیام/