روابط ایران و چین چه اهمیتی از لحاظ امنیت منطقه دارد؟
سفر سه روزه ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران به چین که در روزهای گذشته انجام شد رویدادی تاریخی است که بنا بر دلایل مختلف بر سیاست منطقه‌ای و امنیت بین المللی تأثیرگذار خواهد بود.
گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم- سفر سه روزه ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران به چین در روزهای گذشته رویدادی تاریخی است که بر سیاست منطقه‌ای و امنیت بین المللی تأثیر می‌گذارد. نوع استقبال چین از رئیسی حاکی از اهمیت بالایی است که پکن برای مشارکت راهبردی همه جانبه چین و ایران در محیط بین المللی قائل است.
این سفر بازتاب جالبی در رسانه‌های دولتی چین داشت. روزنامه گلوبال‌تایمز روز دوشنبه در پیش‌درآمدی به این سفر نوشته بود که این دیدار «نشان دهنده عزم تزلزل ناپذیر دولت رئیسی برای ترویج سیاست «نگاه به شرق» است.
روزنامه کمیته مرکزی حزب کمونیست چین نیز در بیانیه‌‌ای در خصوص این دیدار نوشت: «سیاست "نگاه به شرق" ایران به معنای گذار از سیاست موازنه منفی و عدم تعهد به سمت ایجاد اتحاد با قدرت‌های جهانی غیرغربی مانند روسیه و چین است که ساختارهای سیاسی مشابهی با ایران دارند.»
این باید اولین باری باشد که پکن به صراحت از گذار ایران به سمت اتحاد با قدرت‌های جهانی غیرغربی مانند روسیه و چین که «لیبرال دموکراسی» را قبول ندارند استقبال می‌کند. این توصیف، سرلوحه سفر رئیسی به چین بود. در واقع، پکن، مسکو و تهران پیشگامان نظم جهانی جدید هستند که قصد دارند هژمونی آمریکا را به چالش بکشند و در یک قایق حرکت می‌کنند.
روز بعد، در یک سرمقاله طولانی، گلوبال تایمز به پیامدهای استراتژیک رابطه ایران و چین پرداخت و خاطرنشان کردکه «خارج از بلوک ایالات متحده و غرب و حلقه نفوذ آن، فضا و پتانسیل عظیمی برای همکاری برد-برد» بین پکن و تهران وجود دارد.
در این سرمقاله آمده است: «تعمیق همکاری چین با ایران ویژگی ضد هژمونی و ضد زورگویی نیز دارد. چین و ایران هر دو از سیاست خارجی مستقلانه حمایت می‌کنند، قاطعانه از اصل عدم مداخله در امور داخلی در مناسبت‌های بین‌المللی دفاع می‌کنند و از منافع مشترک کشورهای در حال توسعه محافظت می‌کنند. این امر به ترویج جهان چند قطبی و توسعه متنوع جهان کمک می‌کند و با روال‌های موجود در جهان مطابقت دارد.»
در ادامه این مطلب آمده است: «در نظم تحت سیطره آمریکا ساختار بین‌المللی متفرق و قطبی است و روند باطل تشکیل بلوک‌ها و اردوگاه‌ها دوباره در حال ظهور است. سیستم بین المللی موجود به رهبری ایالات متحده طرح هایی برای قلدری و استثمار کشورهای در حال توسعه و کشورهای نوظهور دارد. اکنون واشنگتن فکر می‌کند با این مسئله که منافع کشورهای در حال توسعه رو به افزایش است چندان راحت نیست و به دنبال بازسازی نظم بین‌المللی به گونه‌ای است که برای جهان غیرغربی چالشی عمده باشد.»
روابط ایران و چین و نظام بین‌الملل
این تفکر در بیانیه آغازین رئیس جمهور چین شی جین پینگ در دیدار با رئیسی در روز سه شنبه در پکن نمود پیدا کرد. او گفت: «در بحبوحه تغییرات عمیق در وضعیت بین‌المللی، چین و ایران همواره اعتماد دوجانبه راهبردی به یکدیگر را تحکم کرده و گام‌هایی استوار به سمت همکاری‌های عملگرایانه برداشته‌اند. دو کشور منافع مشترک خود را ارتقا داده و از انصاف و عدالت بین المللی حمایت کرده‌اند و فصل جدیدی در دوستی گشوده‌اند.»
شی جین پین همچنین تأکید کرد: «چین از ایران در خصوص حراست از حاکمیت، استقلال، تمامیت ارضی و کرامت ملی و همچنین مقاومت در برابر یکجانبه‌گرایی و هژمونی حمایت می‌کند و با تلاش‌های نیروهای خارجی برای مداخله در امور داخلی ایران تضعیف امنیت و ثبات این کشور مخالف است.»
تصویر کلانی که در اینجا وجود دارد سه عنصر کلیدی را شامل می‌شود: «دوستی بدون مرز» روسیه با چین، التقاط ایران در اوراسیا و ائتلاف رو به شکل‌گیری ایران و روسیه. سازمان همکاری شانگهای بستری را فراهم کرده که هر سه کشور ارتباطاتشان با یکدیگر را در فضایی مبتنی بر احترام و اعتماد متقابل تقویت کرده و به صورت مشترک بر روی مسائل امنیت منطقه همکاری کنند.
سفر رئیسی به اجرای توافقنامه 25 ساله امضا شده در سال 2021 بین ایران و چین سرعت می بخشد. اجرای این برنامه به دلیل همه‌گیری کرونا با موانعی مواجه شد اما اوضاع اکنون در حال تغییر است. مذاکرات رئیسی در چین روی موضوع پیشبرد همکاری‌های عملی میان ایران و چین متمرکز بود. چین در حال حاضر در حال کنار گذاشتن محدودیت‌های اعمال‌شده در خصوص کرونا است و در تلاش است طرح یک جاده-کمربند را احیا کند.
مسئله دیگر در این خصوص تأثیر روابط ایران و روسیه بر رابطه پکن با تهران است. پکن شاهد آن است که روسیه و ایران در یک توافق برد-برد در حال تحکیم عمق استراتژیک خود هستند. درست پیش از سفر رئیسی به پکن محمدرضا فرزین، رئیس کل جدید بانک مرکزی ایران گفت: «کانال مالی ایران و جهان در حال احیا است.» او در واقع اعلام کرد که ایران و روسیه در بحبوحه تحریم های غرب گام مهمی در جهت پیوند زیرساخت های بانکی خود برداشته‌اند.
پس از سال‌ها کار، دو کشور موفق شده‌اند سرویس پیام‌رسانی مالی ملی سپام ایران را به سامانه پیام‌رسان مالی روسیه (SPFS)، معادل روسی سوئیفت، متصل کنند که هدف آن برقراری ارتباط با دیگر قدرت‌های بزرگ مانند چین و هند است. این پیوند نشان می دهد که مسکو امروز اراده سیاسی برای پیشبرد همکاری بهینه با ایران دارد، زیرا آنها همچنین به دنبال استفاده بیشتر از پول ملی خود در تجارت هستند.
چین متوجه است که درگیری بین روسیه و آمریکا دارد به سمتی پیش می‌رود که دو شریک کلیدی‌اش (تهران و مسکو) خود را از دام تحریم‌های غرب رها کرده و توان بالقوه‌شان برای ایفای نقش در نظم جدید جهانی را بالفعل کنند.
اثرات رابطه ایران و چین در کشورهای حاشیه خلیج فارس
روابط چین و ایران از یک بعد دیگر نیز حائز اهمیت است و آن هم اینکه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در تلاش هستند خودشان را از راهبرد آمریکا و رژیم صهیونیستی برای دامن زدن به ایران‌هراسی جدا کنند. در همین حال رابطه ایران و عربستان چشم‌اندازهای مثبتی برای بهبود دارد، ضمن اینکه ریاض نیز در حال توسعه روابط خارجی متنوع با تأکید بر مشارکت با چین و روسیه است. شباهت فزاینده اخیر در مسیرهای دیپلماتیکی که عربستان و ایران از لحاظ نزدیکی به چین و روسیه دنبال می‌کنند آثار مثبتی بر امنیت منطقه خواهد داشت و چشم‌انداز دخالت آمریکا در منطقه را کاهش می‌دهند.
رئیس جمهور شی در دیدار با رئیسی بر اهمیت ثبات در غرب آسیا تاکید کرد و گفت: «حفظ ثبات برای رفاه کشورها و مردم منطقه مهم است و همچنین ارتباط زیادی با صلح جهانی، توسعه اقتصاد جهانی و ثبات عرضه انرژی دارد. چین از تمایل ایران برای بهبود فعال روابط با کشورهای همسایه قدردانی می کند و از کشورهای منطقه برای حل اختلافات خود از طریق گفتگو و رایزنی برای تحقق حسن همجواری حمایت می‌کند.»
این تغییر پارادایم در امنیت خلیج فارس، مشارکت چین و ایران را در سمت درست تاریخ قرار می‌دهد.
انتهای پیام/
