تقویت بنیان‌های ملی نقد ادبی در ایران با جایزه نقد زرین
ابراهیم خدایار در آیین اختتامیه دوسالانه «نقد زرین» عنوان کرد: بانیان جایزه ملی دوسالانه نقد زرین با لحاظ سه شاخص مهم یعنی مسئله بومی‌بودن، نوآوری نظری و رویکرد انتقادی به موضوع، در اندیشه تثبیت، تبیین و تقویت بنیان‌های ملی نقد ادبی در ایران هستند.
به‌گزارش خبرگزاری تسنیم، آیین اختتامیه دوسالانه «نقد زرین» در آستانه صدمین زادروز استاد عبدالحسین زرین‌کوب عصر چهارشنبه (دهم اسفندماه 1401) با حضور ابراهیم خدایار (دبیر جایزه نقد زرین)، علی نظری (رئیس دانشگاه لرستان)، روزبه زرین‌کوب (استاد دانشگاه تهران) و حمیدرضا شعیری (استاد دانشگاه تربیت مدرس) در سرای کتاب خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.
شناساندن جریان اصیل نقد ادبی در ایران با جایزه نقد زرین
در ابتدای این آیین ابراهیم خدایار با اشاره به اینکه توجه به نظریه و نقد در مطالعات ادبی از اواخر دهه هفتاد به این سو در ایران به شکل چشمگیری افزایش یافته است، توضیح داد: تحولات انجام شده در این سه دهه را می‌توان ذیل سه حلقه به‌هم پیوسته نهادهای وابسته به دانش نقد ادبی یعنی؛ راه‌اندازی نشریه‌های اختصاصی، تاسیس گرایش نقد ادبی و راه‌اندازی انجمن علمی نقد ادبی ایران تقسیم‌بندی کرد.
وی ضمن بیان اینکه فصلنامه نقد ادبی و انجمن علمی نقد ادبی در سال 1387 در دانشگاه تربیت مدرس آغاز به کار کرد، گفت: نشریه روایت‌شناسی به سردبیری حمیدرضا شعیری دریچه نوین دیگری را به روی مطالعات نقد ادبی گشود و از سال 1396 گرایش نقد ادبی نیز در برخی از دانشگاه‌های ایران از جمله نخستین بار در دانشگاه تربیت مدرس راه‌اندازی شده است.
او با طرح این نکته که انجمن علمی نقد ادبی طی 14 سال فعالیت خود منشا خدمات چشمگیری در حوزه‌های آموزشی و پژوهشی شده است، عنوان کرد: چاپ نشریه روایت‌شناسی و کمک به انتشار فصلنامه‌های مختلف، برگزاری هشت همایش ملی نظریه و نقد ادبی و بیش از 120 نشست تخصصی، چاپ چهار دوره مجموعه مقالات نقد ادبی با ناشران همکار، امضای تفاهمنامه با مراکز و دانشگاه‌های همسو، تاسیس حلقه‌ها و شاخه‌های نقد ادبی و نیز کمک به گسترش و نهادینه‌شدن مطالعات بین رشته‌ای در حوزه پژوهش‌های نقد ادبی، کمک به شکل‌گیری نگرش انتقادی به سنت، تغییر زاویه دید در مطالعات و میراث ادبی بخشی از فعالیت‌های انجمن علمی نقد ادبی ایران است.
دبیر جایزه نقد زرین شکل‌گیری بنیادهای نظری نقد ادبی ایران را مدیون کوشش‌های منتقدان بیرون از دانشگاه و استادان دانشگاه عنوان کرد و افزود: نقد ادبی امروز ما در دوره گذار از تقلید و ترجمه با عطف توجه عمیق به مبانی فکری و فلسفی شاهکارهای خودی و در نهایت حرکت به سمت تثبیت بنیادهای نقد ادبی ویژه این زیست‌بوم است.
وی مطرح کرد: بانیان جایزه ملی دوسالانه نقد زرین (یادنامه استاد زرین‌کوب) با لحاظ سه شاخص مهم یعنی مسئله بومی‌بودن، نوآوری نظری و رویکرد انتقادی به موضوع، در اندیشه تثبیت، تبیین و تقویت بنیان‌های ملی نقد ادبی در ایران هستند.
او به روال داوری آثار این دوره از جایزه اشاره کرد و ادامه داد: داوران دومین دوره این جایزه در سه مرحله داوری با بررسی 51 نشریه ادبی و 3هزار و 317 مقاله چاپ‌شده طی سال‌های 1399 و 1400 و حدود 100 مقاله ارسال‌شده به دبیرخانه جایزه، صاحبان سه مقاله را برگزیده معرفی کردند.
ابراهیم خدایار در پایان سخنان خود اظهار امیدواری کرد که این حرکت علمی و فرهنگی بتواند جریان اصیل نقد ادبی در ایران را به جامعه علمی بشناساند و آن را تقویت کند.
ناقدان می‌توانند شعرساز باشند
در ادامه این آیین علی نظری با اشاره به اینکه زبان، موجودی زنده و در حال تحول است شعر و نقد را نیز زنده و پویا دانست و با اشاره به معلقات سبع مطرح کرد: امرو‌القیس که یکی از معلقات سبع به وی اختصاص دارد از مشاهیر ادبیات کهن عربی در دوره جاهلیت است که در شعر خود دارای تصویرسازی‌های بسیاری بوده و این نشان می‌دهد شعر کهن عرب بیشتر تصویری بوده است. حافظ نیز در اشعارش ضمن تصویرسازی از جزء به کل می‌پرداخت. به عنوان نمونه می‌توان به این بیت اشاره کرد که وقتی می‌خواهد گریه خود را توصیف کند، می‌گوید: «چشم حافظ زیر بام قصر آن حوری سرشت/ شیوه جنات تجری تحتها الانهار داشت».
وی ادامه داد: نقد ادبی آثار گذشتگان ما می‌تواند سبب شود شاعران امروز نیز از میراث گذشتگان استفاده کنند و نگاهی جدید بیافرینند. ناقدان همواره می‌توانند به عنوان اندیشمند، شعرساز باشند یا تنها به توصیف‌گری بپردازند.
علی نظری در پایان صحبت‌های خود بر ضرورت توجه به زیست‌بوم در حوزه نقد ادبی تاکید کرد و گفت: بی‌شک زیستگاه و محل شکل‌گیری شخصیت و فرهنگ هر شاعر و نویسنده می‌تواند در نقد آثارش موثر باشد.
ایران در ساختن جهانی بهتر در تاریخ سهم بسزایی دارد‌روزبه زرین‌کوب دیگر سخنران این نشست در سخنانی با ابراز خرسندی از برگزاری مراسم اختتامیه نقد زرین در آستانه صدمین زادروز استاد عبدالحسین زرین‌کوب عنوان کرد: بهتر است در چنین نشست‌هایی که مزین به نام و یاد زرین‌کوب است کتاب و نوشته‌ای از وی نیز خوانده و بررسی شود. زرین‌کوب شش تک‌نگاری درباره شخصیت‌های نامی ایران دارد که شامل «از کوچه رندان»، «فرار از مدرسه»، «پله‌پله تا ملاقات خدا»، «پیر گنجه در جست‌وجوی ناکجاآباد»، «شعله طور» و «صدای بال سیمرغ» می‌شود و نیکوست مورد نگاه خاص و ادیبانه قرارگیرد. همچنین نمایشواره‌هایی دارد که از جمله آنها می‌توان به «گفت‌وشنودی درباره ابدیت ایران» و «چگونه می‌توان ایرانی بود و چگونه می‌توان ایرانی نبود» اشاره کرد.
وی عنوان کرد: به اعتقاد زرین‌کوب دنیای بی‌ایران قابل تحمل نیست و هیچ سرزمینی در تاریخ به اندازه ایران در انسانیت و ساختن جهانی بهتر سهم نداشته است.
نقد ادبی کشورمان علم‌زده شده است
حمیدرضا شعیری نیز در این آیین با بیان اینکه لذت متن متفاوت از شعف متن است، متن شعف‌آفرین را دارای زایش دانست که خواننده را منقلب می‌کند و عنوان کرد: امروز نقد ادبی کشورمان بیش از اندازه علم‌زده شده است؛ این امر آسیب زیادی را بر پیکر نقد ادبی وارد کرده است. اگر فقط مقاله علمی تولید شود کجا باید به دنبال نقد ادبی واقعی باشیم؟ باید دانشگاه را از حصار دانشگاه خارج کنیم و همچنین تشکیل یک رسانه نقد ادبی یک ضرورت است.
او با تاکید بر ضرورت بیناگفتمانی شدن جریان نقد ادبی مطرح کرد: اکنون رابطه و تعامل کارآمد میان ادبیات و سایر حوزه‌ها از جمله هنر وجود ندارد. متاسفانه در کشوری که ادبیات فاخری دارد بسیاری از آثار بی‌نقد مانده‌اند و در این حوزه فقیر مانده‌ایم.
وی با بیان اینکه امروز نقد ادبی دردمند نداریم و آنچه داریم نقد ادبی مکانیکی و امتیازآور است، ادامه داد: نشریه‌های نقد ادبی ما بیشتر ابزاری هستند و اثرگذاری اجتماعی ندارند. برای ترویج و اعتلای نقد ادبی باید بتوانیم نقد مفهومی را تولید کنیم؛ چراکه اگر نقد ادبی رویکرد محور باشد تنها بخشی از نیازها را برطرف می‌کند و برای اجتماعی شدن باید از چارچوب دانشگاه خارج شده و شهودی و فهم‌گرا شود. در حوزه نقد ادبی باید آثاری تولید شوند که بتوانند رویکردهای علمی را از دل ادبیات بیرون بکشند.
نفرات اول تا سوم جایزه نقد زرین
در پایان آیین اختتامیه دوسالانه «نقد زرین» از میان نامزدان دومین جایزه نقد زرین به ترتیب قدرت قاسمی‌پور برای مقاله «تبیین نظری شکل گیری ژانرها و مناسبات بین ژانرها و خلاقیت ادبی»، مصطفی صدیقی برای مقاله «بوطیقای کلیله و دمنه: تحلیل سازوکارهای حاکم بر مقدمه‌ها و متن کلیله و دمنه» و فواد مولودی برای مقاله «نسبت اسطوره و داستان ایرانی از منظری فلسفی» به عنوان صاحبان مقام‌های اول تا سوم جایزه نقد زرین معرفی و تقدیر شدند.
انتهای پیام/
