آیا دولت بعدی ترکیه، سکولار خواهد بود؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، با آن که 6 هفته به انتخابات ترکیه باقی مانده، فعلاً شواهد به نفع رقیب اردوغان پیش می رود.

معمولاً صحنه رقابت های سیاسی و حزبی در ترکیه، حاوی نکات و رویدادهای غافلگیر کننده و غیر قابل پیش بینی است. اما حالا حزب عدالت و توسعه درست در زمانی که جمهوری ترکیه وارد یکصدمین سالگرد تاسیس شده و حزب حاکم نیز به مدت 21 سال قدرت را در دست داشته، قدم در مسیر افول نهاده است. 

بحران اقتصادی، ناکارآمدی سیاست های اردوغان، تورم و بیکاری، تبعات مالی سنگین زلزله اخیر قهرمان مرعش، کنار نهادن شایسته سالاری و گرایش بخشی از سران و خانواده های متنفذ حزب حاکم به رانت، تجمل و ثروت اندوزی، بخش قابل توجهی از اسلامگرایان را نومید کرده و باعث شده که آرای اردوغان پایین بیاید. اما در مقابل، شرایط برای کمال کلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوری خلق و رقیب اصلی اردوغان، به مراتب بهتر است.

نظرسنجی های میدانی حاکی از این است که فعلاً اوضاع به نفع رقیب اردوغان است. شاید به همین دلیل است که اردوغان با تمام توان رسانه ای و تبلیغاتی خود به کلیچدار اوغلو حمله کرده و او را به عنوان دشمن نماز، دشمن سجاده و دین معرفی می کند.

رهبر حزب جمهوری خلق، تلاش می کند پس از یک وقفه طولانی، دوباره حزب یادگار آتاترک را به قدرت برساند، اما او ناچار شده برای رسیدن به چنین هدف بزرگی، از محافظه کاران نیز کمک بگیرد. او رهبر ائتلافی است که مشخصاً دو حزب آن یعنی دموکرات و سعادت، کاملاً اسلامگرا هستند و احزاب باباجان، داود اوغلو و آکشنر نیز، نه تنها زاویه ای با دین و محافظه کاری ندارند، بلکه با آن همسو هستند.

دو گاف دینی کلیچدار اوغلو در دو روز

رهبر حزب جمهوری خلق در یک عکس که در رسانه های طرفدار حزب عدالت و توسعه منتشر شده، در کنار چند تن از زنان هوادار خود ایستاده است. آنان در یک منزل هستند و کلیچدار اوغلو در عکس، به عادت برخی از خانواده های ترکیه که اجازه می دهند مهمان با کفش وارد خانه شود، کفش به پا دارد. همه روی فرش ایستاده اند اما کلیچدار اوغلو به زیر پایش توجه نمی کند و نمی داند که روی یک سجاده کوچک ایستاده است. انتشار این عکس، واکنش های منفی فراوانی به دنبال آورد و هواداران اردوغان، کار نامزد رقیب را به مثابه توهین به مقدسات و حمله مستقیم به ارزش های دینی و اسلامی قلمداد کردند.

رهبر حزب جمهوری خلق برای پایان دادن به حواشی این خبر، تصمیم گرفت در یک سخنرانی عمومی، رسماً عذرخواهی و اظهار تاسف کند. او عامدانه، برای اعلام عذرخواهی، ساختمان حزب اسلامگرای سعادت را انتخاب کرد. همان حزب که توسط شاگردان مرحوم اربکان تاسیس شده و رهبر آن یعنی تمل کاراملا اوغلو نیز یکی از 6 رهبر ائتلاف مخالفین اردوغان است.

کلیچدار اوغلو در سخنرانی خود، اعلام کرد که مطلقاً متوجه نشده که چه چیزی زیر پای اوست و بابت این اقدام ناخواسته، عذرخواهی و اعلام تاسف می کند. اما او تنها چند دقیقه بعد، مرتکب گاف دینی دیگری شد و گفت:«مطمئن باشید که دولت آکپارتی و اردوغان رفتنی هستند. دلم می خواهد از جمله مشهور مرحوم اربکان استفاده کنم. او همیشه می گفت: حق می آید و باطل زایل می شود. این جمله مشهور او را همواره به خاطر سپرده ایم».

ظاهراً معلومات دینی رقیب اردوغان، در حدی نیست که بداند این سخن زیبا و نغز، نه عبارتی از اربکان، بلکه بخشی از کلام الهی و مندرج در آیه 18 سوره مبارکه اسراء است: وَقُلْ جَآءَ ٱلْحَقُّ وَزَهَقَ ٱلْبَٰطِلُ ۚ إِنَّ ٱلْبَٰطِلَ كَانَ زَهُوقًا (الإسراء - 81)

قانون اساسی ترکیه چه می گوید؟

بر اساس نص روشن و قاطع قانون اساسی ترکیه، دو ستون اصلی نظام سیاسی و حقوقی جمهوری ترکیه عبارتند از «لائیسم» و «کمالیسم». قانون اساسی ترکیه این دو مفهوم بنیادین را به عنوان دو اصل تغییرناپذیر قلمداد کرده و دست حقوقدانان و سیاستمداران برای تغییر آن را بسته است. با این حال، برخی از حقوقدانان متخصص قانون اساسی، بر این باورند که می توان با فراهم آوردن زمینه های سیاسی، اجتماعی و حقوقی، حتی این دو اصل را نیز تغییر داد.

فقط مساله اینجاست: آیا ترکیه زمینه چنین تغییری دارد؟ خیر. شواهد مستحکمی وجود دارد که نه در دوران اقتدار کوتاه مدت مرحوم نجم الدین اربکان و نه در دوران اقتدار 22 ساله اردوغان، کسی جرات نکرده به سراغ این ماده برود و برای زدودن لائیسمم و کمالیسم از سیمای قانون اساسی ترکیه، اقدام عملی انجام دهد. چرا؟ پاسخ به این سوال دشوار است و نمی توان صرفاً به ذکر یکی دو دلیل پرداخت.

اما دست کم می توان به این موارد اشاره کرد:

1.بخش مهمی از نظامیان ترکیه، هنوز هم خود را سربازان مصطفی کمال آتاترک می دانند و زیر بار آن نمی روند که لائیسم و کمالیسم از قانون اساسی زدوده شود.

2.جامعه ترکیه از قدیم و شاید از همان دوران آغاز تاسیس نظام جمهوری ترکیه در سال 1923 میلادی، همواره یک جامعه دوقطبی و دو تکه بوده که شامل یک نیمه محافظه کار و دین باور و یک نیمه لاییک و کمالیست بوده و هست. (البته در جمع محافظه کاران نیز علاقه مندان به آتاترک کم نیستند و متقابلاً در جمع کمالیست ها نیز خانواده های بسیاری وجود دارند که دین باور هستند و سبک زندگی آنان اختلاف فاحشی با محافظه کاران ندارد.)

در صورت شکست حزب اسلامگرای آکپارتی، قدرت در ترکیه به دست حزبی می افتد که لاییک و کمالیست است. اما شرایط سیاسی و اجتماعی ترکیه به گونه ای رقم خورده که نمی توان گفت، قرار است یک دولت کاملاً سکولار بر سر کار بیاید. چرا که حالا کمالیست ها نیز دریافته اند که نباید خطاهای دهه های گذشته را تکرار کنند و باید به یاد داشته باشند که بدون توجه به رویکردها و خواسته های اسلامگرایان، نمی توانند ترکیه را اداره کنند.

انتهای پیام/